|
| |
| |
| |
Vierde bedryf.
Eerste tooneel.
Lodewyk, Reinoud.
Deze onverwachte taal verbystert myn gedachten.
Hoe! zou ik heimlyk iets besluiten met de wachten?
Wat zou myn doelwit zyn? vleit Willems afgezant
Myn hoop in 't einde niet met Adaas erf en hand?
Smeed ik een' aanslag? ik?
Mynheer, waartoe te veinzen?
Verlaat u op myn trouw; ontdek my uw gepeinzen.
Ja, grootmoedig bruidegom!
Ik beef, niet min dan gy, voor Adaas eigendom.
Is u bevolen my te toetsen? Welke treken!
Noch eens, ontveins my niets; my is genoeg gebleken.
De wachten momplen van een loffelyk bestaan,
En twisten of men 't my, hunn' hoofdman, voor zal slaan.
Men heeft (dit hoorde ikzelf,) de aanstaande nacht verkoren;
Uwe Ada wierd genoemd. Wat lot is haar beschoren?
Wie zou iets groots bestaan, tot heil van die gravin,
Dan gy, die haar beschermt tot nadeel van uw min?
Moet gy uit achterdocht myn trouwe hulp versmaden?
Of bleek u de aanslag niet? word die vorstin verraden?
Ja, 't is verraad. Ik schrik. Ach! niets is my bekend.
Hoe ras, doorluchte bruid! treft ons een nieuwe elend'!
| |
| |
Uw trouwe minnaar, die, gevleid in 't hevig blaken,
Om uw gedreigd belang zyn liefde moest verzaken;
Uw tedre bruidegom, die, op zyn' huwlyksdag,
Moest afstaan van uw' echt en Hollands erfgezag;
Die hier ontboden wierd, om in uw min te deelen;
Maar die zyn hoogst geluk versmaadde op uw bevelen,
En duizend smarten leed in 't krachtigst vuur der jeugd;
Ziet weêr een' straal van hoop, wanneer (ô korte vreugd!)
Een heimlyk vloekgespan, gereed op u te woeden,...
Verraders! kende ik u! mogt ik dien slag verhoeden!..
Hoe beef ik!.. Dierbaar pand! men werkt uw' ondergang.
Myn klagt is vruchteloos; dit marren duurt te lang.
Laat ons dat mompelen aan Adelheide ontdekken,
Om uit de ontrouwe wacht het snood geheim te trekken.
Reinoud, volg; verzuim geen oogenblik.
| |
Tweede tooneel.
Ada, Lodewyk, Reinoud.
Mynheer, ontvlucht ge my?.. Gy beeft! wat baart u schrik?
Weêrhou my niet, vorstin; myn liefde moet u blyken.
| |
Derde tooneel.
alleen.
Wat hevig ongeduld! Zo driftig my te ontwyken!
Ik weet genoeg hoe groot zyn liefde t' my waarts is.
Ik vrees een nieuw gevaar in zyne ontsteltenis.
Wat lotverwisseling! Dit is een droevig teeken.
Noch vleit ons de afgezant! hy wil alleen my spreeken!
| |
| |
Ach! mogt zyn deernis my van twyfeling ontslaan,
En myn beklemde ziel haar duister lot verstaan!
ô Liefde, weêr ontvonkt in myne ontroerde zinnen!
Hoe smartlyk zou 't my zyn u nochmaal te overwinnen!
Hoe pynigt my de vrees, terwyl de hoop my vleit!
Natuur! tref Willems hart met mededoogendheid.
| |
Vierde tooneel.
Ada, Willem.
Troost Diedriks droeve spruit, ô Hugo! Wil zyn broeder
Grootmoedig zich in 't eind' verzoenen met myn moeder?
Zou myn doorluchte voogd, door 't afstaan van zyn recht,
Ook de yvrende edelen doen stemmen in myn' echt,
En tegen 't zelfbelang, uit gunstryk medelyden,
Een vaderlooze wees van 't smartlykst lot bevryden?
Mevrouw, hy schept geen' lust in uwen tegenspoed;
Hy leent een gunstig oor aan de inspraak van het bloed,
Is vreemd van eigenbaat, en tot uw' bystand vaardig.
