Evangelische Schat van Christus Jesus ontdeckt
(1621)–Joannes Stalpaert van der Wiele–
AuteursrechtvrijVierde gedicht.Den Martelaer verdeilt het overschot der Kerckelicke goederen. Vergadert tot voldoeninge van ziin belofte, de Schatten, dat is, de Godvruchtige Armen, Ellendigen, VVeduvven en VVeezen in een van Christen Grotten ofte Speloncken. Gaet vinden ten bestemden dage den Prefect, geleidt hem ter voorschreve plaetse, ende vertoont hem aldaer de verzamelde Schatten; verdedigende ende reden gevende van ziin vverck: Naedien de Godvruchtige zielen geprouft in't fornuis der Tribulatien voor d'oogen Goods zeer kostelick ende dierbaer ziin. Ende ter contrarien de Goddeloozen naer adveant haerluider zonden vervult met alderlei gebreecken, die hi tegens de lichamelicke Siecten vergeliickendt ende verzvvaerdt. Hier mede gaet ziins weegs den edelen Leviit,
En laet daer den Prefect wel vrolick en verbliidt.
De welcke aen 't gelaet van 't snacken en van 't snicken
Wel toont dat hi alree den beuit meint op te slicken.
Den Christen mid'ler tiid, naer in houdt van ziin liist,
En doedt niet dan hi laeft, en doedt niet dan hi spiist,
En doedt niet dan hi stroit aen d'armen, om te leven,
Dat weinig dat hem noch te strooijen is gebleven.
| |
[pagina 11]
| |
De resten heeft hi nu voor heenen al gestroit;
De Wesen mee gekleedt, de Weduwen mee geproit.
Geliick hem heeft belast ziin Vader van te vooren:
Wel seeckerlick bewust dat hem geen ding verloren,
Geen goed sal gaen te quist, dan 'tgeen hi bi hem houdt.
Als hi nu al gedeelt heeft silver ende goudt,
Soo loopt hi even seer door all' de Roomsche straten
Om soo van hen van veer de kostelickste vaten
Te garen t'eender plaets, en, soo hi is verpligt,
Daer van den Gouverneur te geven het gesigt.
Hi kriigt nae veel geloops bi een een gansche bende,
Van mannen en van wiifs vol alder lei ellende:
Van welcken d'eenen hier doort jichtige geweld
Ziin ingekrompe knie moet dragen op een stelt;
En daer een ander weer met twee verswooren ogen
Werdt aen de hand geleidt, of van een hond getogen:
De deese draegt ziin rugg' als een hoog-wigtig pack,
De geene sit weerom gedrongen in een back
Daer med hi slakgewiis moet langs der aerden kruipen:
Men sieter een parti van lazeri gaen druipen;
Daer siinder die gekrickt gaen hincken overstraet,
En and're die geschort van een getrouwen Maet
Niet kennende, helas! haer reppen ofte roeren,
Gedragen moet siin gestadig op de schoeren.
Meer diergeliicke slag van iammerlick fatçoen
Die Godes Kercke plag met haer Schapprei te voen,
En hi als een Leviit met Aelmoes te verkloucken,
Weet hi van hier van daer wel naerstig op te soucken.
Hi kendt hen all geliick by naem van man te man,
En doedt hen een voor een, d'een nu en dander dan
| |
[pagina 12]
| |
Geleiden naert portael van een der Roomsche Grotten
Daer tot des Heeren dienst sich tsamen siin te rotten
De Christen gewoon, en die daer voor bekendt
Oock is van d'Officiers hier monstert hi de bend
En doedt hen all te saem gestelt als in gelitten
De sommige hier staen, en dandere daer sitten,
Naer dat het swacke liif van elck verdragen mag.
En siet hier mee verschiint den toe geseiden dag,
Soo van den Gouverneur gewenscht om eens de schatten,
Daer nae hi heeft gedorst soo lang, te mogen vatten.
Den trouwen dienaer Goods en bliift in geen gebreck
Hi spoedt sich naer het hof van den Romeinsche wreck.
Komt, seidt hi, dits den dag die ghi mi hebt besondert
Ick wil dat ghi nu siet en siende u verwondert
Den Schat die onsen God, de riickste die daer leeft
In heiligen, besit en in Iuweelen heeft.
