Nagelate schriften

Zesentwintigste Brief.
S.d.V. aan B.d.S.

Waardste Vrient,

IK heb al overlang gewenscht by u te wezen: maar de tijt, en de lange winter hebben my niet gunstig genoech geweest. Hoewel ik met het lighaam zo verre van u ben gescheiden, zo zijt gy echter zeer dikwijls met het gemoed by my; voornamelijk als ik in uw geschriften bezich ben, en daar meê handel. Doch dewijl zy alle, zo veel de ^aBepalingen aangaat, niet klaar aan my zijn, zo heb ik, aan u gedenkende, mijn geest aangeport tot deze Brief aan u te schrijven. Ik ben hier over met de Heer Borellus, een schrander ^bWiskundige, te raat gegaan, die van deze dingen dus schrijft: De ^cBepalingen worden gelijk ^dVooräfgezondenen in de ^eBetoging bijgebracht. 't Is dieshalven nootzakelijk dat zy klarelijk bekent zijn; andersins kan men geen ^fbekentmakende, of zeer ^gklaarblijkelijke kennis daar uit verkrijgen. En ergens anders; De ^hreden van de ⁱzamenstelling, of d' eerste en bekentste ^kwezentlijke lijding van enig ^londerwerp moet niet roekelozelijk maar met de grootste omzichtigheit verkozen worden. Want indien de ^msamenzetting, en de genoemde ⁿlijding onmogelijk is, zo zal 'er geen ^obekentmakende bepaling uitgewerkt worden: gelijk indien iemant zeide; Twee ^prechte lijnen, ^qruimte of plaats begrijpende, zullen ^rgestaltig genoemt worden; zo zouden dit ^sbepalingen der niet wezenden, en onmogelijke bepalingen wezen: en dieshalven zou men eerder ^td'onkunde, dan de ^uwetenschap daar van ^wafleiden. Wijders, indien de ^xsamenzetting, of de genoemde ^ylijding wel ^zmogelijk en waar, maar aan ons ^aonbekent of twijffelächtig is, zo zal de ^bbepaling niet goet zijn: want de ^cbesluiten, uit het onbekende en twijffelächtige gesproten, zullen ook onzeeker en twijsselächtig wezen, en dieshalven ^dvermoeden en ^ewaan, maar geen zekere ^fwetenschap aanbrengen. Tacquet schijnt echter van dit gevoelen te verschillen: want hy

a Defitiones.

b Mathematicus.

c Definitiones.

d Pramissae.

e Demonstratio.

f Scientifica.

g Evidentissima cognitio.

h Ratio.

i Structura.

k Passio essentialis.

l Subjectum.

m Constructio.

n Passio.

o Definitio pecifica.

p Linea rectae.

q Spatium.

r Figurales.

s Definitiones non entium.

t Ignorantia.

u Scientia.

w Deducere.

x Constructio.

y Passio.

z Possibilis & vera.

a Ignota & dubia.

b Definitio.

c Conclusiones.

d Suspitio.

e Opinio.

f Scientia.

[p. 515]

