Vrouwelick cieraet van Sint' Agnes versmaedt
(1622)–Joannes Stalpaert van der Wiele–
AuteursrechtvrijElfde Gedicht.De Dame Argumenteerdt tegens de Maged; Dat de Cieraeten van Gode, ende niet te vergeefs geschapen siin, Maer om van grootten, Edelen, ende verheven Menschen gebruickt te werden; Ende van Anderen oock tot redelicke wellust: De welcke bi haer, overmids de Ionckheidt, noch onriip van reden, al te heviglick besmaeldt zoude ziin. Agnes met zeedigheid verdedigt hebbende haer kleine Iaeren, beantwoordt de Argumenten vande Dame. Erkendt voor eerst de Schepselen Goods, Maer bewiist met geliickenissen van Andere creatuiren, dat de Duivel gevonden, ende inde wereld gevoerdt heeft de misbruicken der zelver. Laet overzulcks toe, na gelegenheidt van Personen het matig gebruick der Cieraetten, 'tsi tot gezag, 'tsi tot geoorlofde liefde: Maer ontzeidtze voor al met goede redenen alle de Perzonen die Gode toegeeigendt siin. Betonende dat de zelve geen oorzaeck altoos hebben van uitwendig Cieraet noch van 'sBruigoms, noch van 'swerelds wegen. Eindtelickken bewiistze met geliickkenissen Tertulliani, dat d'onthoudinge van eenige geschapen ende toegelaeten dinghen uit beouffening van Matigheid Gode zeer Lief ende aengenaem is.
Ga naar margenoot+NEen zeidt ze neen: 'ken ben voor zeecker niet gekomen
Om 'tkleed te dragen weer; noch Ick en heb geen last
Van hier te gaen voor dat ick u den Rock gepast,
En daer beneffens 'thart uws minnaers heb gelaten.
Voorwaer gh en hebt geen re'en miins dunckens, de cieraten,
Die toch den Hemel heeft geschapen, te versmaen
Met een zoo slimmen zucht, geliick ghi hebt gedaen.
Ga naar margenoot+En is het God dan niet die ons de zwarte aerde
Int diepste van de grond, verhardt tot zulcken waerde
Als is het roode goud, en tzilvere metael?
Doedt hi niet inde zee aengroeijen 'trood Corael?
De paerlen niet te min? end elders de gesteenten
Tot luister van de geen die boven de gemeenten
Verheffen twaerdig hoofd? En moet, als 'teel geslagt
Of Phebus door vernuft, of Mars door leede-kracht
| |
[pagina 113]
| |
Of Themis door fatçoen van een uitsteeckendt leven
Een mensche uit het stof der menschen heeft geheven,
Met wezen insgeliicks ziin kleed naer advernant?
Miin kind ghi siit noch Jong: het redelick verstandGa naar margenoot+
Zal u noch metter tiid en mette Jaeren groeijen.
Hoe wel ick daer terstond uw reen hebb hooren vloeijen,
Niet zonder grote schrick, als honig uit uw mond,
Nochtans naer ick bemick, zoo'n leit u noch de grond
Des wiisheidts niet zoo vast, of ghi komt menigmaelen
Ter wiil ghi 'teene priist, het ander te besmaelen
Veel meer als ghi behoordt. En waerom zou een vrouwGa naar margenoot+
Of om de zucht haers mans, of om een goede trouw,
Of oock om haer wellust gematigt nae de reden
Het voor-hoofd met gesteent, of 'tliif niet mogen kleden
Met purper of fluweel? Voorwaer 'ken zie geen zaeck
Waerom dat eenig mensch zich zelven int vermaeck
Van een gecierde pruick zou houven te versterven.
En, zoudt ghi zelver oock wel altiid kunnen dervenGa naar margenoot+
Het lieffelick gezigt vant Koninglicke Goud,
Doorgaens al even slecht gemanteldt en gemouwt?
Ach! dit waer in een maegd, als ghi, te groten schennis.
