Nagelate schriften

Zevenentwintigste Brief.
Antwoort op de voorgaande B.d.S. aan S.d.V.
Van de Natuur der ^aBepaling, en ^hgemene Kundigheit.

Waarde Vrient,

WAt de ^cgeschillen aangaat, die van u voorgestelt zijn, ik zie dat gy hier door opgehouden word, dat gy geen onderscheit tusschen de ^dgeslachten van ^ebepalingen maakt: te weten tusschen de bepaling, die gegeven word, om de zaak, gelijk zy in zich is, buiten 't verstant, te verklaren, en tusschen de bepaling, die de zaak alleenlijk verklaart, naar dat zy van ons bevat word, of bevat kan worden. Want d'eerste moet waar wezen, en verschilt niet van de ^fgemene Kundigheit, of ^gVoorstelling, dan dat de ^hbepaling alleenlijk omtrent de ⁱwezentheden der dingen, en die van ^kd'aandoeningen der dingen verkeert; maar de gemene Kundigheden, en de voorstellingen strekken zich wijder uit, namelijk tot ^ld'eeuwige waarheden. Maar de leste verëischt niets, dan dat zy ^mvolstrektelijk bevat word, en niet als een ⁿgemene kundigheit, en ^ovoorstelling onder de reden van 't ware. Tot een voorbeelt, als ie-

a Definitio.

h Axioma.

c Quaestiones.

d Genera.

e Definitiones.

f Axioma.

g Propositio.

h Definitio.

i Essentiae.

k Affectiones.

l Veritates aeternae.

m Absolutè.

n Axioma.

o Propositio.

[p. 517]

mant my naar de ^pbeschrijving van Salomons Tempel vraagt, zo moet ik aan hem de ware beschrijving van de tempel, gelijk hy geweest heeft, overleveren, zo ik niet wil rellen en beuzelen. Maar indien ik enige tempel, die ik wil bouwen, in de geest toegestelt heb, uit welks beschrijving ik besluit dat ik zodanige gront, en zo veel duizent stenen, en andere boustoffen moet kopen, zal iemant, die wel by zijn zinnen is, tot my zeggen dat ik een quaad besluit heb gemaakt, om dat ik misschien een valsche ^qbepaling bijgebracht heb? zal iemant tot my zeggen dat ik mijn bepaling zal bewijzen? Want indien hy dit zeide, zo zou hy niets anders zeggen, dan dat ik het geen, 't welk ik ^rbevat heb, niet heb bevat, of van my eisschen dat ik bewijzen zou dat ik 't geen, 't welk ik bevat heb, bevat heb; 't welk warelijk beuzelen is. Dieshalven, die quade ^sbepaling, de welke geen ^tbevatting uitdrukt, zal quaat wezen: 't welk ik, op dat het wel verstaan zou worden, met het voorbeelt van Borellus zal verklaren; te weten, zo iemant zeide dat twee ^urechte lijnen, plaats ^xbegrijpende ^ygestaltig genoemt wierden; indien ^wdeze by ^zrechte lijn het geen verstaat, 't welk van alle by de kromme lijn verstaan word, zo zal de ^abepaling goet wezen: want by die bepaling zou een gestalte, als (), of diergelijke verstaan worden: maar indien hy by rechte lijn de gemene ^bbevatting daar af verstaat, zo zal de zaak gantschelijk ^conbevattelijk zijn, en dieshalven geenbepaling wezen. Deze dingenschijnen van Borrellus, tot welks gevoelen aan te nemen gy genegen zijt, gantschelijk verwart te worden. Zie hier een ander voorbeelt, namelijk dit, 't welk gy in 't einde bybrengt: indien ik zeg dat yder ^dzelfstandigheit niet meer, dan een enige ^etoeëigening heeft, zo is dit een ware ^fvoorstelling, en behoeft ^gbetoging? Maar indien ik zeg dat ik by zelfstandigheit het geen versta, 't welk alleenlijk uit een enige toeëigening bestaat, zo zal dit een goede ^hbepaling zijn, als daar na de ⁱwezenden, uit veel toeëigeningen bestaande, met een andere naam, van de zelfstandigheit verscheiden, aangewezen worden.

