Gulde-Jaer Ons Heeren Jesu Christi

⁺ De wegschov.
Op den vierden Sondagh van den Advent.⁺

1

Tiberius had vijftien Jaer

Geweest in sijn regieringh
En Pontius van Jacobs schaer^1,3
Ontfangen de bestieringh
In t' Joodsche land uyt 's Keysers handt,⁵
Herodes had de landen⁶
Als Vierde Vorst
Met hooghe borst
Van Galileen in handen.

+ 8

+ Bron: Lk. 3, 1-6. De eerste drie strofen vormen eigenlijk één zin.

Titel: Weg-schou, vgl. dijk-, vlootschouw.

1,3 van Jacobs schaer, bepaling bij bestieringh (vs. 4).

5 De spatie in de 5^e regel van elke strofe vervangt twee verticale streepjes.

6 landen: gebied, bij Van Galilea (vs. 9).

[p. 93]

2

Sijn broeder met ghelijcke stand

Philippus de limiten⋆
Van Iturea, ende 't land
Bezat der Traconiten,
Lysanias op 't eyghe pas⋆
Tetrarch van Abilenen
End' Annas was
Met Caiphas^2,8
Voor 't hoogh autaer verschenen.

2,8 Verbetering naar T. In C. en A. begint de 8^e regel van str. 2-7 met een kleine letter, in T. is dit slechts bij de 7^e str. het geval. Op blz. 9 van de 1^e druk (str. 8-13) staat steeds een hoofdletter.

3

Als over Zacharias soon,

Joan, het woord des Heeren
Geschiede van den hoogen throon
In 't woud, en hem dee leeren^3,4
Door 't gantsche landt, 't welck werd bestrandt
Van 't stroomsel der Jordanen,^5-6
Een Doopsel bad⁷
Van water nat
En niet⋆ te min van tranen.

3,4 leeren, voorwerp in vs. 7.

5-6 werd bestrandt Van: lag aan.

7 doopsel bad, samenstelling, zo ook water nat (vs. 8).

4

En dat tot aflaet van de sond

En beteringh van leven,
Ghelijck als in de boecken stondt
Van Amos soon gheschreven:^4,4
Een stem door 't hout van 't woeste woud
Roept: Maeckt des Heeren wegen
Bereydt, en recht.
Soo Heer, soo knecht⁸
Ghemeen⋆ is Godes seghen.

4,4 Amos soon, Isaïas (40, 3-5).

8 ‘zowel aan heer als aan knecht’.

[p. 94]

5

Laet alle dalen zijn vervult,

Doet alle berghen slechten.
Dat knuystigh was, ghy eff'nen sult,
De kromte suldy rechten.
En alle vleesch sal sonder vrees
Godts saligheyd aenschouwen.
Siet, dit 's de Stem,
Daer⋆ yder hem⋆
Van binnen na⋆ moet schouwen.^5,9

5,9 schouwen: beschouwen, onderzoeken.

6

O rechte tijdt, o juyste stond.

Dat Christus soude komen
Om 't volck na⋆ 'tVaderlijck verbond
Van Israel te vromen⋆.^6,4
Want Judaas stock was onder 't jock⁵
Gheboghen der Romeynen.
En 't rood Edom⁷
Had d'ed'le blom
Van Jesse doen⋆ verkleynen.⁹

6,4 Van Israel, bij 't volck (vs. 3).

5 stock: staf.

7 't rood Edom, Herodes de Grote, de zoon van Herodes Antipas uit Idumea (= Edom). Voor het epitheton rood zie Gen. 25, 30.

9 doen verkleynen: doen klein worden (doen, causaal; verkleynen, intrans.) en vandaar: machteloos gemaakt, vernederd.

7

De gulde Roe was in 't gheweld^7,1

Van vierderley Tyrannen
En 't Bisdom in de macht ghesteld³
Van twee gesette mannen,⁴
Die Godts autaer van jaer te jaer,

7,1 gulde roe: gouden regeringsstaf; gheweld: macht.

