Binnen de Poolcirkel

[p. 18]

II.
Het wonderland.

Vilhjalmur Stefansson maakte zich gereed voor zijn eerste grote reis naar het hoge noorden. Alles wat een poolreiziger ook maar bij benadering nodig zou kunnen hebben had hij zich op raad van welmenende vrienden aangeschaft. Vooral het hoofdstuk kleding had de bizondere aandacht van hem en zijn vrienden gehad.

'Wat denk je wel', zei één, 'je gaat naar het barre noorden, waar het hele jaar door een dikke laag sneeuw ligt. Dan moet je behoorlijk wat waterdichte schoenen hebben.' 'En vergeet de kou niet,' meende een ander. 'Twaalf maanden van het jaar vriest het daar dat het kraakt. Neem een paar dikke winterjassen mee en vergeet je wollen wanten niet.'

Zo groeide de bagage van den poolreiziger tot een onmogelijk grote berg aan en beladen met al die kostbare spullen ving hij de reis aan.

Een kleine stoomboot, de 'Mackenzie River', zakte in de maand Juli de gelijknamige rivier af. De meeste reizigers, die de tocht meemaakten, waren handelaren, die hun jaarlijkse bezoek gingen afleggen bij de Eskimostammen, die aan de monding van de rivier wonen. Een van de passa-

[p. 19]

giers was Stefansson, die zich met zijn complete uitrusting had ingescheept.

'Wat heb je daar toch allemaal voor spullen?' vroeg Petterson, een bonthandelaar aan Stefansson. 'Het lijkt me een beetje lastig al die rommel mee te slepen, als je een onderzoekingsreis door de poolstreken wilt maken.' 'Maar dat heb ik toch allemaal nodig', wierp Stefansson tegen. 'Je moet daar toch warm gekleed zijn als je het in die erge kou wilt uithouden.'

'Waardeloze spullen, beste jongen', verzekerde Petterson. 'Ik weet er wel een en ander van af, hoor, want dit is niet m'n eerste reis en naar ik hoop nog lang niet m'n laatste naar het noorden, maar voor de zomermaanden zijn die mooie Amerikaanse jassen veel te warm en voor de wintermaanden veel te koud en bovendien onbruikbaar.'

'Wat zeg je daar!' spatte Stefansson op. 'Te heet in de zomer? En het vriest er dat het kraakt?'

Petterson begon te lachen. 'Wacht maar af, mannetje, dan zul je het zelf wel ondervinden. Maar ik verzeker je, dat het daar in deze maanden van het jaar warmer is, dan in menige streek van de States. Zodra we ten noorden van de poolcirkel komen zul je wel anders piepen.'

Stefansson keek den man aan met een tamelijk ongelovige uitdrukking in zijn ogen en dacht, dat hij voor de mal gehouden werd. Maar toen de boot Fort Macpherson achter zich had gelaten merkte hij, dat de man gelijk had gehad.

[p. 20]

Hij viel van de ene verbazing in de andere. Was dit nu het barre noorden? De zon brandde fel aan de diepblauwe hemel en hoe verder men naar het noorden kwam, des te groter werd de hitte. Dag en nacht scheen de zon en goot zijn brandende stralen over het land uit. Miljarden muggen vielen op de mensen en dieren aan, die zich onbeschermd naar buiten waagden, zodat het leven een kwelling werd. De zon scheen 24 uur per etmaal, de muggen staken al die tijd, de mensen puften 24 uur per dag van de hitte en voerden 24 uur per dag een strijd op leven en dood tegen de aanvallen der muskieten-legers en op het land groeiden en bloeiden struiken, planten en bloemen eveneens 24 uur per dag. En wat voor een plantengroei. Een bloemenpracht, zoals geen weide in de gematigde landstreken te zien geeft, een weelde van grassen, mossen en varens, allemaal even fris als bij ons in de lente, als de brandende zon bomen en planten nog niet verdroogd en verschroeid heeft.

Het was een wonder, dat die planten en bloemen zo snel groeiden en bloeiden en door de hete zon niet verdorden, vond Stefansson, maar zoals het met alle wonderen gaat, als je ze eens onderzoekt blijken ze allemaal heel natuurlijk te zijn. In die streken langs de kusten van de Noordelijke IJszee ontdooit in de zomer slechts een dunne bovenlaag van de bodem. Iets dieper blijft de grond eeuwig bevroren. Zodoende hebben de planten steeds een vochtige bodem, waaruit hun dorstige wortels het vocht

[p. 21]

kunnen opzuigen om de stengels, bladeren en bloemen stevig en fris te houden. De lange zomerdag zorgt er voor, dat ze tweemaal zo snel groeien als hun soortgenoten in andere streken, die rusten, als de zon 's avonds is ondergegaan en dus alleen maar overdag groeien.