acht dat men van een ^gvalsche uitspraak ^hregelrecht tot het ⁱwaar besluit kan voortgaan, gelijk gy weet. Maar Klavius, welks ^kgevoelen hy ook invoert, gevoelt dus: De ^lBepalingen, zegt hy, zijn ^mKunstnamen; en men behoeft geen reden bt te brengen, waarom enige zaak op deze, of die wijze bepaalt word: maar 't is genoech dat men verzekert dat de ⁿbepaalde zaak nooit met enige andere overëenkoomt, 't en zy men te voren ^obetoogt dat de ^pgegeve bepaling met de zelfde overëenkoomt. In voegen dat Borellus wil dat de ^qbepaling van enig ^ronderwerp uit d'eerste ^swezentlijke, aan ons ^tbekentste en ^uware lijding, of ^wsamenstelling moet bestaan. Maar Klavius, geheel anders gaande, zegt, dat 'er niet aangelegen is of zy d' eerste, of de bekentste, of de ware is, of niet, zo men slechs ^xbetoogt dat de ^ybepaling, die men gegeven heeft, niet met enige andere overëenkoomt. Ik, wat my aangaat, wil liever Borellus toestemmen, schoon ik niet wel weet wie gy toestemt. Dewijl 'er dan zodanige ^zverschillen van de natuur der bepaling, die men onder de ^abeginselen der ^bbetoging telt, rijzen, en mijn ^cgeest niet vry van deze zwarigheden is, gelijk ook niet van de genen, die daar van ^dafgeleid worden, zo wensch en verzoek ik ten hoogsten, dat het u belief, zo uw ^ebezigheden zulks toelaten, uw ^fgevoelen hier over aan my te schrijven, en met enen aan te wijzen wat ^gonderscheit tusschen de ^hKundigheden en ⁱBepalingen is. Borellus stelt geen ander waar onderscheit, dan zo veel de naam aangaat: maar ik geloof dat gy een ander stelt. Wijders, ik versta niet de darde ^kbepaling. My heugt dat gy in den Haag tot my gezegt hebt, dat men de zaak op twee wijzer kan aanmerken; of naar dat zy in zich is, of naar dat zy ^lopzicht op iets anders heeft; gelijk het ^mverstant, 't welk men ook of onder de ⁿdenking, of als uit ^odenkbeelden ^pbestaande, kan aanmerken. Maar ik zie niet wel welk dit ^qonderscheit is. Want ik acht dat men de ^rdenking, zo ik haar wel bevat, onder de ^sdenkbeelden moet begrijpen; om dat de denking, als men alle denkbeelden daar af wechneemt, nootzakelijk vernietigt moet worden. Doch dewijl ik van deze zaak geen ^tvoorbeelt heb, dat klaar genoech is, zo blijft de zaak enigsins duister, en behoeft wijder verklaring. Eindelijk, in ^u't Bijvoegsel van de tiende ^wVoorstelling staat dus: Hier uit blijkt dat, hoewel men twee ^xtoeëigeningen, ^yzakelijk ^zonderscheiden, ^abevat, dat is d'een zonder hulp van d'andere, wy echter daar uit niet konnen besluiten dat zy twee ^bwezenden, of twee verscheide ^czelfstandigheden maken. Want tot de natuur van de zelfstandigheit behoort, dat yder van haar toeëige-

g Pronanciatum falsum.

h Directè.

i Conclusio vera.

k Sententia.

l Definitiones.

m Vocabula artis.

n Res definita.

o Demonstrare.

p Definitio tradita.

q Definitio.

r Subjectum.

s Essentialis.

t Notissima.

u Vera passio.

w Structura.

x Demonstrare.

y Definitio.

z Disceptationes.

a Principia.

b Demonstratio.

c Animus.

d Deducere.

e Negotia.

f Sententia.

g Distinctio.

h Axiomata.

i Definitiones.

k Definitio.

l Respectus.

m Intellectus.

n Cogitatio.

o Ideae.

p Constare.

q Distinctio.

r Cogitatio.

s Ideae.

t Exemplum.

u Scholium.

w Propositio.

x Attributa.

y Realiter.

z Distincta.

a Concipere.

b Entia.

c Substantiae.

[p. 516]

ningen door zich bevat word, en dat alle de toeëigeningen, die zy heeft, te gelijk in haar geweest hebben. In dezer voegen schijnt gy ^dt'onderstellen dat de natuur van de ^ezelfstandigheit zodanig gestelt is, dat zy veel ^ftoeëigeningen kan hebben; 't welk noch niet ^gbetoogt is, 't en zy gy uw ^hopzicht hebt op de zeste ⁱbepaling van de ^kzelfstandigheit, ^lvolstrektelijk onëindig, of van God. Andersins, indien ik zeg dat yder zelfstandigheit alleenlijk een enige toeëigening heeft, en indien ik het ^mdenkbeelt van twee toeëigeningen had, zo zou ik met recht konnen besluiten dat ter plaats, daar twee verscheide toeëigeningen zijn, ook twee verscheide zelfstandigheden moeten wezen. Ik verzoek hier af ook nader verklaring van u. Ik laat het hier by, waarde vrient, en verwacht met d'eerste gelegentheit antwoort hier op. Vaar wel.

Uw Toegenege

S.d.V.

In Amsterdam, 24. Febr. 1663.

d Supponere.

e Substantia.

f Attributa.

g Demonstratum.

h Respicere.

i Definitio.

k Substantia.

l Absolutè infinita.

m Idea.