Handleiding tot de kennis van onze vaderlandsche spreekwoorden en spreekwoordelijke zegswijzen, bijzonder aan de scheepvaart en het scheepsleven, het dierenrijk en het landleven ontleend

(1844)–J.P. Sprenger van Eijk– rechtenstatus

Tweede Register. spreekwoorden en spreekwoordelijke zegswijzen, bijzonder aan het Landleven ontleend.

	Bladz.
Al ben ik van 't land ik wil niet gesold worden	9
[Al] gekkende en mallende zeggen de boeren de waarheid.	15
Alle hout is geen pijlhout (ook timmerhout)	45
[Alle] officien zijn smerig, zeide ’s Kosters vrouw toen zij een eindje kaars uit de kerk kreeg	32
[Alle] winden hebben hun weer- (ook wel keer-) winden	58
Als de Abt de teerlingen geeft, dan mogen de Monniken wel dobbelen	84
[Als de] boeren slapen waken de ganzen	14
[Als de] boonen bloeijen, de zotten groeijen	40
[Als de] herder doolt, doolen de schapen	16

	Bladz.
Als de sneeuw valt op natte slijk, geeft na drie dagen een' vasten dijk, of sneeuw op slijk is een vorstje zekerlijk	59
[Als de] zon onder is, zijn er vele beesten in de schaduw	19
[Als] er één schaap over den dam is, volgen de anderen	4
[Als] het spel op zijn best is moet men ophouden	80
[Als het] stil is, is het goed haver zaaijen	43
[Als] St. Margriet in haar bed pi.t, regent het zes weken	60
Aprilletje zoet geeft nog wel eens een witten hoed	56
Beter bedorven dan verloren land	9
[Beter] ééne vogel in de hand dan tien in de lucht	75
Bloemen zijn geen vruchten	35
Boeren is loeren	15
[Boeren] zijn maar loeren zegt de Schrift	14
Boter bij den visch	40
Daar behoort meer ten dans, dan een paar dansschoenen	82
[Daar] groeijen of wassen kerkhofs bloempjes op zijn hoofd	36
[Daar] is een haar in de boter	40
[Daar is een] vreemde eend in de bijt	18
[Daar is] geen gooi op	80
[Daar is geen] kans toe	[80]
[Daar is geen] roos zonder doornen	51
[Daar is] klei aan de kloet	22
[Daar is] onkruid onder de tarwe	53
[Daar is] van nacht meer dan de molen in het woud omgegaan	23

	Bladz.
Daar is vuil aan den knikker	90
[Daar is] wat in den molen	22
[Daar] men het minst verwacht sprnigt de haas uit de gracht	65
Daartoe is wel goede kans	80
Dat brengt geene of weinig zoden aan den dijk	5
[Dat] heeft niet veel om de hakken	19
[Dat] is een kolfje naar mijn hand	89
[Dat is] mijn wagen en mijn ploeg	24
[Dat is] niet van stroo	52
[Dat is] reeds lang met gras begroeid	43
[Dat is] water (ook wel koren) op zijn molen	22
[Dat] kan niet door den beugel	81
[Dat] loopt op den teerling (dobbelsteen}	84
[Dat] schot is mis	66
[Dat] zal zich wel schikken zei de boer en hij zat met zijn ossenkarreke in de hei	13
De aar in de schoof, de druif in het loof	34
[De] appel (ook wel de vrucht) valt niet ver van den stam	[34]
[De] baan is klaar	88
[De] beste mest is des heeren oog	29
[De] boer is stouter dan de barbier, hij durft op zijn eigen werk sch...n	14
[De] bosschen hebben ooren en de velden oogen	2
[De] druiven zijn zuur	42
[De] gekken krijgen de kaart	85
[De] hekken zijn verhangen	21
[De] hond zit op zijn tasch	68
[De] kaart is valsch	85
[De kaart is] versteken (verschoten)	[85]
[De] kans keert	80

