Maastricht, met en zonder rouge

[p. 67]

Louwberg

Lieve Max,
Maastricht, 23 november 1993

Ik ben maar eens met de honden naar de top van de Louwberg gelopen om deze beroemde en belangrijke stad op afstand te bezichtigen. Sinds twee jaar is Maastricht de voordeur van Europa, de broche op de Europese mantel. Vandaag is Simon Peres in de stad en de Argentijnse president Menem en zij zullen er niet alleen zijn. Hilversum houdt mij daarvan op de hoogte. In het MECC wordt de ‘Global Panelconferentie’ gehouden waar politici en ‘Captains of Industry’ met elkaar discussiëren over zaken van wereldbelang.

Het is een bevroren zonnige dag. Het pad van de Louwberg is glibberig en glad. De boeren zijn overvallen door de veel te vroege sneeuw en vorst van de laatste week. De winter is ongenadig snel gekomen dit jaar. Halverwege de helling wordt met man en macht gewerkt om de bloemkolen uit hun schutbladeren te kappen. De glazige gele kleur doet mij het ergste vrezen. Twee grote tractoren trekken diepe sporen in de aarde want de zon heeft de bovenlaag ontdooid. Blauwe plastic kratten staan gestapeld in het veld en detoneren danig met het uitzicht. Een grijze personenauto staat er plompverloren tussen. Naast het grote perceel bloemkolen staan tien rijen savooiekool. Van dichtbij is dat een prachtig gevormde groente. Heel donkergroene bladen als een grote rozet om een bijna volmaakte bol, die in het midden

[p. 68]

lichtgroen afsteekt. Nerven als ragfijne gele draden aan de buitenkant. De spruitjes, hogerop, moeten nog groeien. Ze zitten verborgen onder de afhangende bladen en laten zich zo van de zielige kant zien, een perceel vol. Het lijken wel vrouwtjes met te veel kleren aan. De appelbomen die twee jaar geleden werden geplant hebben ontzettend veel opgebracht. Jammer genoeg worden ze om de haverklap bespoten met chemicaliën zodat de kleurige vruchten mooier lijken dan ze eigenlijk zijn. Dat kun je met recht boerenbedrog noemen. Nu zijn de bomen helemaal kaal. Op de grond liggen honderden kilo's Jonathans en Golden Delicious die menig gezin graag zou hebben geraapt. Ze zijn allemaal bevroren en ze zullen gaande de wintermaanden ter plekke verrotten. De zon staat laag. De stad ligt er tamelijk gewoontjes bij, je zou kunnen zeggen dat Maastricht ondanks alles eenvoudig is gebleven. Over België hangt een beetje nevel, vooral boven het Albertkanaal. De zon heeft in het witte landschap kleine barsten gemaakt waar de kleur van de aarde doorheen komt. De kerk van Vroenhoven en de watertoren van Veldwezelt zijn goed zichtbaar. Links in het dal staan vier huizen met bomen en rode daken, als een nederzetting, om het uitzicht idyllisch te maken. Jammer dat er zo'n lelijke moderne boerenschuur bij staat. Maar het is net over de grens, dus de schoonheidscommissie van de stad is hier niet aan te pas gekomen. Het is een rustig, wat weemoedig Vlaams landschap, nauwelijks glooiend. Enkele jaren geleden is er een groot houten kruis op het plateau van de Louwberg gezet, dat nu kaal daar de aandacht trekt. Indrukwekkender is de eikeboom die er bovenuit steekt. Het zou mooier zijn als er zo'n

[p. 69]

verweerd of verroest kruis had gestaan zoals je ze nog bij honderden in het Limburgse land kunt vinden maar het vorige werd helaas gestolen voordat de tijd er zich in vast had kunnen bijten. Het vierkante gebouw van Rijkswaterstaat is door struiken en bomen gelukkig aan het zicht onttrokken. Daarnaast ligt het voormalige gebouw van de jezuïeten dat al jaren door particulieren wordt bewoond. De hoge bomen aan weerszijden van de lange laan zijn al van ver zichtbaar. Van daaruit kijk je uit over het prachtige Jekerdal. Ik denk dat Henric van Veldeke ongeveer op die plek heeft gezeten toen hij in zijn ‘Sint Servaes Legende’ (1170) over Maastricht schreef:

In eynen dall scoen ende liecht
Effen ende wael ghedaen,
Daer twee water tsamen gaen,
Eyn groot ende cleyne,
Claer, schoen ende reyne;
Dats die Jeker ende die Mase.

Vanaf de Louwberg is het begin van de stad goed te zien. De lintbebouwing, die feitelijk in België begint, is als een lijn die steeds breder wordt. Eerst zie je de huizen aan de Tongerseweg, dan die van Wolder en Daalhof. Toen ik hier kwam wonen keek ik vanaf dit punt alleen maar over weilanden en velden. Nu begint de nieuwe wijk van Wolder al direct in het dal. Werkelijk als een nooit te vergeven doodzonde steken de drie grote flats van Daalhof boven alles uit. Het zijn hinderlijke elementen in dit uitzicht en dat is ook wel te zeggen van de hoge witte verbindingstoren van de PTT. De rest van de stad ver-

[p. 70]

bergt zich achter de bomen die rond het huis staan, dat Louwberg heet. De grens, die hier kriskras door het landschap loopt is aan de palen te volgen. Wolderse boeren hebben hun land nog steeds aan de overkant, dat wil zeggen in België. Nu maakt dat niet meer uit. Mijn honden komen nu bijna dagelijks in het buitenland. Op zo'n wandeling kan het gebeuren dat we wel vier keer de grens passeren. En nog steeds meen ik te ruiken waar België begint.

