|
| |
| |
| |
Laurent Polis (1845-1915)
Häör ierste bal
Deze middag um twie ore, direk nao d'n diner, woe d'n appetiet bij mankeerde, is de juffrouw nao häör kamer getrokke, um toilèt te make veur de Groete Bal, woe-op ze vanaovend, um ach ore, häöre zoegenaomden ‘entree in de wereld’ zal make. Wat heet de pos in de lèste weke geld verdeend mèt 't transportere van breve nao en oet Paries, van de Bon Marché, de Printemps de Louvre en tutti quanti! Ach daog laank laojde eder aovend de wagel van Van Gend & Loos e pekske of duuske aon de deur aof; de coiffeur is al drei maol kómme aonbelle um te consultere wat de juffrouw 't meiste zouw flattere: mesjien eenvoudeg frisere, of 'n coiffuur à la Cléo de Merode, of, es de juffrouw dat zou preferere, e simpel écaille* kempke; en de nejeers, tailleuse pour dames, heet zès maol gepas: d'n ierste kier waos de boverok wel get te laank, d'n twiede kier ‘'n ideeke’ te kort, en dan had 'r nog te väöl ‘ampleur’, toen waos de ‘échancrure’* veur de décolletage te hoeg, daonao ‘inconvenant’* lieg..., enfin, nao gisterenaovend nog hei en dao get geäjusteerd, gedrapeerd of mèt e spengske gereleveerd* te höbbe, is 't toilèt um 12 ore t'hoes gekómme.
D'n daag, dee is alzoe veurgood noe aongebroke!
Wat heet me dat toilèt al maonde laank besproke,
Vrundinne raod gevraog, de modes bestudeerd,
De stäölkes naogepluis, en kleure geprobeerd!
Mama vónt dat 't blauw lang neet genóg flatteerde,
En roed dat pasde neet es iemand ‘debuteerde’,
Dan nump me niks es wit... ‘Mer dat is zoe souillant*!’
Zag toen, op häören toer, de paat, en sókkertant,
‘Keest dan nog liever crême, dat kón nog later dene;
Me moot aon spaorzaamheid de meitskes jónk gewene!’
De tant, die kreeg geliek, en in e crême toilèt
Stik noe ‘de débutante’, wie me zoe'n juffrouw hèt.
De kojts, die, oet angs van te laat te kómme, op half ach bestèld is, steit klokslaag vief menute nao ach aon de deur, en eus juffrouw bezuut zich veur de lèste kier in de spiegel. Mama heet in häör agitatie al tien paar hejse gesjäörd, Papa heet z'nen trouwrok (dee 'm väöl te ing gewoorde is) al wel tienmaol oetgebeursteld, de sókker-matant, die
| |
| |
neet mètgeit nao de Bal, steit mèt de kookmaog en nog twie ander meeg oet de naobersjap de juffrouw te bekieke; en zij, gepeers in e kleid woe ze zich koelek kón in reure, mèt sjeun die häör neet passe, bloete erm en bloeten hals, wat häör deit bubbele van de kauw, trèk peske veur peske d'n trap aof, mèt de nejeers achter häör, die 't kleid opraap, en weurt door de ganse familie en de drei meeg nao de kojts in geholpe, de char dee häör moot transportere nao d'n tempel van Terpsichore*!
E bevend hart, gans vol illusies en plezere,
Gief häör 'n kleur wie 'n roes, en springend, lachentere,
Pak zij Papa noe vas, terwijl Mama rangeert
Al wat aon 't toilèt zich heet ‘gederangeerd’...
Bij 't ingoon van de zaol, vol spiegels, luusters, blómme,
Meint z' in 't hekseriek veurwoer te zien gekómme!
Ze klemt zich aon Papa, dee deftig buig en wink,
En häör mèt de Mama nao 't midde touw noe bringk.
Nao hun kiek alles um, me fluustert aon de oere,
En steit ‘de débutante’ nuisjierig te beloere,
Zoedat ze, gans besjeemp, neet wèt woe zich te drejje,
En mèt d'n éventail* zich al begint te wejje.
