Nagelate schriften

[p. 639]

Drieenzestigste Brief.
..... aan B.d.S.

Myn Heer,

WAnneer zullen wy uw ^amiddel, van de ^breden wel en recht in de verkrijging van de kennis der onbekende waarheden te bestieren, gelijk ook ^cd' algemenen ^din de naturelijke dingen, van u verwerven? Ik weet dat gy alreê grotelijks daar in gevordert zijt. 't Eerste is aan my kenbaar geworden; en het leste bemerkt men uit de ^evoorbewijzen, die aan het tweede deel der ^fZedekunst bygevoegt zijn, door de welken veel zwarigheden in de naturelijke dingen lichtelijk opgelost worden. Ik verzoek, indien de tijt en gelegentheit het toelaat, ootmoediglijk van u de ware ^gbepaling der ^hbeweging, gelijk ook de verklaring daar af, en ⁱop welke wijze wy, als ^kd' uitgestrektheit, voor zo veel zy door zich ^lbevat word, ^mondeelbaar, ⁿonveränderlijk, enz. is, van 't voorgaande konnen afleiden dat 'er zo veel, en zo grote ^overscheidentheden konnen ontstaan, en by gevolg de ^pwezentlijkheit der ^qgestalte in de ^rdeeltjes van enig lighaam, die echter in yder lighaam verscheiden van de gestalten der delen zijn, de welken de vorm van een ander lighaam stellen. Gy hebt my, toen ik by u was, de ^smiddel aangewezen, die gy in 't onderzoeken der waarheden, de welken noch niet bekent zijn, gebruikt. Ik bevind dat deze middel zeer voortreffelijk, en echter zeer gemakkelijk is, voor zo veel ik daar af bevat heb: en ik mag zeggen dat ik door deze enige ^twaarneeming grote ^uvoortgangen in de ^wWiskundige dingen heb gedaan. Ik zou dieshalven wel wenschen, dat gy de ware ^xbepaling van het ^yevenmatig, ^zzwaar, ^avalsch, ^bverdicht en ^ctwijffelächtig denkbeelt aan my leerde.

Ik heb het ^donderscheit tusschen het waar en evenmatig denkbeelt gezocht, en echter tot noch toe daar af niets anders konnen merken, dan dat, toen ik de zaak, en zekere ^ebevatting, of ^fdenkbeelt onderzocht, dat ik, zeg ik, om wijders na te vorsschen of dit waar denkbeelt ook het evenmatig denkbeelt van enige zaak was, by my onderzocht wat d' oorzaak van dit denkbeelt, of van deze bevatting was. Ik dan, dit kennende, onderzocht weêr wat ^gd' oorzaak van deze ^hbevatting was, en ging dus, in altijt d' oorzaken van d' oor-

a Methodus.

b Ratio.

c Generalia.

d In Physicis.

e Lemmata.

f Ethica.

g Definitio.

h Motus.

i Qua ratione.

k Extensio.

l Concipere.

m Indivisibilis.

n Immutabilis.

o Varietates.

p Existentia.

q Figura.

r Particulae.

s Methodus.

t Observatie.

u Progressus.

w Mathematica.

x Definitio.

y Adaequata.

z Vera.

a Falsa.

b Ficta.

c Dubia idea.

d Differentia.

e Conceptus.

f Idea.

g Causa.

h Conceptus.

[p. 640]

zaken der ^jdenkbeelden t' onderzoeken, zo verre voort, tot dat ik zodanige oorzaak vond, van de welke ik weêr geen andere oorzaak kon zien, dan dat, onder alle de ^kmogelijke denkbeelden, die ik by my heb, dit enige ook daar uit ^lwezentlijk was. Tot een voorbeelt, indien wy onderzoeken waar in de ware ^moorsprong onzer ⁿdolingen bestaat, Deskartes zal antwoorden, om dat wy onze ^otoestemming aan dingen geven, die wy noch niet klarelijk bevat hebben. Maar hoewel dit het ^pwaar denkbeelt van deze zaak is, zo zal ik echter niet alles, dat omtrent de zelfde nootzakelijk geweten moet worden, konnen ^qbepalen, zo ik ook niet een ^revenmatig denkbeelt van deze zaak heb. En om dit te verkrijgen, zoek ik weêr naar d'oorzaak van deze ^sbevatting; te weten waaröm wy onze ^ttoestemming aan dingen geven, die wy niet klarelijk verstaan: en ik antwoord dat dit uit gebrek van kennis geschied. Maar hier kan men weêr niet wijder onderzoeken, wat ^ud' oorzaak is, dat wy enige dingen niet weten; en dieshalven zie ik dat ik het evenmatig denkbeelt van onze dolingen ontdekt heb. Ik verzoek ondertusschen van u, of'er, om dat blijkt dat veel dingen, op onëindelijke wijzen uitgedrukt, hun evenmatig denkbeelt hebben, en dat men alle de dingen, die men van de zaak kan weten, uit yder evenmatig denkbeelt kan afleiden, hoewel zy lichtelijker uit het een, dan uit het ander denkbeelt uitgehaalt worden; of'er, zeg ik, een ^wmiddel is, daar uit men kan weten welk van beide boven d' ander gebruikt moet worden. In dezer voegen bestaat (tot een voorbeelt) het ^xevenmatig denkbeelt van de ^ykring in de ^zgelijkheit der ^astralen. Het bestaat ook in ^bonëindige rechthoeken, met malkander ^cgelijk, en van de ^ddelen van twee lijnen gemaakt; en dus heeft het wijders ^eonëindige uitdrukkingen, van de welken yder de natuur van de ^fkring uitdrukt. En hoewel uit yder van deze ^gdenkbeelden alle d' anderen, die men van de kring kan weten, afgeleid konnen worden, zo geschied dit echter veel lichtelijker uit het een van dezen, dan uit het ander. Desgelijks, de geen, die de ^htoegepasten der kromme lijnen aanmerkt, zal veel dingen daar van afleiden, die tot der zelfder ^kmeting behoren; maar met meerder gemak, zo wy de ^lraaklijnen aanmerken, enz. In dezer voegen heb ik willen aanwijzen hoe verre ik in dit onderzoek voortgegaan ben, van 't welk ik de volmaaktheit, of, zo ik ergens dool, de verbetering, en ook de begeerde ^mbepaling verwacht.

3. Januar. 1675.

j Ideae.

k Idea possibiles.

l Existere.

m Origo.

n Errores.

o Assensus.

p Idea vera.

q Determinare.

r Idea adaequata.

s Conceptus.

t Assensus.

u Causa.

w Medium.

x Idea adaequata.

y Circulus.

z AEqualitas.

a Radii.

b Rectanguli infiniti.

c AEquales.

d Segmenta.

e Expressiones infinitae.

f Circulus.

g Idea.

h Applicatae curvarum.

k Dimensio.

l Tangentes.