Waer op weer Goods vrindin: Me vrouw al is de kennisGa naar margenoot+
In mi, zoo als ghi zegt noch los end ongegrondt;
Nochtans ter wiil, ick 'toorGa naar margenoota nae't Goddelick verbond
Van jongs beens heb geniegt, zoo houd' ick mi te vrede
'Tsi met dit klein begrip, 'tsi met die zwacke rede
Die mi tot deze tiid den Hemel heeft gegundt.
En zeecker al waer d'uw noch eens zoo scharp gepunt,
Wanneer ick nietemin de zelve kon bemercken
Te striden tegens God of tegens 'tles der kercken
Zoo' zoud ick die recht als eenGa naar margenootb beuzeling versmaen.
Den Heer, op dat ghiit weet om iet te doen verstaen
En heeft hem niet altiid gebonden aen de Jaeren.
De zinnenGa naar margenootc die hi geeft verwinnen d'oude haeren.
Spreeckt wel en zegt die mensch te wezen griis en vroed,
Die niet ziin eigen wensch maer Goods behagen doedt.
| |
[pagina 114]
| |
Als ghi van d'oudheidt dan te recht wildt oordeel geven,
Zoo'n teldt de Jaeren niet, maer ziet nae't grize leven.
Want beter is de deugd, en wizer is een kind
'twelck zich van d'eerste jeugd aen Goods geboden bindt,
Als d'alder oudste lien nam d'alderGa naar margenootd jongste mond,
Om een volmaeckte lof daer door te openbaeren
Ter eeren van ziin naem, en schande van de schaeren
Ga naar margenoot+Die hem te viand ziin 'tIs waer g'hebt groot geliick
Tis Godes hand alleen die met het aerdenriick
Al wat daer inne groeidt, of wat daer uit te rapen
Is, tot des menschen dienst, goed-dadig heeft geschapen.
Van hem is 'trode Goud en 'twitte zilver oock,
Twelriickende Civet en 'tdruipende wieroock.
Van hem de paerlen mee, van hem siin de Coraelen,
End' al wat tot Cieraet de wereld weet te halen.
Geliick oock min noch meer het brood is ende wiin,
Het zuicker en 'tkaneel, Jae zelver oock 'tfeniin.
Van nachtschae en Cicuit, moordadelicke struicken:
Maer alles doch geschickt om nutt'lick te gebruicken.
Al watter dan profiits is int geschapen goed.
Al wat de paerlen schoon al wat de zuiker zoet
Het muscus wel gereuckt en zapig maeckt de winen;
Wat eindtelick van kou of hette de Feninen
Medeilen hier in deez en daer in geene plant,
En komt hen nergensins als van des Heren hand,
Die hen of in de zee, of op de aerd doedt spruiten.
Maer zeecker die hier mee hetGa naar margenoote mengen der Cicuiten,
Waer door de stiefmoer wreed de stiefzoon wel vermoordt
Zou willen houden staen, en maer oock niet een woord,
Tot ontschuld van misdaed, daer van te spreecken waerdig
Maer zou eer van een hart wanhopeliick onaerdig
Aen wizen 'tclaer bescheid: Als een die om de zond
Quansuis te geven een oog-schinelicke grond,
| |
[pagina 115]
| |
Wel lasterlick het werck wou leggen op den Hemel.
Men hoort de Dronckers niet, wanneerze tot een schemel
Haers onmaets, brengen bi de zoete wingaerd struick.
Neen, neen dit schepzel komt van Gode, maer 'tmisbruick
En is van anders geen ter wereld eerst geraden,
Als hem di' een vinder is van alderlei misdaden:
En datGa naar margenootf noch niet alleen uit liefde van het quaed,
Maer oock om 'thandwerck Goods daer over inde haet
Te brengen (bi manier van spreecken) van de vroomen,
Wanneer ze zouden zien de ongepeilde stroomen
Der zonden die daer uit, de gaven Goods ontstaen.