Ghi sult daer sien te pronck staen in de diepe Saelen
Een menigte van goud' en van gebaegde Schalen
Van vaten alderlei, daer in het heilig Bloedt
Ontvangen werdt, wanneer men d'offerande doedt.
Ghi sult daer sien met een, een riickdom van Presenten,
Iae op een ri gestelt de Repels van Talenten,
Soo danig dat ghi oock, al sidi noch soo riick,
By een en hebt gesien thresoor noit desgeliick.
Den Christen gaet dan voor, end' hi met Roomschen roeden
Omset, volgt op het spoor, begerig om te voeden
Ziin oogen en zijn hart met d'opgepronckte Schat.
Ze vorderen haer weg; de luiden vande Stad
Die hem te gader sien, verwondert boven maten
Wat datter sal geschien bevloeyen all' de straten,
| |
[pagina 13]
| |
En volgen achter aen daer 'tpad hem werdt bespoort.
Ze komen dan te zaem tot aen de lage poort
Van duitgedolve kript; daer zich straks laet aenschouwen
Den voor gemelden hoop van mannen en van vrouwen
Misbruickt van Popelsi, gebroocken vande licht,
Mismaeckt van Lazari, versworen van gesicht.
Een ider monstert daer om't seerst met zijn gebreecken;
Men hoort hen alle gaer geliickelicken smeecken
Naer Bedelaers manier met duitgesteecke hand.
Siet hier, miin Heer, dit is de Schat van't Christen zand
Die ick u heb vergaert, seit hi, in dese dagen.
Maer, leider! den Prefect verschrickt end' als geslagen
Voort hooft, en weet niet waer hi keeren sal 'tgesicht:
Nu slaet hiit op de vloer, en nu als met het licht,
Daer mee de helsch' Alect' bevlamt is, heel ontsteecken,
Werpt hiit op den Leviit hem dreigende te wreecken,
Doort schudden van ziin hooft, de aengerechte spiit.
Wel, seidt de Nazareen, wat ist dat ghi dus siit
Bevlamt in uw gesicht, bewogen in uw sinnen?
Hadt ghi dan wel gewaent iet riickers hier te vinnen?
Het goud daer ghi nae dorst is maer bedurve Aerd'Ga naar margenoot+
Dat door 'tgepiinde sweet der slaven werdt vergaerdt,
Of uit het sliick geschept van minerale stroomen,
Of seecker met geweld of met bedrog genomen.
End' alsmen 't nu al schoon met Wapens of met list
Verkregen, en daer mee geladen heeft de kist,
Soo werdt het meest gebruickt (gh'en kunt het niet ontkennen)
Om menschen mee te doon en maegden mee te schennen.
'tGoud brengt de vree tot twist, 'tgeloof tot ielen roock,
Ia kromt, al is het sacht, het Recht van Romen oock.
| |
[pagina 14]
| |
Ghi doolt, miin Heer, ghi doolt dat ghi die roode Aerde,
Een vonck van alle quaed, verheft tot sulcken waerde.
Wilt ghi dat ick u eens van beter goud bericht?
'tIs 'tmenschelick geslagt, wanneer't nu met het licht
Van Gode is verklaert, van Christo is beschenen;
Als siin die ghi hier siet dez' arme Nazarenen.
WantGa naar margenooti even als een goud geprouft werdt int forneis
Zoo werden min of meer door quellingen des vleisch,
Door armoe, door ellend, geprouft d'oprechte menschen.
Zoo dat ghi geen alloi van goud daer voor soudt wenschen,
Mogt ghi van binnen maer haer sielen eens besien.
Och! oordeelt deze schaer aen geen gebroocke knien,
Aen geen verswooren licht, noch aen verdorde Ermen:
Want daer 'tverdroogde bloed te minder kan verwermen
De uiterlick leen, daer werdt weer aldermeest
Ontsteecken en verlicht den onbedurven geest.
HoeGa naar margenootk ons meer werdt benaut de sterffelicke kercker
Hoe ons de siel weerom van binnen werdt te stercker
Daer voor te weder zi een mensch van gave leen
Met al veel swaeder liinwendig werdt bestreen
Als of hi van't gebeent ziin leden voelde scheuren.
