Boekèt Mestreechs. Bloemlezing uit de Maastrichtse dialectliteratuur

[p. 43]

Gérard Stiel (1812-1885)
Reisavontuur

Op ein van mien lèste reize, woe ich in 'n stad van logemint had veranderd, woort ich van de nuien* hospes, dee 't nec plus ultra* van alle zwetsers sjijnde te zien en daobij 'ne completen dictionair van spreekwäörd in ziene kop had, zier vruntelek óntvange. Heer broch mich in 'n kamer woe me 't oetzich had op 'n tegeneuver ligkend hotel.

Is 't hei-euver ouch nog al good logere? vraogde ich. Mer* noe begós* mich dat origineel van kerel met ein complete eloquentie 't volgend antwoord te geve:

Miene leven Hier, me zeet wel: eder koupman prijs zien waor, mer 't zal uch neet leid zien, dat geer bij mich zeet ingekómme; de bedening zal de meister prijze, want eige lof stink. Evels wie gezag, um op dee van hei-euver terök te kómme - dee sjóf*, dee vlegel, dee smeerlap, die canaille - noe, ich wil häöm in eur presentie neet oetsjelle, me moot zien neveminse achter rögks gei koed spreke, doch geluif* mich, 't zien neet allemaol koke die e lank mets drage, es 'n moes zich euvervrete heet, smaak häör 't meel bitter. Ich en dee sjóf* hei-euver, veer ligke us altied in de haore, die prij heet mie gelök es verstand, mer heer moot mer dinke dat 't gelök rónd is, vandaog dich, mörge mich. Ziene zoon is al zoe e leveke wie heer, daag en nach op de rol; noe, d'n appel vilt neet wied van de boum. Zie vaajer waos einen ónnuzele meuleneer, van dee heet heer ouch 't aofzètte gelierd.

Mer, um weer op mich terök te kómme: ich hej mote klein bruudsjes bakke, es ich mich neet door 'n houwelek had geholpe; want kameraote in de noed goon 'rs 24 op e loed. Ich góng dus nao de moojer van mien zaolege vrouw; dee de dochter höbbe wilt, moot mèt de moojer vrije. Ze waoze nog al riek - ich doch: geld regeert de wereld, mien humme is mich korter bij es miene jas, vrije is geine peerdskop* - en vraogde of ich 't meidske mèt de nudege species* höbbe kós*, en bemeujde mich neet demèt wie 't mèt de gedachte van 't meidske oetzaog, dinkende: 't ei moot neet slummer zien es de hin; wat gebäöre moot, kump toch. Zoe waos 't ouch hei: ich kraog 't meidske mèt de miete, en zaog haos, dat nao d'n trouw kump rouw, want ze storf mich in de kraom. Ich huilde neet lang, want dat wief had mich mie sjaoj es profiet gedoon; es me gekke en kinder nao de merret sjik, luze* de boere geld.

Mer de leefde is blind; keuninge en ministers höbbe lang vinger; dat doch ich ouch en naom 'n ander; mer vrouwe en lievend moot me neet

[p. 44]

mèt leech koupe. In 't begin góng alles redelek, want nui* besseme kere good, doch stil waters zien dèks deep, en ich woort haos gewaar dat ich mich van 't peerd op d'n ezel gezat had, en mich 'n rooi veur mien eige fout* had gemaak. Sloon wouw ich häör neet, ich zag: 't verstand kump mèt de jaore; dee veugel vange wilt, moot de karwatsj op 'n zij laote. Mer zij woort nog erger, ich mós* mich strèkke nao mien dekes en dach: kump tied, kump raod. Mer dee zich in 't gespeulsel lègk, weurt van de bieste gevrete. Ich wouw 't nog e paar daog aonzien, mer zij geneerde zich um de weerlich neet. Eindelek naom ich de karwatsj en zag: lang gebörg is neet gesjink*; dee wat verdeent dee moot wat höbbe; dee neet hure wilt, moot veule; wie 't werk, zoe de loen.

Ich zwensde ze ins ferm door, en alsjoen* ze sjriewde es of ze sterve mós*, góng ich mer voorts, en zag: ónkroed vergeit neet. Zij smeekde mich toch oet te sjeie. Toen veel mich in-ins 't spreekwoord bij: väöl hun* is d'n haos zienen doed; groete belastinge bederve de klein lui; 'n auw kat liet toch 't mouze neet. Ich gaof häör nog 'ne ferme riemel, ich doch: einde good alles good, en goojde de karwatsj e-weeg.

Sedert deen tied is zij zoe beleef gewoorde, dat ich ze um 'ne vinger drejje kón; neettemin, zou ich noets gein derde numme wille, want kinder die zich verbrand höbbe vreize 't vuur; wie me zich in 't bèd lègk, zoe sliep me; en dee neet te raojen is, is ouch neet te helpe.

Naodat ich uch, Momesse*, noe 't discours van deen hospes zoe confidentieel mètgedeild höb, hoop ich dat geer mich geluive* zölt op mie woord, want ich verklaor 't hoegenaomp neet ónder eid, wie 't op de proclamatie* steit.

[p. 45]

Aantekeningen

Uit: Momus Annalen veur 1834 en XI, nummer 1 van 11 januari 1845. De tekst is geschreven door ‘Baron Kribbeler’. Deze Momus-functie werd toen door Gérard Stiel bekleed.

nuien, geluif mich, nui, geluive: De spelling van de ui in ‘nuye, nuy, geluyf mig, geluive’ wijst erop dat de klankwaarde van de -ui- in deze woorden gelijk (geworden) is aan de klank in onze tijd.

het nec plus ultra: het einde, het summum

mer: De e neigt bij gebruik als nevenschikkend voegwoord naar de è- of ae-klank. Verderop in de tekst schrijft de auteur bijvoorbeeld: ‘Mair heer moot mer dinke’.

begós, sjóf, kós, mós: In de tekst staat: ‘begoes, schoef, koes, moes’. Dit wijst erop dat de uitspraak van de ó in deze woorden vrijwel gelijk was aan de oe-klank.

vrije is geine peerdskop: Een meisje haal je anders aan dan een paard. Zie: Good en geisteg gezag. Mestreechter spreekwäörd en gezègkdes (Mestreech 1996) 325.

species: geldmiddelen

luze: (geld) beuren

'n rooi veur mien eige fout: Eigen schuld dikke bult (lett. een roede voor mijn eigen fout).

lang gebörg is neet gesjink: Lang in onderpand gegeven is nog niet geschonken.

alsjoen: ofschoon

hun: Er staat, waarschijnlijk bij vergissing, ‘hon’.

Momesse: de leden van de Sociëteit Momus, tot wie Gérard Stiel zich met dit ‘discours’ richt.

proclamatie: de aankondiging van de Momus-zitting, met programma