	Bladz.
[De] kar is aan zijn aars niet gebonden	21
[De] kat is geknuppeld	90
[De] knechts scheren de schapen en de meesters de varkens	31
[De] knollen willen geschud zijn, indien zij gedijen zullen	47
[De] molen is door den vang	22
[De] peer is te vroeg van den boom gevallen	50
[De] peren zij nog niet rijp	[50]
[De] room is van de melk	51
[De] sluizen zijn getrokken	25
[De] sop is de kool niet waard	48
[De] tijd baart rozen	51
[De] wolf is in het want geraakt	75
[De] zeug is met den tap gaan loopen	20
Die aan den hooiberg staat plukt	30
[Die] bal ligt nog niet stil	89
[Die] een ander jaagt staat zelf niet stil	63
[Die een] boer goed doet, doet God leed	14
[Die een] kuil voor een ander graaft valt er zelve ligt in	7
[Die] eerst komt, die eerst maalt	23
[Die] in 't riet zit, maakt pijpjes	30
[Die] kaatst moet den bal (ook wel ballen) verwachten	86
[Die] knollen zaaijen wil, moet den ploeg aan den korenwagen binden	47
[Die] met appels vrijt, wordt met klokhuizen betaald	35
[Die met] tranen zaaijen, zullen met gejuich maaijen	33
[Die] mist, mist niet, maar die niet mist, die mist	29

	Bladz.
Die op zijn tijd knollen wil eten, moet St. Laurens niet vergeten	47
[Die] 't spel niet kent (of kan) moet het niet spelen	79
[Die] van zijn akker oogsten wil moet hem bezaaijen	1
Dit zullen wij God en den molenaar laten scheiden, die scheiden zoo veel	24
Één alleen kan geen ronden dans maken	82
[Een] boer van één jaar en van honderd is hetzelfde	13
[Een] boom valt niet bij den eersten slag	36
[Een] droevige morgen geeft een blijden dag	57
[Een] drooge Maart en een natte April, is de boeren naar hun wil	56
[Een drooge Maart] is goud waard. Een natte Mei geeft boter in de wei	55
[Een] gestadig jager wint	63
[Een] goede jagthond ontziet geen modderige sloot	68
[Een] haas daar men geen loop in ziet, en vangt een goede weiman niet	64
[Een] kerkpad is geen heerbaan	9
[Een] kippende haan kan nog bestaan, maar een liggenden hond, waait geen brood in den mond	18
[Een] koude dooi een wisse dooi	59
[Een] kuijaar een bruijaar, en een buljaar een smuljaar	20
[Een] rotte appel in de mande, maakt het gansche fruit tot schande	34
[Een] ruim veld van beschouwing	11
[Een] ster digt bij de maan kondigt wel eens storm aan	59
[Een] zot is wijzer in zijn eigen huis, dan een wijs man in dat van een ander	66

	Bladz.
Eer de boom groot is, is de planter dood	36
Elk heeft, in zijn eigen tuin genoeg te wieden	32
[Elk] schot is geen vogel	67
[Elk] vischt op zijn getij	71
Er is geen koren zonder kaf; geen goud zonder schuim	49
[Er is] niet veel op de kar te laden	21
[Er is] tuk aan den hengel	75
[Er] komt geen muis in het land of hij laat een gouden tand	8
[Er] ligt een groote dam iu den weg	4
[Er] moet bijgeboet worden	74
Geef hem een muilpeer	50
Geen ijzel zoo stout, die drie dagen kan blijven aan 't hout	59
[Geen] zuivel op zuivel	54
Goede boomen goede vruchten	37
Hamerslag regen aan den derden dag	60
Heeren peeren rotten niet	50
Het appelmannetje komt om zijn geld	35
[Het] brengt geen zoden aan den dijk	12
[Het] gaat te grof als de boeren het bemerken	15
[Het] ging er op een schaapscheeren	31
[Het] gras zit hem nog tusschen de tanden	42
[Het] hek is van den dam	21
[Het] hooi op en de koe dood	45
[Het] is als een vijfde rad aan den wagen	25
[Het is] beter een appel gegeven dan gegeten	35
[Het is beter een] braam dan een bies	41
[Het is] boter aan de galg gesmeerd	40
[Het is] botertje tot den boom	41
[Het is] een appeltje voor den dorst	34