Ten ziin de paerlen niet, God heeft het niet gedaen
Dat uit het schoone goud ontrizen zoo veel zonden:
Maer Sathan die misbruick der paerlen heeft gevonden.
Hi heeft de witteGa naar margenootg wol, het alder eerste kleed
Ons van den Heer vergundt, nae dat het zwaere leed
Door schennis des gebods den Aerdboom had bekropen,
De wereld in lazuir end' oocker leren dopen.
Want zeecker hadd' het goed gedacht in d'oogen Goods
Dat zijn gevallen mensch nu nae de schuld des doods
Vercieren zoud de leen met karmezine drachten,
Hi had wel 'twollig vee met karmezine vachten
Geschapen van begin, hi had wel triicke goud,
Het kostelick gesteent, den groenen Amaroud
Den claeren Diamant, den Jaspis ende resten
Zoo diep begraven niet, en recht geliick met vesten
Van een zoo dicken wal besloten nimmermer.
Doch ist dat hi daer nae bi wilen om de eerGa naar margenoot+
Ziins diensts of ziinsGa naar margenooth Autaers, van Ophyr-goude platen
Geboden heeft te sme'en ziin opgedrage vaten
De kleeren nadvenant van uitgeleze stof;
Heeft hi gelaten toe het Princelicke Hof,
Op dat het als een hoofd ontzigbaer voor de leden
Mogt wezen, met gesteent en purper zich te kleden;
Zoo'n moetmen dat daerom niet trecken in gevolg.
Ick neem weer dat een vrouw, het si of om 'tverbolg
| |
[pagina 116]
| |
Van haerenGa naar margenooti Man t'ontgaen, 'tsi om ziin zucht te winnen,
Of zeecker, ist een Maegd, om een partuir te vinnen,
Haer matelicken cier, zulcks d'onbedurve staet
Des eeuws, haer nae den eisch van plaets of tiid toe laet;
Zalt daerom ider een, nae haer bedurve lusten
Geoorloft ziin te kleen? zal ider zich toe rusten?
Naer advenant de beurs haer schiint te laten toe.
Och neen: dits t'ongeschickt: En Daerom wel een roe
Met goede reden waerd, of nu of in die tiden,
Als d'Hemel onder d'aerd den zondaer zal doen liden.
Wat zouder dan geschien van mi, en miins geliick,
Die hen lui omt bezit van't schoonste Hemel-riick
Besneden hebben hier? voorwaerGa naar margenootk daer ziin geen reden
Waerom dat wi lui ons met purper zouden kleden.
'Ten is den Bruigom niet: Want zeeckerGa naar margenootl aen den deez
En is geen ding zoo lief als een vermagerdt vleesch
Gehouden onder dwang, versteecken vanGa naar margenootm gemacken
Bestroidt met grize asch, bekleedt met grauweGa naar margenootn zacken.
En met een woord gezeidt een die van hoofd te hiel
Niet anders is als schier een ongevleeschte ziel.
Dit is het schoonste kleed in miin bemindes oogen.
Hier mede werdt ziin zucht, hier me'e werdt hem getogen
Het hart schier uit de borst. O uit verkoren Bruid!
Onthoudt die van een Leeck; dit is het liefde kruid,
Daer mee d'ansteecke min uws Bruigoms werdt getrocken.
En beurdt het hoofd niet op, maer laet het liever bockken
Geliick u minnaer de'e gehangen aen ziin Cruis.
Ga naar margenoot+Ziit nedrig van gezigt; uw Bruigom is te kuisch,
En zou niet gaerne zien dat imand u behaegde
Als hi oock met het oog: ten ziin geen reine Maegde,
Al dragen zi al schoon het lichchaem ongeraeckt,
Die buiten Godes zoon het aengezigt vermaeckt
Van eenig ander man. Ghi moet u daer af miden:
Vs Bruigom isGa naar margenooto Jalours; noch hi en wil niet liden
Een winckjen van ziin Bruid op iemand duitsch of walsch
Ga naar margenoot+Bestopt voor al de Borst tot boven aen den hals,
| |
[pagina 117]
| |
Zoo dicht als gh' immers kund: Want 'tis in deze kusten,
Dat hi recht als vanGa naar margenootp mirrh' een busseltjen wil rusten.
