Binnen de Poolcirkel

[p. 25]

III.
Ovayuak.

Ovayuak was, zoals wij reeds gezegd hebben, de vertrouwde van de stammen aan de Mackenzie-Rivier. Het was een man met een fijn karakter, een man, zoals je er één op de tien miljoen ontmoet. Iedereen kende en vertrouwde hem, kwam bij hem om raad en hulp in tijden van nood; nooit deden ze tevergeefs een beroep op hem. Hij zond niemand weg die in de klem zat. En het mag jullie misschien vreemd in de oren klinken als ik het zeg, maar het is een feit, dat naarmate de Eskimo's meer in aanraking kwamen met de beschaving der blanken uit het zuiden, werden ze hulpelozer.

De Eskimo's in het district leefden oorspronkelijk het hele jaar door hoofdzakelijk van vis. De Noordelijke IJszee is een zeer edelmoedig gastheer. Geen zee ter wereld is rijker aan levende wezens dan die oceaan daar ginds aan de Noordpool. Als dan tegen het einde van de zomer de vis het talrijkst was, trokken de Eskimo's er op uit om een grote wintervoorraad op te doen. Nooit kwam het voor, dat ze gebrek hoefden te lijden. Toen kwamen de blanke bonthandelaars uit het zuiden met voor de Eskimo's onbekende, vaak nutteloze dingen zoals thee, suiker,

[p. 26]

tabak, zijden stoffen, kauwgum en meer van dat spul, die ze ruilden tegen waardevolle dierenvellen. Natuurlijk kregen de Eskimo's door al die nieuwe eetwaren eerst een bedorven maag, daar ze er niet aan gewend waren - hoe zou het jullie gaan bij je eerste ontbijt van rauwe bevroren vis in zeehondentraan gedoopt? - maar toen ze er eenmaal de smaak van te pakken hadden meenden ze dat ze er niet meer buiten konden. Ze vergaten hun wintervoorraden op te doen en verloren hun tijd met de jacht op pelsdieren, bestemd voor handel met de blanken. Op het laatste nippertje probeerden ze dan nog wat vis voor de winter te vangen, maar het gunstige seizoen voor de vangst was meestal reeds voorbij, zodat ze doorgaans niet half genoeg hadden en ver voor het einde van de winter lege provisiekasten hadden. De honger, het spook der beschaving, keek dreigend om de hoek en was Ovayuak er niet geweest, dan zouden velen van gebrek zijn omgekomen. Want het duurde niet lang, of iedereen wist, dat hij in zo'n geval bij Ovayuak terecht kon. Ovayuak liet zich door de mooie aanbiedingen van de bonthandelaars niet vangen maar zorgde er steeds voor voldoende voorraden vis te hebben, niet alleen voor zijn eigen gezin, maar ook om nog om die van talloze andere stamgenoten die hun tijd verbeuzeld hadden met reisjes naar de handelsposten der blanken in het zuiden door de winter heen te helpen. Als de laatsten van hun uitstapjes terugkwamen dan had Ovayuak zijn magazijnen vol met

[p. 27]

gedroogde en bevroren vis. Op die wijze won hij het vertrouwen en de liefde van al zijn stamgenoten. Hij was er trots op dat hij nog nooit iemand die in nood verkeerde met lege handen had weggezonden. Hiermede hield hij een oude traditie der Eskimo's hoog. In dat land heersen namelijk omtrent voedsel andere opvattingen dan in de beschaafde wereld. Honden, sleden, tenten en gereedschappen zijn het eigendom van hem die ze gekocht of gemaakt heeft maar voedsel is van iedereen en de vis was dus bestemd voor allen en niet alleen voor hem, die ze gevangen heeft. Dit gold zowel voor de bewoners van het district zelf als voor iederen bezoeker, die toevallig langs kwam. Elk kon van de opgehoopte vis voor zich zelf en zijn familie en honden nemen zoveel als hij nodig had. Het spreekt natuurlijk van zelf, dat het niet toegestaan was, de voorraden op een slede te laden en mee te nemen zonder toestemming van hem, die ze gevangen had. Niemand zou dat ook doen.

Nu moeten jullie vooral niet gaan denken, dat door deze edelmoedige houding van Ovayuak de mensen lui werden. Het is juist een feit, dat de reizen naar de nederzettingen der blanke handelaars en het onderhandelen over de prijs van de dierenhuiden heel wat meer energie der Eskimo's eisten dan het vangen van vis. Maar de Eskimo's zouden zich tegenover hun vrienden en familieleden in andere stammen schamen, als ze de naam kregen van lui te zijn. Honderden mijlen langs de kust kennen

[p. 28]

de Eskimo's elkaar, zijn vrienden of verwanten. In hun hutten wonen ze dicht opeengepakt en het kan dus niet anders of elkeen is volledig op de hoogte van alles wat zijn andere stamgenoten betreft. Ze leven met elkaar en niet naast elkaar, zoals dat in de grote steden doorgaans met buren gaat.

Het spreekt vanzelf, dat er wel eens luie kerels onder de Eskimo's zijn maar zo talrijk als in de steden der beschaafde blanken komt dit euvel onder Eskimo's niet voor. Deze laatsten zijn veel gevoeliger voor wat anderen over hen zouden denken dan de bewoners der grote steden in het zuiden.