	Bladz.
Het is een gebraden peer	50
[Het is een] gezigt als een appeltje	35
[Het is een] gortenteller	42
[Het is een] harde wind zonder regen	60
[Het is een] hegweeuw	7
[Het is een] ligt zoodje	12
[Het is een] melkbuik, ook melkbaard, melkmuil	49
[Het is een] naald in een voer hooi	45
[Het is een] ooijevaarsstorm	60
[Het is een] regte boer	12
[Het is een regte] spring in 't veld	11
[Het is een] slecht dorp waar het nimmer kermis is	4
[Het is een] spelbreker	79
[Het is een] strik voor de gekken	69
[Het is een] vlasbaard	54
[Het is een] vuile (ook wel) een zure pruim	51
[Het is een] weg als een kolfbaan	89
[Het is] enter onder de twenter	19
[Het is] er dun gezaaid	33
[Het is] geen hooitijd	27
[Het is] haag en veld	5
[Het is] hooijen en wederhooijen	27
[Het is] in den bouw daarmede	26
[Het is in] esse	82
[Het is] kaf gedorscht	46
[Het is] kool, of hij verkoopt kool	47
[Het is] kwaad te vangen wat er vliegt	75
[Het is] is maar een boon in een brouwketel	39
[Het is] meer geluk dan wijsheid	80
[Het is] rozen voor de varkens gestrooid	52
[Het is] spels regt	79

	Bladz.
Het is strijk en zet	85
[Het is] studenten haver	44
[Het is] van klaveren en van harten	86
[Het is] vee van volk	17
[Het is] zoo rot als een mispel	49
[Het] komt op een turf niet aan, als men in 't veen is	53
[Het] maalt mij in het hoofd	28
[Het] togt als een sluis	25
[Het] weert niet	56
[Het] wil niet boteren	41
[Het] zonnetje haalt (of trekt) water	59
[Het] zijn de heksluiters	21
[Het zijn] goede peren als zij geplukt zijn	50
[Het zijn] karels als boomen	38
[Het zijn] zoo veel appels als peeren	35
Hoe meer men den boer bidt, hoe hardnekkiger hij wordt	12
[Hoe] smaakt je dat peertje	50
Hooge boomen vangen veel wind	37
Honger maakt raauwe boonen zoet	40
Houd uw want maar droog	74
[Houd] wat gij hebt	75
Hij betaalt uit eens anders beurs	42
[Hij] bouwt achteruit	26
[Hij] brengt het in esse	82
[Hij] danst op een papieren zoldertje	83
[Hij] dobbelt tegen twaalf oogen	84
[Hij] doet hem de deur uit, (ook wel) van de trappen dansen	[84]
[Hij doet hem] naar zijn pijpen (zijne muzijk) dansen	[84]

	Bladz.
[Hij] dorscht hooi (ook wel kaf)	27
[Hij] droogt zijne netten	74
[Hij] eet als een dijker	16
[Hij eet] zijn korentje groen	49
[Hij] gaat in een anders water visschen	73
[Hij gaat] lustig aan den ploeg	24
[Hij gaat] uit hooijen	27
[Hij gaat uit] schieten	66
[Hij] gaf hem een looden- of Huzaren boon	39
[Hij] geeft de paarden lange haver	44
[Hij geeft] den bal op	86
[Hij geeft] hem stok en bal in handen	89
[Hij] gelijkt de princesse of suikerboontjes; hij heeft zijn tijd gehad	40
[Hij] geraakt aan het malen	28
[Hij] grasduint in een anders goed, als een haas in de koolblaren	42
[Hij] groeit als kool	48
[Hij] haalt hem het net over 't hoofd	74
[Hij haalt] te veel want overhoop	[74]
[Hij] heeft achter de haag geloopen	7
[Hij heeft] den papegaai geschoten	90
[Hij heeft den] vogel over het touw laten snappen (ontsnappen)	68
[Hij heeft] door een hennepen-venster gekeken	44
[Hij heeft] een goede bui	57
[Hij heeft een] slag van den molen weg	22
[Hij heeft] er den hooi van	45
[Hij heeft] het verknold	47
[Hij heeft] hem in de klem	75
[Hij heeft] land noch zand	9
[Hij heeft] Mei gehouden	17