3 Bisdom: hogepriesterschap.

4 gesette: aangestelde.

[p. 95]

 

Bekomen 't zy door vrienden^6-8

 

't Zy rijcke pacht

 

Uyt Cesars macht,

 

Kerckschendelijck bedienden.⁹

6-8 bepaling bij Godts autaer (vs. 5); Bekomen, volt. deelw.

9 Kerckschendelijck: op heiligschennende wijze.

8⁺

Midswelcken⋆ was het meer als tijd

Dat tot sijns Vaders wooningh
Den Soone Godts ghebenedijt
Als Priester ende Koning
Sou komen af, soo om de staf
Als mede om den Tempel
Te rechten⋆ weer
Tot meerder eer
Met woord en met exempel⋆.

+ 9

9

Ja selfs oock met sijn bloedigh kruys,^9,1

Waer aen niet langh voor henen
Den laetsten Vorst van 't heylig huys^3-5
Van Ass'mon was verdwenen
Door 't rood gheweld van 'tRoomsche veld,
Soo dat te deser tijden
De schauw⋆ des doods
Het vollick Goods
Omset had t'allen zijden.

9,1 De zin van strofe 8 loopt door.

3-5 Johannes Hyrcanus (134-104), zoon van Simon de Makkabeeër, nam de koningstitel aan en stichtte zo de dynastie der Hasmonceën (Asmoneeën). De laatste vorst uit dit geslacht, Antigonus (40-37), werd door Herodes de Grote (40-4) met steun van Romeinse troepen overwonnen en vervolgens terechtgesteld.

10

Maer hy die in de leste nood

Een hulper plagh⋆ te wesen

[p. 96]

 

Heeft hen uyt dees ellende groot

 

Ten hooghsten opgeresen⋆.

 

Dit was den tijd die breed en wijd

 

Verbeyd was van te vooren:

 

En Godt en liet

 

Noyt door verdriet

 

Den sijnen gaen verlooren.

11

Op dat u dan oock tot profijt

Sijn toekomst magh verstrecken^11,2
Soo'n laet⋆ toch niet, wie dat g'oock zijt,
U wat na⋆ 't woud te trecken
Om van Baptist voor Iesvs Christ
Den wegh te leeren banen.
Hebt g'hem misdaen,
Soo recht uw' paen⋆⁸
Weerom door warme tranen.

11,2 toekomst: advent, komst.

8 recht: maak... recht, in orde.

12

Vervult de dalen, schouwt⋆ te zijn

Kleynmoedigh, lieve vrinden!
Of meyndy, datter medicijn^12,3
Noch gom en is te vinden
In Galaad? neen; Godes stad
Is vol van blijden moede,⁶
Nu sulcken⋆ soon
Selfs⋆ in persoon
Haer smerten komt vergoeden.

12,3 medicijn: balsem, waarom de streek van Gilad of Galaäd van oudsher beroemd was (Jer. 8, 22; 46, 11). De zin is: Zoals medicijn en gom (: welriekende hars) vanzelfsprekend te vinden zijn in Gilad, zo is Gods Stad, de Kerk, vol blijdschap, want de Christus brengt die ons hier op aarde.

6 moede: gemoed stemming; hierna volgde oorspronkelijk een punt.

[p. 97]

13

Weest niet⋆ te min ootmoedigh oock.

Want dus soo⋆ moet men slechten
De berghen: dan⋆ 't is noch maer roock,
En⋆ tracht ghy niet te rechten^{13, 4-5}
U hart tot één, 't is Godt alleen,
Daer⋆ ghy met effen sinnen⋆
Van sachte moed⁷
Het hooghste goet
Des Hemels af moet winnen.⁹

13, 4-5 ‘als gij uw hart niet tracht te richten op Eén, nl. alleen God.’ (voor rechten vgl. ook 11,8).

7 sachte moed: zachtmoedigheid.

9 af, bij Daer (vs. 6): van wie.