Uwe ongemeene deugd is dier bescherming waardig.
Maar gy, met hoop gevleid in uw verliefde jeugd,
Zoud gy, naar 't voorschrift van uw weêrgaêlooze deugd,
Indien uw bruîgom hier niet veilig kon regeeren,
Uwe eensverwonnen min ten tweedemaal verheeren?
Schaam u dier liefde niet, na de eêlste zegepraal.
Men zorgt voor uw geluk: schep moed.
Ach, Lodewyk! uw ziel had reden zich te ontstellen.
Wat moet ik, ginds en weêr geslingerd, my voorspellen?
Mynheer, wat eischt uw vorst van zyne ontruste nicht?
Spreek duidlyk. Niets is my zo dierbaar als myn pligt.
Men mag myn zwakke jeugd verliefd, rampzalig heeten;
| |
| |
Maar nooit zal Diedriks kroost een misdryf zich vermeten.
Verheven deugd!.. Vorstin, wees tot een daad bereid,
Red my spoedig, wreede! uit deze onzekerheid.
Durft gy volkomen op graaf Willem u verlaten?
Ik geef in zyn bestier myn leven en myn staten...
Gy zwygt!.. Naar Amstels raad heb ik, ô afgezant!
Een vast betrouwen op myn' waarden bloedverwant.
Verdenk my niet. Wat troost is buiten hem te wachten?
Verleid geen moeder my?.. ô Sporelooze klagten!
Zyzelf, misleid, verraên,... Zy is zo schuldig niet.
Ik zou, wat ongelyk myn zuchtend hart geschied',
Voor haar, die my bemint, vry willig kunnen sterven.
Vergeet uw' bruidegom: hy zal u nooit verwerven;
's Lands welzyn duld het niet: verheer noch eens uw min.
Hoe deel ik in uw' druk, verraden erfgravin!
Wie kent uw zuivre deugd, uwe onverdiende plagen,
En moet uw deerlyk lot niet ongeveinsd beklagen?
Gy deelt, ô afgezant! grootmoedig in myn smart!
Ach! trof myn ongeluk niet min graaf Willems hart!
Hoe, mynheer! Kan hy myn rampen weten?
Ziet hy door stryd op stryd dit hart vanëen gereten?
Weet Adaas trouwe voogd haar droeve zege? ô Neen!..
Meld hem, dat ik den hoon, hem aangedaan, beween;
| |
| |
Gy zucht! gy weent!.. Is dit een teeken..?
Gy dwingt my, dierbaar pand! tot u rondüit te spreken.
De ware toeverlaat van uw beroemd geslacht,
Uw tedre bloedverwant, graaf Willem, in wiens magt
Zich uw gedreigde jeugd kloekmoedig wil begeven,
Verlaat zich óók op u, betrouwt u óók zyn leven,
Om u te rukken uit de wreedste dwinglandy,
Is 't mooglyk! gy die vorst! graaf Willem zelv' te aanschouwen!
ô Wonder!.. En hy durft op Ada zich betrouwen!..
Gy!.. Amstels duistre taal verborg een heuglyk licht.
Wat voerde u hier ter hulp?
Het bloed, uw deugd, myn pligt.
Waar ben ik?.. Blyde dag!.. Is Willems hart zo teder?
ô Ada! klaag niet meer; gy vind uw' vader weder.
Myn dochter! dat ik u omhelze!
Hoe onvoorziens verzagt uw blyde komst myn' druk!
Ik schrei, maar 't is van vreugd; ik juich in al myn lyden.
Gy weet myn staatselende, en hoe myn hart moet stryden:
Myn broze jeugd verliest een' vader... Wreede slag!.,
Gy vleit myn dwaze min en doemt ze, op éénen dag.
| |
| |
Wie zou, na zoveel wee, zich 't minst geluk beloven?
En echter deze vreugd gaat al myn smart te boven.
Maar ach! uw lyfsgevaar verwekt my nieuwe stof
Tot vrees... Wist Adelheide..! Ontwyk dit doodlyk hof:
ô Myn beschermer! vlie; ducht hier de wreedste slagen.
Moest gy, tot Adaas hulp, uw dierbaar leven wagen?
Hoe stoort myn angst de vreugd van 't lieflykst oogenblik!