Voorts, dat gy zegt dat ik niet ^kbetoogt heb, dat de ^lzelfstandigheit, of het ^mwezend veel ⁿtoeëigeningen kan hebben, zo hebt gy misschien niet op de ^obetoging gemerkt: want ik heb 'er twee bygebracht, van de welken d' eerste is, dat 'er aan ons niets klaarblijkelijker is, dan dat wy yder ^pwezend onder enige ^mtoeëigening ^rbevatten; en hoe enig wezend meer ^szakelijkheit, of ^twezen heeft, hoe ook meer toeëigeningen daar aan toegevoegt moeten worden; in voegen dat men een wezend, ^uvolstrektelijk ^wonëindig, moest ^xbe-

p Descriptio.

q Definitio.

r Concipere.

s Definitio.

t Conceptus.

u Lineae rectae.

x Comprehendere.

y Figurales.

w Spatium.

z Linea recta.

a Definitio.

b Conceptus.

c Inconceptibilis.

d Substantia.

e Attributum.

f Propositio.

g Demonstratio.

h Definitio.

i Entia.

k Substantia.

l Demonstrare.

m Ens.

n Attributa.

o Demonstratio.

p Ens.

m Attributum.

r Concipere.

s Realitas.

t Esse.

u Absolutè.

w Infinitum.

x Definiendum.

[p. 518]

palen enz. De tweede, en die ik de voornaamste acht, is deze: hoe ik meer ^ytoeëigeningen aan enig ^zwezend toeëigen, hoe ik ook gedwongen ben meer ^awezentlijkheit daar aan toe t' eigenen; dat is, hoe ik het zelfde te meer onder de reden van 't ware bevat: 't welk warelijk niet zou wezen, zo ik een ^bverdichtsel, of iets diergelijk verdicht had.

Dat gy wijders zegt, dat gy de ^cdenking niet, dan onder ^ddenk-beelden, ^ebevat; en dit om dat gy, als de denkbeelden wech zijn, de denking vernietigt: ik geloof dat dit aan u gebeurt, om dat gy, een ^fdenkende zaak zijnde, alle uw ^gdenkingen en ^hbevattingen ter zijden stelt. 't Is dieshalven geen wonder dat gy, als gy alle uw denkingen ter zijden gestelt hebt, niets overbehoud, om namaals te denken. Maar wat de zaak aangaat, ik acht dat ik genoech, en meer dan genoech ⁱbetoogt heb, dat het ^kverstant, hoewel ^lonëindig, tot de ^mgenatuurde, en niet tot de ⁿnaturende natuur behoort.

Maar de darde ^obepaling, zo ik recht heb, luid dus: By ^pzelf-standigheit versta ik 't geen, dat in zich is, en door zich ^qbevat word: dat is, welks ^rbevatting niet de bevatting van iets anders ^sinsluit. By toeëigening versta ik het zelfde; behalven dat het ^ttoeëigening gezegt wordten opzicht van ^u't verstant, 't welk zekere zodanige natuur aan de zelfstandigheit toeëigent. Deze ^wbepaling, zeg ik, drukt klarelijk genoech uit wat ik by ^xzelfstandigheit, of by ^ytoeëigening verstaanwil. Gy wilt echter, hoewel het geensins nodig is, dat ik met een voorbeelt zal verklaren hoe een en de zelfde zaak met twee namen aangewezen kan worden. Ik zal dan, om niet karig te schijnen, twee voorbeelden geven. Voorëerst zeg ik dat ik by Israël de darde ^zAartsvader, en dat ik by Jakob de zelfde versta: maar de naam van Jakob wierd aan hem gegeven, om dat hy zijns broeders hiel had gegrepen. Ten tweeden, by ^aplat wil ik dit verstaan, 't welk alle stralen van 't licht, zonder enige verändering, weêrkaatst. By wit ^bversta ik het zelfde, behalven dat wit gezegt word ten opzicht van de mensch, die op het plat ziet.

Ik acht dat ik hier meê op uw ^cvragen voldaan heb. Ondertusschen zal ik wachten uw oordeel te horen; en indien 'er noch iets is, van 't welk gy oordeelt dat het niet wel, of klarelijk genoech ^dbetoogt is, schroom niet om my dit aan te wijzen, enz.

y Attributa.

z Ens.

a Existentia.

b Chymera.

c Cogitatio.

d Ideae.

e Concipere.

f Res cogitans.

g Cogitationes.

h Conceptus.

i Demonstrare.

k Intellectus.

l Infinitus.

m Naturata.

n Natura naturans.

o Definitio.

p Substantia.

q Concipi.

r Conceptus.

s Involvere.

t Attributum.

u Intellectus.

w Definitio.

x Substantia.

y Attributum.

z Patriarcha.

a Planum.

b Reflectere.

c Quaestiones.

d Demonstrare.