Een regering kennen de Eskimo's niet. Hun samenleving wordt om zo te zeggen door de openbare mening geregeld. Jullie zult misschien geneigd zijn om te denken, dat het daar dan wel een ordeloze bende moet zijn. Niet half zo erg als bij ons beschaafde blanken. Iemand heeft gestolen. Dat kan eens voorkomen, zelfs bij Eskimo's. Dat neemt iedereen hem zó kwalijk, dat hij door allen gemeden wordt, zodat de dief zich diep ongelukkig gaat voelen. Het gevolg is, dat hij alles in het werk zal stellen om weer bij zijn stamgenoten in de gunst te komen en de enige weg, die daartoe leidt is zich behoorlijk te gedragen. Dan wordt hij weer in genade aangenomen en niemand spreekt meer over zijn misstap.

De Eskimo's en vooral die stammen, die nog niet met de blanken in aanraking zijn geweest, hebben een diep

[p. 29]

gevoel voor rechtvaardigheid en vrijheid. Indien dit gevoel door een lid van de stam beledigd wordt en indien zo'n lid een gevaar voor de hele stam zou worden, dan komen de Eskimo's bij elkaar om te overleggen, welke maatregelen getroffen moeten worden om het gevaar, dat van de zijde van die persoon dreigt, af te wenden. In zo'n geval wordt er zelfs wel besloten om den geweldadigen aanrander der vrijheid te doden. De Eskimo's gaan uit van het standpunt, dat het beter is, dat één sterft dan dat de gehele gemeenschap in narigheid komt te verkeren. Maar dat gebeurt dan ook alleen in het alleruiterste geval, als overreding niet mogelijk is gebleken.

Hoe komt het nu, zullen jullie misschien vragen, dat het mogelijk is, dat een volk zo zonder dwang en wetten kan leven zonder tot ordeloosheid te vervallen. De voornaamste oorzaak is, dat Eskimo's nooit kwaad van elkaar spreken. Het roddelen, dat in de beschaafde wereld zo ijverig gedaan wordt om andere mensen zwart te maken, komt onder de Eskimo's niet voor. Je hebt zin om eens een beetje te liegen? Goed hoor, ga je gang maar. Uitkomen doet het vandaag of morgen toch en dan keert iedere fatsoenlijke Eskimo zich van je af. Niemand zal er over tegen een ander klagen, zodat je het gerust nog eens mag proberen, maar langzamerhand verlies je dan het vertrouwen van al je vrienden en kom je alleen te staan. Niet prettig, vind je wel, en nog wel onder zulke fijne

[p. 30]

mensen als die bewoners van de kusten der Noordelijke IJszee!

Wij mensen uit de beschaafde wereld vinden natuurlijk, dat we veel en veel beter zijn dan die onbeschaafde Eskimo's. Maar je moet de blanken eens over het ijs zien stumperen, dan zijn ze hulpeloos als pasgeboren kinderen. Er zijn er wel, die aardig kunnen vissen en jagen, maar als het er op aankomt, ook werkelijk van de opbrengst te kunnen leven, dan lijkt het nergens naar. De blanke heeft niet dat uithoudingsvermogen, dat de Eskimo bezit. Hij klaagt al heel gauw over de kou, kan het voedsel, dat de jacht hem oplevert niet verdragen, verdwaalt in de duisternis van de poolnacht en als er dan niet de een of andere flinke Eskimo te hulp snelt, dan is hij reddeloos verloren.

Jullie begrijpt natuurlijk wel, dat dit de mening was, die de Eskimo's van zich zelf hadden. Ieder volk heeft een zekere mate van ijdelheid, het ene wat meer, het andere wat minder. Er zijn geen betere zeevaarders dan Hollanders, althans volgens de Hollanders zelf, geen betere bergbeklimmers dan Zwitsers, volgens de Zwitsers. En dan komt er zo nu en dan een volk dat beweert in alle opzichten boven ieder ander volk uit te steken. De Eskimo's nu beweren, dat zij de beste jagers en vissers zijn, die er bestaan. In zeker opzicht hebben al die volken gelijk. Het is nu eenmaal nodig, dat een Hollander zich op zee thuis voelt, dat een Zwitser met de bergen ver-

[p. 31]

trouwd is en dat een Eskimo goed kan jagen en vissen. Hun leven hangt er van af en ieder van deze volken heeft volop gelegenheid deze bizondere bekwaamheid te ontwikkelen. Komt echter een Hollander in de omstandigheden van een Eskimo of omgekeerd, dan zijn ze beide even hulpeloos. De eerste verdwaalt in de uitgestrekte ijs- en sneeuwwoestijn, de andere in de grote stad of op de uitgestrekte oceaan. Het komt dus ten slotte hier op neer, dat elke schoenmaker zich maar bij zijn leest moet houden, zodat aan het eind blijkt, dat het ene volk niet beter of slechter is dan het andere.

Maar in èèn ding muntten de Eskimo's uit boven alle andere beschaafde volken. Ze waren gastvrij tegenover vreemdelingen, ook als ze wisten dat ze er geen voordeel van zouden hebben.