	Bladz.
Hij heeft mooi weder in het hoofd	56
[Hij heeft] op lage weide geloopen	11
[Hij heeft] zich een knol laten wijs maken	46
[Hij heeft] zooveel als hij pikken en maaijen kan	28
[Hij heeft] zijn boontjes daarop te weeken gelegd	40
[Hij] helpt hem van den wal in de sloot	10
[Hij] hooit er mede	27
[Hij] houdt eene bloemlezing	35
[Hij houdt] er den kop voor	19
[Hij] is aan het eind van den akker	2
[Hij is] al in de fuik	76
[Hij is] een karel als een dijk	5
[Hij is een] stijve hark	20
[Hij is] er bedreven als een snoek (ook wel karper) op zolder	65
[Hij is er] geacht als een rotte appel bij een fruitvrouw	35
[Hij is er] gezien als een rotte kool bij een groentwijf	48
[Hij is er] uitgeboond	39
[Hij is] gewend aan spade en ploeg	25
[Hij is] harder dan een boer, die men bidden moet	12
[Hij is] het schot niet waardig	67
[Hij is] in de boonen	39
[Hij is] leelijk in zijn wiek geschoten	67
[Hij is] met een blaas met boonen te verjagen	40
[Hij is met een] stroo te trekken	52
[Hij is met] zijn neus in de boter gevallen	41
[Hij is] op zijn laatste gras	43
[Hij is] van zessen klaar	85
[Hij is van] zijn veld	65
[Hij is] vogelvrij verklaard	66

	Bladz.
Hij is zoo barsch als schoppenboer	86
[Hij is] zoo gek als een uije of als een malle uije	54
[Hij is zoo] groen als gras	42
[Hij is zoo] wild als of hij met een trommel gevangen was	75
[Hij] jaagt hem aan de dijk of zet er hem op	5
[Hij] klopt op de haag	68
[Hij] knikkert hem van de baan	90
[Hij] komt in de maling	28
[Hij komt] met hem aan den dans	83
[Hij] kon er te hooi en te gras eene koe per morgen houden	44
[Hij] krijgt het hok bij hem in	7
[Hij krijgt] hem in het net	74
[Hij] kijkt hem in de kaart	85
[Hij] laat er gras over groeijen	43
[Hij laat] geen gras onder de voeten groeijen	[43]
[Hij laat] Gods water over Gods akker loopen	2
[Hij laat] of hangt het hek aan den ouden dam	21
[Hij laat] zich met een stroo binden	52
[Hij laat] zijne oogen weiden	32
[Hij] lacht als een boer die een hoefijzer vindt	12
[Hij lacht] te hooi en te gras	44
[Hij] legt hem niet een stroo in den weg	52
[Hij] leidt hem om den tuin	10
[Hij] ligt op de loer	66
[Hij] loopt door heg en struik	7
[Hij loopt] met molentjes	22
[Hij loopt] voor zijn bal	89
[Hij] lijdt als winterkoren te veld	48
[Hij] maait de stoppels	28
[Hij maait] hem het gras voor de voeten weg	42