Voorwaer, aengaende miin, Indien mi mogt gebeuren
Van een van tween de keur; of dat ick in een liif
Van bei de oogen blindt, of bei de beenen stiif
Besitten sou een siel die in des Hemels oogen
Gerekent waer voor schoon, of dat ick van vermogen
Sou weesen klouck en flucks, van 'thooft tot aende hiel,
Dan doch met sondig roet beswallickt in de siel,
Soo soud' ick teerste deel veel liever willen kiesen;
Iae tleven selver oock daer gaerne voor verliesen.
| |
[pagina 15]
| |
Ghi sult het seggen, en met u al de restGa naar margenoot+
Die d'een en d'ander plaeg of d'een en d'ander pest
Van lichaem en van siel, te saem wil vergeliicken.
Want recht als in de priis de leden moeten wiicken
Voor d'ongevleeschte siel, soo gaet haer minste quael
Seer ver te boven weer de sieckten all' te mael
Die hier in Aerdsche dal het lichaem kunnen krencken.
Ghen zult mi geen gebreck of wisen of bedencken,
Soo wel in die hier staen, als die hier niet en siin,
Of ick wil nemen aen u al veel swaerder piin,
Veel doodtelicker siect, in henlui te bewiisen
Die hier van groot geluck de wereld plag te prisen.
Want dunckt u die alhier met een gestagen dorstGa naar margenoot+
Bevangen in de keel verdrongen inde borst
Der sielen altijd weer nae hoog en hooger magten
Van Ampten en van Eer, staet-zuchtelicken trachten,
En soudi seggen niet dat een alsulcken plaeg
Te boven ging de koorts die eens ten derden daeg
Den siecken op de borst des lichaems wat komt sengen?
En segt mi weer wat Iicht kan eenig man verhengen?Ga naar margenoot+
Doe soo de handen treckt, en soo de voeten stompt,
Geliick de geldzucht wel den wreck de handen kromt.
Ghi houdt u nu so kies, Gods woudts, van deez' melaetsen;Ga naar margenoot+
Maer schrikt met meerder reen so veel onkuische plaetsen
Als binnen Romen siin int beste van de Stad.
Hoe veel der hande siel, helas! hoe menig vat
Oock van den geenen die van buiten haer opproncken
Is daer van binnen wel bedurven en verstoncken,
Verrot van lazeri, verwentelt in de goot
Tot dat hen overvalt soo d'een als dander dood?
| |
[pagina 16]
| |
Ga naar margenoot+Nu die weer steeckt de walg van linnen en van wolle
End' in een gulde kar wel prachtig sit geswolle',
Om hangen met Damast of met gegomt Satiin,
En dunckt hi u niet wel tot boven toe te siin
Ga naar margenoot+Vol waters en vol zuchts. En die van alle staten
Sich niet bedwingen kan den menschen te bepraten,
Maer al wat dat hi weet te voorschiin brengen durft,
En moetmen meinen niet te weesen minder schurft
Van harten en van mond, dan die hem niet onthouwen
Van buiten aen en kan van schurcken en van klouwen.
Wat wil ick maecken bloot (tis best dat ick't bestop)
Ga naar margenoot+Het Ecruelse zeer of klieren van de krop,
Die uit een nidig hart, twelck staeg hem laet vermoeyen
Door anderlui gelick, van vuilder atter vloeyen,
Als wel de sweren doen die buiten aenden hals
Wel atterig staen bloen van Spanjaerd of van walsch?
Ga naar margenoot+En ghi, miin heer Prefect, die Romen te regieren
Den Keiser heeft gestelt, ghi toont aen uw manieren
Voorseecker alte claer dat ghi met Geelezucht
Wel dapper siit besmet. Iae ben voor u beducht
'Ten si dat u bi tiidts de lever werdt geholpen,
Dat u de geele gal het hart sal overstolpen.
Ghi voelt het selver wel, en 'tis oock al te licht
Van ider, wiet oock si, te sien aen uw gesigt,
Twelck u voor alle deugd en waerheid is verduistert,
En niet dan van goud geel en Koningzucht en luistert.
Helas tis Koningzucht die u te grave draegt,
Wat dat ghi doed of segt, wanneer ghi maer behaegt
Het Koninglicke oog tis met of tegen rede,
Tis met of tegen God, soo steldi u te vrede.
| |
[pagina 17]
| |
Maer met alsulcken vre' die u tot swaere straf
Iae eeuwig duirig wee sal brengen in het graf.