De Eskimo's vinden het natuurlijk heel gewoon, dat de grond een paar centimeter onder de oppervlakte altijd bevroren is. Ze kunnen zich eenvoudig niet voorstellen, dat het anders zou zijn, ook niet op andere plaatsen, want toen Stefansson veel later eens probeerde aan een paar van zijn Eskimo-vrienden te verklaren, dat in Afrika de grond nooit bevriest, niet in de zomer en niet in de winter, toen geloofden ze hem niet. Ze waren beleefd genoeg om niet hun schouders op te halen, terwijl hij nog aan het spreken was, maar ze gaven hem daarna toch te verstaan, dat ze zich geen sprookjes voor waarheid lieten vertellen.

'Vorst is er altijd geweest en zal er altijd zijn', zei de één. 'Hoe diep moet je daar in dat verre land dan graven om de bevroren bodem te bereiken?' vroeg de tweede.

In de hete maand Juli, waarin Stefansson zijn eerste reis naar het hoge noorden maakte, vroeg hij zich af of het in de wildernis van het gloeiende Afrika heter kon zijn, dan in dit land met zijn eeuwig bevroren bodem. Het was niet uit te houden en je kon je kleren niet uittrekken, want dan werd je levend door de muggen opgegeten. Maar toen het schip de monding van de rivier naderde, bemerkte

[p. 22]

Stefansson tot zijn blijdschap dat de temperatuur daalde. Een verklaring hiervan was gemakkelijk te geven, die zouden jullie zelf ook wel kunnen vinden. Op school hebben we immers geleerd, dat er twee soorten klimaten bestaan, een landklimaat en een zeeklimaat. Nederland heeft een zeeklimaat, dat wil zeggen koele zomers en zachte winters. Rusland daar en tegen heeft een landklimaat met gloeiend hete zomers en zeer koude winters. Datzelfde ontdekte Stefansson toen hij de monding van de Mackenzie Rivier naderde. Hij had in zijn jeugd op school natuurlijk hetzelfde lesje over land- en zeeklimaten geleerd, maar desondanks stond hij verbaasd over de snelheid, waarmee de temperatuur daalde naarmate hij de zee naderde.

De temperatuur van het water der Noordelijke IJszee is het hele jaar door om en nabij het vriespunt, in de winter dus veel warmer dan de omringende lucht, in de zomer veel koeler. Als dan de zomer in het land komt met zijn bijna tropische hitte koelt de zee de omliggende stranden zodanig af, dat het er heerlijk koel wordt en verschijnt de winter, dan doet diezelfde zee om zo te zeggen dienst als een reusachtige centrale verwarming voor de kuststreek. Het eerst merkte Stefansson de invloed van de zee aan een lichte nevel, die over het land en de rivier begon te waaien, waardoor het felle zonlicht getemperd werd. Deze nevel ging langzamerhand over in een tamelijk dichte mist, toen het schip zijn einddoel bereikt had. Stefansson

[p. 23]

verademde, hij begon weer te leven, hij kon weer lachen, vooral omdat hij de muggen kwijt was, die blijkbaar niet erg op de koelte van dit zeeklimaat gesteld waren.

Daar stond hij nu met zijn bagage aan de wal en wist niet dadelijk, wat hij beginnen moest. Een paar Eskimo's, die er rondliepen, waren te beleefd om den vreemdeling nieuwsgierig en met open mond aan te staren, zoals dat in sommige andere streken van de aarde, waar meer beschaving heerst dan in het hoge noorden de gewoonte is. Maar ze merkten toch wel, dat er iets bizonders met hem aan de hand was en dat hij misschien hulp nodig zou hebben. Daarom haalden ze Ovayuak er bij.

Ovayuak was de vertrouwde van de stammen, die het gebied van de Mackenzie Rivier bewonen. Hij bekeek den nieuw aangekomene eens op een afstand, stapte toen op hem af en heette hem in gebroken Engels welkom in het land van de Eskimo's. Zonder veel verdere omhaal bood hij Stefansson gastvrijheid aan in zijn eigen tent, de bagage werd overgebracht en weldra was de onderzoeker bij de familie Ovayuak geïnstalleerd. Ovayuak werd de beste vriend, die Stefansson ooit in het hoge noorden bezeten heeft.

Zou een vreemdeling, ergens in een Hollandse, Engelse, Amerikaanse of ander haven der beschaafde wereld net zo behandeld worden als Stefansson daar ginds in het hoge noorden bij de 'onbeschaafde' Eskimo's?

Ovayuak vroeg zich niet af, of hij er aan zou kunnen ver-

[p. 24]

dienen. Zijn nieuwe gast zag er niet uit als een invloedrijke persoonlijkheid, die men te vriend moest houden. En toch aarzelde de Eskimo niet om hem met de grootst mogelijke gastvrijheid te ontvangen en te herbergen. Het wonder van de onbaatzuchtige naastenliefde openbaarde zich hier in zijn volle heerlijkheid.