Gulde-Jaer Ons Heeren Jesu Christi

Grovwel van verwoesting.⁺
Op den lesten Sondagh na Pinxteren.⁺

1

Als ghy siet staen den grouwel van bederven,

Die Danjel den Propheet wel eertijds heeft voorseyt,
In 't schoonst' en best der Kerckelijcker erven;^1,3
Die 't leest, die vat toch wel van desen 't recht bescheyd;⁴
Die dan hem⋆ vind⋆ in 't Joodsche land,
Die schick⋆ te hand⋆
Om lijf en leven te verbergen
Te vluchten na⋆ de hooghste bergen.

+ 168

+ Bron: Mt. 24, 15-35.

1,3 der Kerckelijcker erven: van de tempel (zie WNT. 3, 3, 4165 sub 4). Aan het christelijke woord kerk geeft de dichter hier een bijzondere toepassing.

4 die vat...'t recht bescheyd: die vatte toch goed de juiste betekenis hiervan.

[p. 378]

2

Die op het dack dan is, en⋆ will' niet dalen,^2,1

Of die in 't open veld, en keer niet we'er te huys
Om daer van daen sijn rock of iet⋆ te halen:
Door vrees dat hem betrap een al⋆ te swaren kruys.
Wee dan die soogt, of is bevrucht.
Bidt dat uw' vlucht
Des Sabbots, als men niet⋆ met allen⋆
Mag doen, of 's Winters niet en valle.

2,1 wilt in 1^e druk, hier een onbegrijpelijke vorm.

3

Want daer sal een te grooten nood verschijnen

Soodanig als noch oyt ter wereldt is gheschiedt;^3,2
Ja wierd den tijdt vermindert niet der pijnen,
Daer soud' oock éénen mensch behouden blijven niet;
Maer nu soo⋆ sal de goedheyd Goods
Den tijd des noods
Verkorten om de uytverkoren;
Op datse niet en gaen verloren.

3,2 oyt, wij: nooit.

4

Wanneer ghy dan van iemand komt te hooren:

Siet hier of daer is Christ, en⋆ geeft hem geen geloof;
Maer draeyt hem 'thooft, ja stopt hem bey de ooren,
Eer u de lieve ziel ontdraghen werdt⋆ ten roof.^4,4
Want siet den tijdt sal komen aen
Dat op sal staen
Met wonderen, en loose listen
Een menighte van valsche Christen.

4,4 ontdraghen...ten roof: ontnomen als buit.

[p. 379]

5

Soo dat byna, selfs van de uytgelesen,

Waer 't dat het mog'lijck waer, het aengenaem getal
(Dus hout u voor gewaerschout vry⋆ mits⋆ desen)
Sal komen tot gevaer van dolingh en verval;^5,4
Is 't dat men u dan seydt wel stout:
Siet hier in 't woud
Of daer is Christus in 't verholen,⁷
Gelooft het niet; ghy soudt verdolen.

5,4 tot: in.

7 Na verholen in 1^e druk een punt.

6

Want recht gelijck den blicksem uyt het Oosten

Tot in het Westen geeft een al⋆ te klaren schijn,
Soo sal de komst (wilt u hier mede troosten
En stercken in 'tgeloof) des menschens soon oock zijn;
Daer⋆ 't lichaem is ter selver stee⋆^6,5
Zijn d'Arends mee.
Maer na de nood van dese dagen
Sal stracks⋆ de kracht des Hemels wagen.⁸

6,5 Men leze na is een komma.

8 wagen: geschokt worden.

7

De Son wert⋆ zwart, de Maen die u by nachten

De schaduwen verkleynt, sal weygeren haer licht.^7,2
't Gesternt vervalt, en al des Hemels krachten³
Beroeren sich te gaer⋆, en werden als ontsticht.⁴
En dan soo⋆ sal het teycken schoon
Van 's menschen soon
Verschijnen in de hooge wolcken
Tot groot geklagh van alle volcken.

7,2 De schaduwen verkleynt: het duister vermindert.

3 vervalt: valt.

4 beroeren sich: komen in beweging; ontsticht: ontwricht.