Maer zegt: Wat voor een rust toch wezen zou voor hemGa naar margenoot+
Te legge in een borst, daer bi gebreck van klem,
(Geliickmen huiden daegs de Dochteren ziet mallen)
Hi in gestaeg hazard zou siin om uit te vallen?
Vougdt hier noch efter bi, met wel gegronde reen,
De schaemteGa naar margenootq. Van uw lief: Hi wil ziin Bruid alleen
En verre van tgezigt, indien hi met caressen
Ziin liefde zou voldoen, en haeren brand zou slessen.
En ziet, dit ist gewaed daer mede weeuw of Maegd
Haer minnaer best belieft, haer Bruigom meest behaegdt.
Wat nu de wereldt noopt: Hier voor is niet van noode
Dat wi ons proncken op, met kleeren wit of roode,
Met zilver of met goud, met paerlen of gesteent:
Z'is toch een viandGa naar margenootr Goods, en 'tgeen zi ons verleendt
Tot weerloon van de pruick, of van de borst te cieren,
En is hier niet dan roock, en naemaels niet dan vieren.
End' offer al geen straf daer voor en waer bestemt,Ga naar margenoot+
Zoo'n is ons evenwel 'tgemoed zoo niet beklemt
Of wi ziin voor den naem des Heeren wel volbodig.
Te derven alles wes ons leven is onnoodig.
En zeecker wel met reen; alzoot zou vougen niet
Dat wi lui minder deen dan 'tgeene wel geschiedt
Bi wilen in een huis: Daer al hoe wel de VaderGa naar margenoot+
Ziin dienaers heeft vergunt bisonder of te gader,
Te nutten eenig goed; de knechten niet te min
De heusheid van haer Heer weer met beleefde zin
Erkennend', hen vant een en tander wel onthouwen.
Geliick dan 'smeesters oog uit deze kan aenschouwen.
De vroomheid van ziin knechts; zoo ist oock lief en waerd
Int Goddelick gezicht, als dat bi ons gespaerdt
Nu iet van dezen werdt, en dan wat van die goeden,
Die hi ons tot vermaeck van cieren of van voeden
Wt-stortig heeft gegundt: op dat w' ons weer beleeft
Betoonen hem die ons zoo veel gegeven heeft.
| |
[pagina 118]
| |
Midsdezen siinder veel int middel onzer kercken,
Die uit een grote zucht van deugdelicke wercken,
Versparen niet alleen, maer zich tot d'uir des doods
Onthouwen gans en gaer van veel weldaden Goods.
Het bliickt wel aen de geenGa naar margenootsdie williglick haer houwen
Gescheiden van de trouw der mannen of der Vrouwen;
De welcke doch voor heen, eer dat z'het rein verbond
Met Gode gingen aen, hen vri end' open stondt.
Dus siinderGa naar margenoott. Die hen oock haer gansche leven speenen
Van dieren die't den Heer belieft heeft te verlenen
Tot voedsel van den mensch, en houden zich te vreen,
Jae meer als wel vernougt, alleen maer mettet geen
Den Hof te dragen plag van moezen en van kruiden.
Hier over vindtmer veel tot op den dag van huiden
Die noch is onbekendt de smaeck van vleesch of wiin.
Indien dit dus gebeurt, hoe zal ons lastig siin
Dan om de liefde Goods d'onnodige cieraeten
Te derven op het hoofd, of om den hals te laten?
O! dits te wonder lief in d'oogen van den Heer.
Hi neemt het voor een dienst, hi houdt het voor een eer:
Verzeeckerdt dat de geen die willig is teGa naar margenootv dwingen
Ziin lusten en ziin le'en van toegelate dingen,
Noch meer zal ziin bezorgt voort geen hem is verboon.
|
|