Ei vlíe; verlos myn ziel van haar' gerechten schrik.
ô Ja! 't is myn besluit: maar gy zult mede vlieden.
Ik vluchten? hoe, mynheer!
Vorstin, het móet geschieden.
Uw groote ziel vreez' niets dan Adelheides dwang.
Een deel der wachten, dat, getrouw voor uw belang,
Zich aanbied zyn gravin dien wreeden dwang te ontrukken,
Zal ons de aanstaande nacht dat vlieden doen gelukken.
Beveilig door uw' moed 's lands heil, uw' rang, uwe eer.
Zult gy myn tedre zucht mistrouwen?
Myn rampen zyn te groot, dan dat ik laf zou vreezen.
Doorluchte toeverlaat! gy wilt myn vader wezen;
Gy eischt een nutte vlucht: uw dochter is bereid;
Ik zal gehoorzaam zyn. Ach! waar' die tederheid,
Die u aan 't akligst lot het uwe doet verbinden,
Tot myn vertroosting by een moeder óók te vinden!
Myn vader! wreek u niet; wyt haar vermeetle daad
Aan 't hoofd van Utrechts kerk, den smeeder van 't verraad;
Verdryf myn' bittren angst; verpligt haar u te minnen.
Uw deugd kan haat en wraak in myn gemoed verwinnen.
Men spill' geen' nutten tyd in vruchteloos gesprek.
Maak alles vaardig tot uw heimelyk vertrek.
Intusschen veins met my, opdat men Adelheide
| |
| |
Gelukkig met de hoop op uwen echt misleide,
De moederlyke dwang u dezen dag niet paar',
En ik u tydig redde uit al uw staatsgevaar!
| |
Vyfde tooneel.
Ada, Willem, Reinoud.
Men smeed verraad, vorstin; de bisschop legt u lagen.
Wees op uw hoede; u dreigen felle slagen.
Ik weet, ô myn gravin! ik weet wat pligt my past.
Men kerkert menig wacht, op Adelheides last;
De bisschop hitst haar aan; ze is tegen u verbolgen;
Ik moet, met nieuwe wacht, all' zyn bevelen volgen;
Op zyn begeerte is hier den uitgang naauw bewaard
Door 't krygsvolk, aan de poort van dit paleis geschaard.
't Is my gevaarlyk u dit oogenblik te spreken:
Maar Diedrik was myn vorst; myn trouw blyft onbezweken.
| |
Zesde tooneel.
Ada, Willem.
Myn hielzaam opzet is uw moeder aangebragt.
ô Doodlyk ongeval! Ik heb vergeefs getracht
Te vlieden; al myn hoop op uitkomst is verdwenen:
Ik moet myn' eigen ramp en uw gevaar beweenen.
Wat oproer, woede en moord voorzie ik! Ween, mevrouw...
Maar neen, heldin, uw moed zy grooter dan uw rouw!
| |
| |
Ontveins uw bittre smart; mislei uw looze moeder;
Hoop op de vlucht Vaarwel.
hem weder houdende.
Ik sterf met myn' behoeder:
'k Verlaat u niet, ô neen! uw lot zy ook het myn'!
Gy vreest het ergst: wie weet of wy verraden zyn?
Ten minste laat uw' schrik myn doelwit niet ontdekken;
Laat dit byeenzyn u geen' nieuwen ramp verwekken.
Hou my niet langer op... De bisschop nadert!
| |
Zevende tooneel.
Ada, Vander Are, Willem.
tegen Ada.
Wacht in 't kort een' blyden bruiloftsdag;
Vergeet uw' vaders dood; laat u de liefde streelen.
Mynheer, is 't my vergund in uw gesprek te deelen?
Ik hoor met welk een hoop gy Adaas liefde vleit.
Zal Hollands hofgez in de aanstaande plegtigheid
Van 't vorstlyk echtverbond in Dordrechts wal aanschouwen?
Of moet het edel paar in Willems graafschap trouwen?
Begeert gy dat ik mede in uw geheimen dring'?
Uwe ongepaste vraag baart my verwondering.
Mynheer, wat inzigt..? Kunt gy denken..? Uit u nader.
Ge ontstelt u niet alleen om 't missen van een' vader.