De Rubicon is euvergetrokke!... In bataille* gerangeerd mèt de ander danslöstege dames (woe-ónder e paar, die zich veur de 18de maol op de glitserege plancher van de balzaol riskere) steit eus débutante dao, mèt gespanne nerve en e blanco balkeertsje, de cavaliers aof te wachte. In dat solemneel ougenblik is ze wie bedwelmp, half gehypnotiseerd door al dat leech, de witte dasse, zwarte rokke en nao nafte* rukende paille* en gris-perle* hejse!... en in häör koortsechtige verbeelding zuut ze zich, es tapesserend moer-ornemint, op 'ne canapé veur 'ne spiegel geplak, terwijl de danseuses van de vieille-garde, in de erm van hun cavaliers um häör róndwiemele en sjatere van 't lache!... Oet dee benkelike droum, die vreiseleke positie veur e jónk meitske wat veur d'n ierste kier nao de bal kump, weurt ze wakker gesjöddeld door 'n stum, die wie manna veur häör oet d'n hiemel vèlt:
‘Maag ich’, zoe klink die stum, 'de ier ouch reclamere
‘Uch veur d'n ierste wals vanaovend t'invitere?’
‘Oh! noets nog heet 'ne zaank, wie sjoen 'r waos van toen,
Op häör effek gemaak wie die vief wäörd 't doen!...
| |
| |
Ze hej 'm wel gepuund, häöm, dee häör dat kwaom vraoge!
Noe gaof ze niks mie d'rum dat andere häör bezaoge,...
Ze heet 'ne cavalier! deen iersten dans gief mood!...
Mama zeuk nao Papa, dee mèt e paar auw pruke
'n Teske flauwe thee is bezeg te gebruke,
En, vol contentement, zeet zij häöm, en passant:
‘Ze heet d'n iersten dans! tu peux être content!’
Et ies is dan noe ouch gebroke...; 'nen défilé van petit-crevés*, gilet en carpe* en gibus* ónder d'n erm, vanaof de kelver van d'n ierste snij* tot de ‘grandes utilités’* mèt de nudegen emprunt-forcé* op de kop, kump, mèt ein-en-dezelfde gestudeerde buiging (linkerbeinsje veuroet), de ier vraoge um de juffrouw 'nen dans op häör keertsje te mage sjrieve. Dat keertsje völt zich dan ouch al wie langer wie mie, vanaof d'n ierste wals tot de lèste galop, en de surplus (dee sjrik van de auwers en de muzikanten) höbben 't respectabel ciefer van veertien bereik, zoedat deen aovend, es de Bal-Commissarisse teminste gei verstand gebruke en de Mama's neet d'n taptoe laote sloon, zoe get wie 'n drei dozijn denskes zölle mote aofgeraap weerde... En de gelökkege, dee alweer, zoe ónleesbaar meugelek, z'ne naom op 't gedöldeg keertsje heet bijgekribbeld, remercieert, de débutante rougisseert, de Mama jubileert, en de Papa observeert, totdat eindelek 't orkes d'n ierste wals attaqueert!
Dao drejt ze noe in 't rónd! dee wals dat is häör leve,
Ze raak neet aon de grónd, 't is of m'n häör zuut zweve!
Al blaos de cavalier, van 't drejje döl en meuj,
Al pitsen häöm z'n sjeun, en lijt 'r aon z'n veuj,
Häör passie is te groet, zij liet gein maot verlore,
En dans zoelang 't orkes de wals ouch mer liet dore;
En reurt zich, nao de poos, weer 'n trompöt of bas.
Dan pak ze nummer twie gauw bij d'n errem vas!...
Dat geit mer altied door: polkere, galoppere,
Dan weer 'ne quadriel, totdat me geit soupere,
En zeet Mama, bezörg: ‘Noe rös dich get, en eet!’
Zij antwoordt: ‘'Ch höb plezeer, mer hónger gaaroet neet!’