	Bladz.
Hij maait met de voeten	28
[Hij] maakt jagt	63
[Hij] mergelt het land uit	9
[Hij] mikt zoo naauw niet	66
[Hij] neemt te veel hooi op zijn vork	25
[Hij] ontspringt den dans	83
[Hij] plant kool	48
[Hij] ploegt met een anders kalf	30
[Hij ploegt] op rotsen	[30]
[Hij] plukt bloemen	[30]
[Hij plukt] de vruchten van zijnen arbeid	[30]
[Hij plukt] vruchten op den Helikon	31
[Hij] poot visschen in een vijver	[31]
[Hij] raakt van den wal in de sloot	10
[Hij] scheert de schapen al naar dat zij wol hebben	31
[Hij] schiet onder een andermans duiven	66
[Hij] schoot een kraai (ook wel een bok)	[66]
[Hij] schreit tranen met tuiten	38
[Hij] schuwde de regen en viel in de sloot	10
[Hij] slaapt als een roos	51
[Hij] slaat den bal mis	89
[Hij slaat] een verschen worm aan	74
[Hij slaat] zijn zeissen in een andermans koren	26
[Hij] spant de paarden achter den wagen	25
[Hij] staat er voor en kijkt als een koe voor een muizenhol	81
[Hij] steekt de spade in den dijk	16
[Hij] stookt goed vuur van een anders turf	42
[Hij] teert op een anders zweet	[42]
[Hij teert] van den hoogen boom af	37
[Hij] treedt op rozen	51
[Hij] vangt een vliegende vogel	75

	Bladz.
Hij vangt hem in zijn eigene woorden	76
[Hij] verkoopt hem knollen voor citroenen	47
[Hij verkoopt] kaas	46
[Hij] verkijkt zijn kans	80
[Hij] vertelt het van haver tot gort	44
[Hij] vischt achter het net	73
[Hij vischt] er naar	[73]
[Hij vischt] met den zilveren hengel	74
[Hij] volgt het oude karrepad	9
[Hij] vraagt er niet na wat de boter kost	41
[Hij] waagt een kans, of wel: hij neemt zijn kansen waar	80
[Hij] weet een turf (ook wel een zwavelstok) in drieën te kloven	54
[Hij weet] wat op den teerling loopt	84
[Hij] wijst het koren van zijn molen	22
[Hij] zaait niet veel goeds	33
[Hij zaait] twist	[33]
[Hij] zag er uit, als of hij uit een dijk gehouwen ware	5
[Hij] zal de ballen betalen	87
[Hij zal] den vogel wel strikken	68
[Hij zal] er geen zijde van spinnen	31
[Hij zal] gaauw vet zijn	18
[Hij zal] wel appelen voor zijn geld kiezen	35
[Hij] zet fuiken (of ook wel netten) uit	74
[Hij zet] het op den teerling (dobbelsteen)	84
[Hij zet] zijn laatste brood bij	80
[Hij] ziet hem de kans af	[80]
[Hij ziet hem] voor een havik op den tuin	11
[Hij] zit goed in zijn want	75
[Hij zit] hem op de hielen	66

	Bladz.
Hij zou over een stroo vallen	52
[Hij] zucht boomen uit de aarde	38
Ieder heeft genoeg in zijn eigen tuin te wieden	11
[Ieder] zijn meug zei de boer en hij at vijgen	13
Ik zal er haar of pluim van hebben	64
[Ik] zou hem een knapzak vol hooi toevertrouwen, had ik borg voor 't leer	45
In troebel water is het goed visschen	72
Is dat parmesaan, zei de boer, dan moet ik er nog eens aan	13
Jong rijs is te buigen, maar geen oude boomen	52
Korte takken lange wijnoogst	53
Kosters koe weidt op het kerkhof	31
Koud en nat geeft nog altijd wat	57
Kreupel wil voor dansen	82
Lang stroo en geen erwten	52
Lap om leer, lood om oud ijzer	35
Late haver komt ook op	43
Maak maar geen molentjes	24
Maart roert zijn staart	55
Mag men niet trouwen dan moet men hokken	7
Men kan er alles niet aankoopen, het moet er wat aan dijen	17
[Men kan] geen stroo aan stuk bijten	52
[Men kan] in geen twee slooten te gelijk visschen	73
[Men kan] met hem eggen noch ploegen	27
[Men kan] niet boteren voor de melk geronnen is	41
[Men kan] over geen twee slooten te gelijk springen	10
[Men kan] van dat vlas geen goed garen spinnen	31
[Men] moet de handen maar aan den ploeg slaan	24

