Gulde-Jaer Ons Heeren Jesu Christi

⁺ Binne-kerck.
Op den sesten Sondagh na Paesschen.⁺

1

Wanneer den Geest, die ick u sal

Van mijnen Vader senden,
Gekomen is in 't Aerdsche dal
Tot troost van all' ellenden;
Sal hy de waerheydt glad en rond
Al-om den volcken maken kond
Tot aen des werelds enden.

+ 108

+ Bron: Joh. 15, 26-27; 16, 1-4.

2

Hy sal met al⋆ te klaren stem

Mijn leering overtuygen.^2,2
En ghy-luy niet⋆ te min met hem
De logentacl doen buygen.⁴
Dit hebb' ick u nu dus voorseydt,
Op dat ghy noyt door eenigh leyd
En⋆ valt van u ghenughen.⁷

2,2 overtuygen: als waar bewijzen.

4 In de 1^e druk op het einde van de regel één lettergreep te veel: De logengentael; doen buygen: doen wijken, overwinnen, logenstraffen.

7 ‘van uw stuk raakt’; ghenughen moet een variant zijn van genoegen, en wijst op ongediftongeerd buygen (vs. 4).

[p. 273]

3

En laet het u 't eenvoudigh oog^3,1

Noch 't effen hert niet raken,
Wanneer s'u sonder Synagoog
Of sonder Tempel maken.
Ja siet, den tijdt komt dat de geen
Die u vermoorden en vertreen
Om my met quade saken.⁷

3,1 eenvoudigh: niet troebel, helder, vgl. Mt. 6, 22 in de Vulgaat (simplex).

7 In de 1^e druk staat een punt, de zin loopt echter door.

4

Godt sullen meynen dienst te doen.

Maer denckt, wanneer s'u schennen,
D'oorsaeck te zijn, dat d'arme bloen^4,3
Mijn Vader niet en kennen
Noch my oock; dus tot aller stondt
Schickt⋆, na⋆ 't voor-seggen van mijn mond,^6-7
Tot lijden u te wennen.

4,3 D'oorsaeck te zijn: dat de oorzaak is (Latijnse accusativus cum infinitivo-constructie); d'arme bloen: de stumperds (vgl. ‘de arme bloed’).

6-7 ‘Zorg ervoor u aan lijden te wennen, met lijden vertrouwd te maken.’

5

Wendt u tot lijden, want het quaed,

Verwacht als van te voren,
Ons nimmermeer⋆ soo hard en slaet.
Denckt, dat wy hier verkoren
Tot arbeydt zijn, en tot gesucht,
Gelijck de vog'len van de lucht
Tot vlieghen zijn gheboren.

6

Verdraeyden yver wat al quaeds^6,1

Hebt ghy in Godes Kercke

6,1 verdraeyden: verkeerde, nl. voor verkeerde dingen.

[p. 274]

 

Wel voor-gebracht? daer is geen plaets

 

Daer⋆ in m'uw' snoode wercken,

 

't Zy door gheweld, 't zy door bedrogh^5-6a

 

Van Ketters, tot op huyden⋆ noch

 

Niet tast'lijck en kan mercken.⁷

5-6a ‘-hetzij door geweld hetzij door bedrog van ketters-.’

7 tast'lijck: tastbaar.

⁺ 7

En dit quansuys om Godes eer,

De welcke zy hen⋆ veynsen,
Door oorlog, of door valsche leer,^7,3-5a
In haer bedorve greynsen
Te vorderen: Maer wat verschil
Is tusschen haer verdraeyde wil
En tusschen Gods gepeynsen?

+ 109

7,3-5a bij hen veynsen (vs. 2); bedorve: boosaardig; greynsen: (werkw.) grijnzen, lelijk doen, zinsbedrog; vorderen: bevorderen.

8

Ghy dan die 's Heeren ware Kerck

Bemindt uyt gantscher herten:
Laet u door dit beveynsde werck,^8,3
Laet u door dese parten⁴
Niet dringhen van 't oprecht geloof.
Versmaet de winst, versmact den roof,⁶
Versmaet de korte smarten.

8,3 beveynsde werck: valse gedragingen, handelwijze.

4 parten: listen, streken.

6 winst, nl. als men afvalt; roof, als men standvastig blijft.

9

Denckt dat het u voorkondight werdt^9,1

Van⋆ uwen Salighmaker,
Die ons van alderhande smert

9,1 voorkondight: van te voren aangekondigd.

[p. 275]

 

Geweest is een voor-smaker.⁴

 

Verbeydt den tijdt: beveelt de rest

 

Hem die sijn Kerck eens heeft gevest

 

En altijdt blijft haer waker.

4 voor-smaker, Christus heeft immers alle smart van te voren geproefd (voor de woordvorming zie Leuv. Bijdr. 1960 blz. 40-41).

10

Ontbeerdt ghy dan de Synagoog

Wat midd'lertijdt van buyten;
Werdt⋆ u verboon om laegh, om hoogh,
In velden, of in schuyten
Te dienen God; weest niet te min
Te vre'en⋆, alsoo⋆ men van uw' sin⋆^10,6-7
Den Tempel⋆ niet kan sluyten.

10,6-7 Vgl. de titel.

11

Den Tempel, segg' ick, van uw' sin,

Gemaeckt door Godes handen:
Daer⋆ u de Christelijcke minn'⋆
Van alle d'offerhanden
Des werelds deel en aenpart geeft,^11,5
Soo langh als ghy ghebonden leeft
Met Catholijcke banden.

11,5 Des werelds, bij vs. 4; aenpart: part, aandeel.

12

O Tempel! die ons altijdt vry,^12,1

O Kerck! die noyt verboden
Kan werden⋆, noch door kettery,
Noch dienaers van de Goden.⁴
Houdt my in uw' bewaerde schoot,⁵
Tot dat my eens de lieve dood
Versaem met Gods genooden.⁷

12,1 die ons altijdt vry, nl. is.

4 Versta: noch door het heidendom.

5 bewaerde: veilige.

7 Versaem: verzamelt; genooden: genodigden, uitverkorenen, nl. in de hemel.