Gy, Hugo, veinst vergeefs: het is my reeds bekend
| |
| |
Tot wat gewigtig einde u hier graaf Willem zend.
't Is Ada met vergund in Dordrechts wal te huwen;
Oostvriesland wacht die eer. Maar hoe! den dag te schuwen,
De nacht te kiezen, om die vorstelyke bruid
Te leiden naar uw' graaf! wat ongerymd besluit!
't Verbazend meesterstuk van Willems heldendaden
Ik ben op 't snoodst verraden.
Onwaardig kerkvoogd! beef.
Bedrieger! sidder zelf de vrees voegt u alleen.
| |
Achtste tooneel.
Ada, Vander Are, Willem, Reinoud. Lyfwachten.
Gy durft het recht der volken krenken!
Het past u niet te denken
Aan 't ampt dat gy ontëert... Men gryp' hem aan.
Reinoud treed toe met de lyfwachten.
Willem, zyn' degen aan Reinoud overgevende.
Vermeetle wachten, die myne onderdanen zyt!
M[a]n l[e]i' hem weg; men poog', door pynigingen,
| |
| |
Al 't overig verraad op 't spoedigst hem te ontwringen
Ontzinde! ken myn' naam; zie Willem zelv'; en schrik.
Vreest gy geen' afgezant door pyniging te hoonen?
Gy zult ten minste ontzag aan Diedriks broeder toonen.
Zie hier uw' vyand, die op de eedlen zich verlaat,
En hier noch meer vermag dan Utrechts eigenbaat.
Gy Willem!.. Wat geluk uw snood geheim te ontdekken!
Uwe ydle grimmigheid kan my geen vrees verwekken.
Gy wachten! staat my in voor uw' gevangen. Ga,
Verleider! 'k geef u tyd; verdien uw lyfsgenaê.
Wee, Holland! vrees myn wraak; myn goedheid is ten ende:
Men dompelt roekloos u in gadelooze elende.
| |
Negende tooneel.
Ada, Vander Are.
Weêrspannige! moet gy, trouwhartig bygestaan,
Uw tedre moeder by dien dwingeland verraên?
Gehoorzaam; 't is noch tyd u van uw' pligt te kwyten.
Schynheilige! u alleen is al myn ramp te wyten.
Een moeder zou haar kroost, ter onuitwischbre schand',
Niet dwingen, had uw list...
En 't lot uws bruidegoms. Gy zult zyn dood beweenen,
Of dezen dag met hem voor 't outer u vereenen.
Gy zult uw moeder niet aanschouwen; neen. Besluit.
| |
| |
Gy mint hem: wacht hem hier, en spreek zyn vonnis uit
Men zal, zo gy niet huwt, u niet lafhartig smeeken,
Maar op den graaf van Loon uw weigring bloedig wreken.
| |
Tiende tooneel
alleen.
Hoe yslyk is myn lot! hoe beeft myn teder hart!
Geliefde bruidegom! verwoede minnesmart!
Verfoeilyk staatsbelang! ô wreedheid! felle slagen!
Hoe kan ik leven? hoe myn ongeluk verdragen?
Gedreigde Lodewyk! waartoe verwyst men my!
Myn pligt stemt in uw dood; myn liefde spreekt u vry.
Moet ik (ô strenge pligt! vereischt gy gruwelstukken?)
Voor 't onrechtvaardig staal 't onschuldig hoofd doen bukken?
Of moet ik, wreede min! myn' eedlen stam ten smaad,
My schuldig maken aan lafhartig staatsverraad?
Aan bloedig oproer? aan verwoesting myner landen?
Myn angst voorspelt my niets dan woeden, moorden, branden.
Waar vind ik uitkomst? wie verlost my uit den nood?
Graaf Willem is gehoond; hy dreigt: myn' vaders dood
Doet my de teêrheid van een waarde moeder derven.
Mogt ik haar spreken, ach! myn bruîgom zou niet sterven...
Hy sterven? Neen, hy leve!... ô Vaderland! ô eer!..
Myn' minnaars doodsgevaar... Ik overweeg niet meer;
Ik wil zyn dierbaar hoofd van dat gevaar bevryden.
