Frans Naerebout

[p. 133]

De schrijver vertelt.

I. Waar gebeurd?

Dat heeft men mij dikwijls gevraagd. Jongens en ook volwassenen, die mijn boek hadden gelezen, vroegen me: ‘Is dat nu alles waar gebeurd?’

‘Of is 't maar een verzonnen verhaal, een fantasie van den schrijver, zooals de meeste boeken zijn, die men somtijds achter elkaar uitleest en dan uit de handen legt met de woorden:

‘Een mooie geschiedenis! Jammer, dat het niet waar gebeurd is.’

‘Hoe staat het daar hier nu mee, met die verhalen van Frans Naerebout? Is dat alles werkelijk zoo voorgevallen? Of heeft de schrijver er maar wat van gemaakt, het opgesierd, om 't verhaal vooral boeiend en interessant te maken?’

Mijn antwoord op deze vragen kan eenvoudig en duidelijk zijn.

[p. 134]

Ja, dit is een waar verhaal. Wat in dit boek van Frans Naerebout en van zijn lotgevallen verteld wordt, is werkelijk zoo en niet anders gebeurd.

Dit wil nu natuurlijk niet zeggen, dat elk woord stuk voor stuk juist is; dat alles precies zóó gezegd is en de woorden, die Naerebout en de anderen gesproken hebben, letterlijk uit hun mond zijn opgeteekend. Dat zou immers niet kunnen; wie had dat alles dadelijk moeten opschrijven? Zoo'n gesprek, als in het zevende hoofdstuk wordt weergegeven tusschen die zeelui en dien kleermaker en den koudkleumigen bakker - dat is niet meer dan een vorm, door den schrijver gebruikt om de feiten mee te deelen; dit begrijpt iedereen wel. Maar de feiten zelf, de gebeurtenissen: die zijn juist zóó verteld, als ze hebben plaats gehad.

En zooals de schrijver ze in de bronnen, die hij geraadpleegd heeft, vond medegedeeld.

Over die bronnen zou heel wat te zeggen zijn. Als de schrijver eens ging vertellen, waar hij zijn stof vandaan heeft gehaald en hoeveel moeite het hem heeft gekost om alles, wat er met Frans Naerebout is gebeurd, beschreven te vinden - ja, dan was hij vooreerst nog niet uitgepraat.

Want Naerebout is nimmer een beroemd man geweest, wiens woorden en daden in dikke boeken zijn opgeteekend. Wie de levensgeschiedenis van Napoleon of Willem

[p. 135]

van Oranje of Michiel de Ruyter verhalen wil, vindt gemakkelijk de stof daarvoor; elke groote bibliotheek bevat de boeken, waarin men alles omtrent deze beroemde personen vinden kan. Maar met een eenvoudigen loods en visscher, als Frans Naerebout was, is dit niet zoo.

Toch heeft de schrijver heel wat over zijn held gevonden. En even wil hij daar iets van vertellen, al was 't alleen maar, om den lezer te overtuigen, dat hij met een waar verhaal te doen heeft, een verhaal van wat werkelijk is geschied.

In het groote werk van Wagenaar, ‘De Vaderlandsche historie,’ dat uit een aantal deelen bestaat, las ik iets over Frans Naebout; doch niet meer dan een paar bladzijden, waarin 't een en ander van de ramp der Woestduyn wordt verteld. Dat was niet veel, maar toch een begin.

In een ander groot werk van vele deelen: ‘De Nieuwe Nederlandsche Jaarboeken’ genaamd, vond ik onder den datum 24 Juli 1779 mede een verslag van de ramp der Woestduyn met vele bijzonderheden, waarvan mij echter later bleek, dat ze niet alle juist waren. Dit maakte mijn taak niet gemakkelijker.

Toen werd me den titel opgegeven van een werk, dat geheel over Frans Naerebout handelen moest. Die titel luidde: ‘Frans Naerebout,’ door J.L. Nierstrasz Jr. Dat zou dus een buitenkansje zijn: een boek,

[p. 136]

misschien een dik boek, heelemaal handelend over mijn held!

Maar... het boek was uitverkocht en in den boekwinkel niet meer te krijgen. Dat was een teleurstelling. Per advertentie vroeg ik, of iemand nog zoo'n boek bezat en het aan mij wilde verkoopen. Dit lukte, ik kreeg het boek in handen. Maar... het was heelemaal niet dik en, wat erger was: het bleek een gedicht te zijn. Veel had ik er niet aan.

Doch achter in dit werkje vond ik, wat ik zocht. Onder het opschrift: Aanteekeningen, stonden daar, met kleine letter gedrukt, een aantal bijzonderheden uit het leven van Naerebout, die mij spoedig bleken, voldoende betrouwbaar te zijn. Want de schrijver had er overal bijgevoegd, waar hij zijn kennis vandaan had; hij noemde de boeken en geschriften, waaruit hij dit alles te weten was gekomen.

En nu ging ik natuurlijk mijn best doen, deze boeken en papieren ook machtig te worden.

't Zou te veel plaats eischen en den lezer allicht vervelen, als ik uitvoerig ging vertellen, hoe mij dit na veel moeite en tijdverlies gelukte. Hoe ik in Van der Aa's Biographisch Woordenboek een beknopt levensbericht van Naerebout vond, van vele jaartallen en data voorzien. Hoe ik een oud boekje opspoorde, gedrukt in 1780 - dus pas een jaar na 't gebeurde met de Woest-

[p. 137]

duyn - dat den titel voerde: Berigt wegens het verongelukte Oost-Indische schip Woestduyn, en de redding der schepelingen door de gebroeders Naerebout, waaruit ik de meeste bijzonderheden putten kon, die in het eerste gedeelte van mijn boek zijn verhaald. Hoe ik uit oude jaargangen van de Middelburgsche en de Goesche Courant artikelen en berichten mocht laten overschrijven, die daarin over Naerebout voorkwamen. En hoe ik ten slotte uit de boekerij van het Zeeuwsche Genootschap van Wetenschappen te Middelburg nog een aantal geschriften ter leen ontving, waaruit ik alles omtrent mijn held te weten kon komen, wat ik wenschte.

'k Hoop den lezer met dit relaas niet verveeld te hebben. 't Wordt hier alleen, ik herhaal het, verteld, om nog eens zoo duidelijk mogelijk te doen uitkomen, wat ik al een paar malen met nadruk verzekerde:

Dit is een waar verhaal. De levensgeschiedenis van den zeeloods Frans Naerebout is in dit boek geheel naar waarheid medegedeeld. Juist zooals ik ze in de boeken en geschriften, waarvan ik er enkele noemde, heb opgeteekend gevonden.