In plaetse dat de deez', die ghi met groot' onwaerde
Niet anders en verfoeit als sliim en schuim der aerde.
Genesen van haer quael verlost van haer verdriet,
Eer lange sullen siinGa naar margenootl daer hen in tminste niet
Vant gunt ter wereld quetst, meer krencken sla of deren.
Den Hemel sal hen daer van alle quaed verweren,
Van Hizel-kouw bi nacht, van Sonnebrand bi daeg,
Van swindeling van hooft, van vochtigheid van maeg;
Daer sal geen popelsi haer leden meer besluipen,
Geen vloeyende Catharr' meer door de zeenen druipen,
Gen blindheid wesen meer, geen jicht, geen flereciin,
En met een woord geseit, geen iammer nochte piin,
Noch geenderhande zeer in eenig van de sinnen.
Want sullen hen alsdan bi haeren Vader vinnen,
Die met ziin eigen hand, voor haer gelede straf,
Haer tranen all' te mael wel schoon sal drogen af;
En daer en boven noch, voor wonden en voor sweeren,
Doen decken met een stof van Hemelsriicke kleeren,
Doen kroonen met rood goud, en lichten als een Zon.
Och! mogt ghi dan eens sien die hier in Babylon
Verheven siin geweest, hoe datze daer vernedert,
Eilacen! sullen siin verplosen en ontvedert,
Van Riickdom, hooge staet, en weelden heel berooft,
Ghi soudt hen sien beschaemt staen buigen 'tschuldig hooft:
Ghi soudt daer sien gedwergt de alder grootste Reusen,
Leep druipig van gesight, besnot van kinn' en neusen;
Ghi soud hen tienmael meer bevinden daer mismaeckt
Als een van deesen is die ghi hier nu dus laeckt.
| |
[pagina 18]
| |
Ga naar margenoot+Onsalig! daer en was noit ding ter wereld snooder,
Noit vuilder Aposteum, noit puisteger noit rooder
Als wel een sondig mensch is inde oogen Gods,
Och! daer en quam geen stanck oit uit den put des doods
Of uit de swarte Styx, of uit de diepste gronden
Der hellen als wel lucht een siel die inde sonden
Versmoort leit en verrot. Schickt dan miin goede vrind
Dat ghi miin woorden weegt, en boven al besindt
De staet van uw gemoed; dat is, wat daer van binnen
Al siecks, al loods, al vuils, al stancks in is te vinnen.
End' als dat eens te recht bi u sal siin verstaen,
Soo suldi kennen oock van mi te siin voldaen.
Voldaen? voorseecker Iae: want siet dit siin de Vaten
Van silver en van goud, dit siin de diere platen
Die ick u melden sou, dit is de Riicke munt,
Die ons den Hemel heeft soo seeckerlick gegunt,
Dat ons noch vier noch vlam noch dief die kan beroven.
Maer op dat gh'u van mi noch beter soudt beloven,
End' alles wel doorsien, wat onsen God besit,
Soo hebb' ick neffens 'tRood doen stellen oock het Wit;
Te weten neffens 'tgoud de clare Diamanten
Daer me de Christen Kerck verciert is t'allen kanten.
En siet ghi hier niet staen de ongeraeckte schaer
Vant Maegdelicke Choor? en noch beneffens haer
Van 't Weuwelick geslagt? Die recht als nae de schade
Door't eerste Bruilofs bed geleen, nu bet berade'
Haer hebben vanden brand bewaert van't twede vier
Om tloon van Godes hand. Nu staenze weerom hier
De Maegden aldernaest. Siet dit siin de iuwelen,
Dit siin die op de croon staen blincken en staen spelen
| |
[pagina 19]
| |
Daer Christus 'theilig hooft ziins Bruids hier me verciert
Ter tiid en wilen toe de Bruilofs feest geviert
Sal werden aenden disch van sHemelsriicken Salen.
Aenvaert den Riickdom dan, miin heer, en doedtze halen
In Goods naem tot ciraet van al de gansche Stad.
Versiertter me 'tPalleis, verriickter me de Schat
Des Keisers 'tis mi lief. En houdt ghi voort de reste
|
|