ô Nood! ontschuldig my. ô Holland! zie myn lyden.
| |
Elfde tooneel.
Ada, Lodewyk.
Verzaker van uw min! grootmoedig bruidegom!
Kent gy 't arglistig hoofd van Utrechts priesterdom?
Dien schandelyken slaaf van snoode zelf belangen?
| |
| |
Ja: graaf Willem is gevangen,
Uw nutte vlucht belet, al 't hofgezin ontsteld.
Het smartlykste ongeluk is u noch niet gemeld.
Staat Utrechts dwingeland naar Willems heldenleven?
Noch dreigt ons feller wee.
Hoe doet uw angst my beven!
Men dreigt uw dierbaar hoofd; gy zyt in lyfsgevaar.
Stort neêr voor 't moordend staal, of streef naar 't echtaltaar.
Ik, die geen dood ontzie, in wanhoop ongeduldig,
Wacht uit uw' lieven mond myn vonnis. Ik ben schuldig;
Ik zelf, door drift misleid, heb u verraden.
Ik heb graaf Willem aan des bisschops dwinglandy
Onwetend' blootgestelt. Ik dacht u, door 't ontdekken
Van heimelyk verraad, een wis bederf te onttrekken.
Ik yverde u ten val. Hoe was myn ziel beducht!
De wachten, omgekocht tot uw besloten vlucht,
Maar door myn blinde drift beschuldigd by uw moeder,
Verklaarden uw geheim, verrieden uw' behoeder:
En ik, myn misdaad ziende; ik, roekloos, ongetrouw,
Verwoed gepynigd door een vruchtloos naberouw,
Ja 't wroegend leven moede, en uw genade onwaardig,
Ducht 's bisschops woede niet: verwys my; wees rechtvaardig.
Myn wanhoop eischt de dood in uw' verdienden haat.
Neen, gy verdient myn min; gy stemde in geen verraad.
| |
| |
Ik wil u dezen dag tot echtgenoot verkiezen,
En door geen wreede dood myn' bruidegom verliezen.
Myn keur is reeds gedaan; men dwingt my. Ach! verwin
Die felle wanhoop; denk hoe teêr ik u bemin.
Myne Ada mint my noch!.. Ik zou gelukkig sterven,
Zo gy den bystand van graaf Willem niet moest derven.
Hy is in hechtenis; hy word gedreigd, gehoond,
Zyne edelmoedigheid met snoode wraak beloond;
En u, doorluchte wees! is alle hulp onttogen.
Vrees, Holland! vrees; voorzie oneindige oorelogen,
Verwoede weêrwraak, en uw' wissen ondergang.
Ikzelf, geliefde bruid! verried uw dier belang!
ô Gruweldaad! ik wrocht ontelbare yslykheden!
'k Vergeef u alles. Laat myn liefde u overreden.
Ach! dat ons echtverbond den wreedsten slag weêrhou'!
Begeert gy dat ik leve, en uwen val aanschouw'?
Begeert gy dat men u voor 't moordend staal doe bukken?
Wyt, wyt aan my alleen uw doodlyke ongelukken.
Ik haat, verfoei myzelv'. Men pleng' myn schuldig bloed!
Ik ly de felste smart in 't wroegende gemoed.
Ik vrees geen strenger wraak dan in die pyn te leven.
Zo gy myn wanhoop wist, gy zoud my niets vergeven.
Uw gunst, uw liefde, die myn hartewee vergroot,...
Vertoef. Waar vliegt gy heen?
| |
| |
| |
Twaalfde tooneel.
alleen.
Hy vlucht!... Ontmenschte!.. Moest myn ongeluk noch groeijen?
Hy ziet (ô bittre smart!) vergeefs myn tranen vloeijen!
Ik smeek hem vruchteloos! hy doemt myn min!.. Welaan,
Ik volg uw wet, ô pligt!.. Maar ach! zal hy vergaan?
Neen, hy verhoor' myn beê! myn doodsangst duld geen wetten.
Verblinde bruidegom! ik wil uw dood beletten.
ô Liefde! sterk myn taal; geef, geef myn zuchten klem;
Beweeg myn Lodewyk; of, Ada! sterf met hem.
Einde van het vierde bedryf.
|
|
Auteursrechtvrij