Rosalie

Lieve Rosalie,
Sint-Michielsgestel, 30 november 1993

Op de Louwberg woonde vroeger een boer die Willems heette. Na een nachtdienst bij De Limburger, zag ik toen ik op mijn brommertje naar ons huis in Wolder reed vanaf de Louwberg een rode gloed. Daar leek de zaak wel in brand te staan. Journalist in hart en nieren die ik ben, reed ik er dus snel heen. Op het weggetje langs een boomgaard riep ik naar een figuur, die zich aftekende tegen de vlammen, wat er aan de hand was. En toen kwam van verre een stem die riep: ‘Es dat Max Pomme neet is’. Wat bleek? De zoon van de legendarische Fons van Hees uit Wyck - een vriend van mijn ouders - liep op het bedrijf van Willems stage in de boomgaard. Zijn vader was een flamboyant heer, die meesterlijk piano en dwarsfluit speelde, dirigent was van het kerkkoor van Sint Martinus in Wyck, muzikant was bij de Avanti Kapel en zeer belezen was. In De Limburger verzorgde hij

[p. 71]

lange tijd een rubriek die heette Monumen(ten)taal. Daarin beschreef hij de eeuwenoude gevelstenen van Maastricht. Hetzelfde deed hij met alle grenspalen in Zuid-Limburg. Ook liep hij eens de loop van de Maas na van de oorsprong op het plateau van Langres (in het plaatsje Pouilly-en-Bassigny) tot aan de monding bij Rotterdam.

Zijn drie zonen en zijn dochter Godelieve - je kent haar - waren al even kleurrijk; net als hun vader en hun moeder - beiden helaas overleden - waren ook zij levenskunstenaars en ook zeer muzikaal. De betreffende zoon Paulus stookte in verband met de nachtvorst vuren in de boomgaard van Willems om zo het fruit voor bevriezing te behoeden.

De naam Van Hees en die van de Louwberg en meer die van de Campagne in haar totaliteit zijn voor ons onverbrekelijk met elkaar verbonden. Ook wij liepen toen onze kinderen nog klein waren en we nog in Wolder woonden in deze dreven. Dan gingen we wel naar Château Neercanne, waar je als je er ijsjes bestelde, persoonlijk door de maître de cuisine werd bediend. Die kwam dan met de heerlijkheden op een dienblad van verre over het terras aangelopen. Die van Van Hees waren verwoede wandelaars, die we op een hete zondag tegenkwamen in de buurt van de Louwberg. Pa en Ma liepen ver voorop en de drie jongens sukkelden er achter aan. Ik zal niet licht vergeten hoe een van de drie - wijzend met zijn vinger in de verte waar hij zijn pa vermoedde - zei: ‘Doa löp dee noondesjuuse witte’, want zijn vader stond- hoewel zo kaal als een biljartbal - toch bekend als de Witte Vaan Hees.

[p. 72]

De Witte was een rasechte Maastrichtenaar, die zelfs de familienamen in het Maastrichts vertaalde. Zo was er in die dagen bij de ENCI een Hollander als directeur, een zekere Haasnoot die dus bij Van Hees aldra Haosneut heette. Het begint langzamerhand meer over de familie Van Hees te gaan dan over de Louwberg, maar het zijn dan ook legendarische mensen die ik in onze correspondentie beslist niet wil overslaan. We hebben er een aantal onvergetelijke carnavals mee gevierd en vroeger, toen we nog kinderen waren, uitstapjes mee gemaakt.

Aan het huis de Campagne, heb ik ook heel oude herinneringen. Ik was lid van wat toen werd genoemd de Jongeherencongregatie (en een jongeheer hadden de meesten van ons), die werd bestierd door de paters jezuïeten. De Campagne was vroeger van de jezuïeten en eens in het jaar hielden ze er zogenoemde bezinningsdagen voor de leden van de Jongeherencongregatie. De bezinning is me niet meer bijgebleven, wel de heerlijke eindeloos aangelengde koffie en de boterhammen met peperkoek. Pater Mulders en later pater Douven waren de bezielde geestelijke leiders van de congregatie. Ik hoor Douven nog met een zalvende ‘r’ zeggen dat ‘de congregatie een intregerend deel van het schoolleven moet vormen’. Sommige uitspraken blijven je om onduidelijke redenen tot in lengte van jaren bij. Zo was ik eens, toen mijn haren al op zeer jeugdige leeftijd begonnen uit te vallen, op bedevaart getogen naar het genadeoord Banneux teneinde me te voorzien van enige flessen gewijd water (Silvikrin was nogal duur en hielp ook geen donder) om die over de benarde hoofdhuid te kunnen sprenkelen. Vanuit Maastricht werden de bedevaarten georganiseerd door een

[p. 73]

heer op het Sterreplein, de heer Olivers, die wij ook wel ‘pa Banneux’ noemden. De keer dat ik in Banneux was, sprak hij plechtig: ‘Mensen, gaat opzij dan kunt ge allen de priester zien.’ Dat is een zin die ik nu te pas en te onpas nog altijd bezig en dat veertig jaar na datum.

Wijn werd er in die dagen nog niet op de Louwberg verbouwd: nu wel namelijk op de Apostelhoeve. En ik moet zeggen die is erg lekker, maar ook nogal duur.

In de brief over Wolder heb ik je al geschreven dat wij destijds vanuit de achtertuin van ons huis aan het Vossenvoetpad tot in het Jekerdal konden kijken. Later is de bebouwing opgerukt tot aan de tuin, maar toen waren we er al weg. Je rook er altijd de prei en de uien en in de winter de geur van boerenkool. Je weet toch dat die het lekkerste is als er een nachtvorstje overheen is gegaan.

Groeten

Max