	Bladz.
Men moet de koe wel melken, maar de speenen niet aftrekken	29
[Men moet] den bal slaan zoo als hij ligt	89
[Men moet den bal] warm houden	[89]
[Men moet den] wind niet door de (molen) hekken laten waaijen	23
[Men moet] door een zuren appel bijten	34
[Men moet] zien hoe de hark (ook wel vork) aan den steel zit	20
[Men] vangt geen hazen met een trommel	76
[Men] wordt eer door een mestkar om ver gereden dan door een ordentelijk rijtuig	21
[Men] zou hem uit de kool niet jagen	48
Met groote Heeren is kwaad kersen eten, zij werpen op 't laats met de steenen	46
[Met] onwillige honden is kwaad hazen vangen	68
Om ééne mudde koren die hij te malen heeft, wil hij een ganschen molen oprichten	23
Onkruid vergaat niet	49
Op een groene Kersmis volgt een witte Paschen	60
Oude boomen laten zich niet verplanten	39
Overschouder, zoo als de boeren de pieken dragen	14
Schut de schapen voor den dam	4
Speel dat liever op de ruispijp, dan kan niemand van de boeren het verstaan	15
Steek uw vinger in de aarde en ruik in wat land (op wat grond) gij zijt	8
Teeken die kaats	87
Te hooi en te gras	44
Tusschen den boom en de schors moet men geene vingers zetten	36

	Bladz.
Twaalf boeren en een hond dan heeft men dertien rekels	15
Van dik hout zaagt men planken	46
Veel honden is des hazen dood	69
[Veel] vlaggen, luttel boter	41
[Veel] zon, goed hooijen	27
Voor een visschers deur gevischt en niets gevangen	74
Vroeg in de weide, vroeg vet	18
Waar de dam het laagst is, loopt het water het eerst over	3
Wanneer een boom ter aarde zijgt, maakt ieder dat hij takken krijgt	37
Wat iemand zaait, zal hij maaijen	28
[Wat] kaauwen zij hooi	45
[Wat] weet een boer van safraan	14
[Wat] wordt hij geplukt	30
[Wat] zal men u kooken, knollen met zee spek	47
Wie de roos wil plukken, moet de doornen niet ontzien	57
[Wie] door den ploeg rijk wil worden, moet dien zelven aanvatten of voortdrijven	21
[Wie] op twee hazen te gelijk jaagt, vangt geen van beide	63
[Wie] van 't dak niet kaatsen kan, blijve uit de baan	87
[Wie] zijn land niet bestr.. t, wordt er van besch.ten	29
Zoo als de boom valt blijft hij liggen	36
[Zoo] de gekken geen brood aten, het koren zou goedkoop zijn	49
[Zoo] droog als gort	42.

	Bladz.
Zoo hij dat doet weet ik zijn vangst	75
[Zoo] stijf als een hark	20
Zuidwest snee (sneeuw) noordooste wind in zee	59
Zij hebben het spek weg, eer nog de kool opgedischt is	48
[Zij] heeft de bruidsrok aan	17
[Zij] is het katje van de baan	83
[Zij] kaatsen elkander de ballen toe	86
[Zij] mag wel uit een zak met boonen berekend worden	40
[Zij] moet op het achterstuk	17
[Zij] zet haar mondje als of zij pruim moest zeggen	50
[Zij] zitten te dobbelen	84
Zijn hart is zoo klein als een hazelnoot	44
[Zijn] hoofd is te groot	81
[Zijn] karretje gaat op een zandweg	21
Zijne boontjes weeken daar niet	40

Vorige Volgende