Tot groete spiet van de auwe en tot vräög van de jónge trèk de souper op z'n ind. De bij zoe'n gelegenheid ónmisbare ‘filet aux champignons’, ‘tête de veau en tortue’ en kukes die hunnen doupbreef verlore höbbe,
| |
| |
zien van de taofel verdwene, en Papa sjink zich 't lèste gleeske in van de fles St. Julien, die de familie, plus e paar invités, heet mote laove. In de veerte huurt me de muzikante, noe mèt de nudege gleeskes beer en schiedammers aon de sleutel, de violen al stumme, en e paar cavaliers, die weges minder good gevölde portmenee, hunnen hónger höbbe mote stèlle mèt e bruudsje mèt vleis, flankere al door de zaol. Eus juffrouw kos 't leid um op häöre stool te blieve zitte; ze drejt 't köpke mèt óngedöld nao alle kante, um te zien of häöre cavalier nog neet arriveert... Dao kump de lang verwachde eindelek aon... heer heet nao de souper e paar trèkskes aon 'n sigaar mote doen in de koffiekamer..., 'r presenteert häör d'n erm, deit es of heer versjrikkelek óncontent is euver 't lang dore van de souper, de slechten deens, enz. ... Boem! Zing! Zing! klink 't in 't orkes. Dat is 't signaal, woe-op alles weer begint te danse, en eus débutante 't allerierste natuurlek.
Nao aofloup van de program, noe nog drei surplus van de veertien, woemèt häör keertsje geägrementeerd* is... en eindelek, um 3 ore 's nachs... of, beter gezag 's mörgens,... trèkke Mama, Papa en dochter, de twie ierste vol slaop, de lèste vol chagrijn dat 't pretje oet is, nao hoes touw.
Noe is 't fies gedoon! In hoes pas aongekómme,
Heet gapend, meuj, Papa de blakert al genómme:
‘Keend, slaop good,’ zeet Mama, ‘en druim neet deze nach.’
Ze puunt häör... ‘Nach, Mama!’... 't Sjoen kleid weurt
Sjoen kleid!? nein voel, versjäörd weurt 't dao neergesmete;
Mama heet 't neet gezeen, ze hej debij gekrete;
Mer 't döchterke zuut niks! Nog vol van al 't plezeer
Goojt zij zich, aofgemat, noe op häör bèdsje neer;
Ze druimp van cavaliers, van alle die sjoen zake
Die op 'n bal meistal de conversatie make!...
Druim, keend! de bis nog jónk! Druim van d'n ierste Bal!
Ich wins dat 't plezeer veur dich lang dore zal!
| |
| |
| |
Aantekeningen
Het handschrift van Häör ierste bal bevindt zich in het Gemeentearchief van Maastricht. Met de voordracht van deze tekst, die hier voor het eerst in druk verschijnt, won Oscar Lambriex (1863-1933) in januari 1890 de eerste prijs (een vergulde zilveren medaille) bij de ‘Concours in Mastreechter veurdrachten’, uitgeschreven door de ‘Tooneelafdeeling der Sociëteit Momus’.
Zie: Lou Spronck, 't Sermoen vaan Franquinet, in: De Maaspost, Kroniek vaan Mestreech, 30 september 1998.
écaille: schildpad
échancrure: ronde uitsnijding bij de hals
inconvenant: ongepast
gereleveerd: opgetrokken
souillant: besmettelijk
Terpsichore: de muze van de dans
éventail: waaier
bataille: slagorde
nafte: petroleum-ether
paille: gele
gris-perle: parelgrijze
petit-crevés: jongeheren
gilet en carpe: (wsch.) vest met de glanskleur van een karper, d.w.z. wisselend van kleur (changeant) naargelang de lichtval
gibus: klaphoed
kelver van d'n ierste snij: pubers
grandes utilités: (wsch.) de jongelui die van alle markten thuis zijn, door de wol geverfd zijn.
mèt de nudegen emprunt-forcé op de kop: (wsch.) met de nodige geforceerde gemaaktheid, dus met een overtrokken gelegenheidsgezicht.
geägrementeerd: opgeluisterd
|
|
Auteursrechtelijk beschermd