[p. 380]

⁺ 8

Die in de lucht den soon des menschen sullen^8,1

Sien komen met een macht van groote Majesteyt.
En siet, terwijl de Engelen vervullen
De lucht met luyd geklanck; so maeckt sich we'er bereyt
Een ander deel van geesten snel
Om op 't bevel
Des Rechters van des werelds hoecken
De uytghelesen op te soecken.

+ 169

8,1 Die betrekkelijk voornaamw. bij volcken (7, 8).

9

Laet u hier in den vijg'-boom onderwijsen:^9,1

Als hy sijn looten schiet in 't jongste van de Lent
Of als ghy siet sijn teere blad'ren rijsen,
Soo segt ghy: Godt zy lof, de Winter is gheëndt
En 't soete Somerweer na by;
Soo weest oock bly,
Als ghy dit alles siet gebeuren.
En segt: Godts rijck staet voor de deuren.

9,1 hier in: hierin.

10

Amen, voorwaer! dit volck en sal niet wijcken,^10,1

Voor dat het eerst en 't lest van desen is geschiedt.²
Den Hemel en den Aerdbo'em sal bezwijcken:
Maer 't alderminste woord mijns monds vervallen niet.⁴
Siet voor u mensch, en houdt u hert
Toch onverwert.⁶
Op dat voor Godes beeld, de sonde^7-8
Daer staende, niet en werdt⋆ bevonden.

10,1 dit volck: dit geslacht (generatio); wijcken: vergaan.

2 van desen: hiervan.

4 vervallen, bij sal (vs. 3).

6 onverwert: onverward.

7-8 ‘opdat niet, in plaats van het beeld Gods, worde aangetroffen, staande in uw hart (daer), de zonde’. Anders: ‘opdat niet bij het oordeel de plaats van Gods beeld in uw hart blijkt ingenomen door de zonde’.

[p. 381]

11

Maer als ghy voeldt dat s' u de ziel komt terghen^11,1

Tot weelde, geld, of sucht⋆ van ongegronde eer:
Soo laet den hoop, en vliegt na⋆ d'hooge bergen³
Met snelle vlucht: als die slechts niet in 't Winter-weer
Of op den legen Sabbot valt.⁵
Bidt God, hy sal 't
U door ghenade wel vergunnen.
Want al die wil geeft hy te kunnen.

11,1 s': de zonde; terghen: bekoren.

3 laet den hoop: verlaat de menigte. De bedoeling van dit vers is: trek u terug uit het gewoel en richt uw blik omhoog tot God. Het is m.n. een aansporing tot de devotarissen of geestelijke dochters, die als ongehuwden leefden zonder eigenlijke religieuzen te zijn. De erop volgende bijzin (vs. 4-5) betekent dan: ‘als het tenminste voor u maar niet te moeilijk of onmogelijk is. Heb echter vertrouwen op God’ (vs. 6-8). In de volgende strofe wekt de dichter zijn geestelijke dochters nog duidelijker op tot de maagdelijke staat, in het Oude Verbond gezien als iets smadelijks.

5 legen, nl. waarop geen inspanning mocht geschieden.

12

Hout u alleen. laet draghen, en laet soghen^12,1

Die willen, vat ghy 'twoord, 'twelc God met sulcken hoop
Van voordeel heeft gestelt in u vermogen.
O! die hem⋆ vindt⋆ alleen, loopt ver de lichtste loop.
Want siet het oude Testament
Is nu vol-endt.
En dat tot vloeck eerst scheen te wesen,⁷
Werdt⋆ nu van Christus aenghepresen.⁸

12,1 Hout u alleen: blijf alleen, blijf ongehuwd; draghen, nl. een kind.

7 nl. de ongehuwde staat.

8 Zie 2, 5 (Mt. 24, 19).

13

Doch hebt ghy 't woord des Heeren niet gegrepen^13,1

Om op het alderlichtst te loopen door de baen:
Soo moet ghy daer door kruypen of door slepen;
Want aldus moeten doen die niet en kunnen gaen.

13,1 gegrepen: gevat.

[p. 382]

 

Neemt moed, en steunt op Iesvs kruys:

 

In 's Heeren huys

 

Na⋆ wercken van verscheyde loonen⁷

 

Zijn oock veel plaetsen om te woonen.

Eynde van 't Eerste deel des Gulden Iaers.

7 van verscheyde loonen: waar verschillende lonen op staan.