Nagelate schriften

[p. 511]

Vierentwintigste Brief.
H. Oldenburg aan B.d.S.

Myn Heer,

GY hebt het wel geraden, als gy d'oorzaak bevat, om de welke ik niet gaerne zou willen dat men deze ^anootschikkelijke nootzakelijkheit aller dingen gemeen zou maken, te weten op dat d' oeffening des deuchts daar door niet gestuit, en de vergeldingen en straffen gering zouden worden. Het geen, dat gy in uw leste brief hier toe bygebracht hebt, schijnt deze zaak noch niet af te doen, noch de ^bmenschelijke ziel gerust te maken. Want indien wy menschen, in alle onze zo wel ^czedelijke, als ^dnaturelijke doeningen, in dier voegen in Gods macht zijn, als de klai in de hant van de pottebakker; op wat wijze, ik bid u, kan iemant van d' onzen beschuldigt worden, dat hy iets op deze, of die wijze gedaan heeft, als aan hem gantschelijk onmogelijk heeft geweest anders te doen? Zouden wy niet alle, niemant uitgezondert, God konnen tegenwerpen: uw ^eonbuighelijk nootlot, en uw onwederstandelijke macht heeft ons zo verre gedwongen, dat wy dus moesten, en niet anders konden werken: waaröm dan, en met wat recht zult gy ons met afgrijsselijke straffen straffen, te weten om dingen, die wy geensins hebben konnen mijden, terwijl gy alles door de hoogste nootzakelijkheit, naar uw believen en welgevallen, werkt en stiert? Als gy zegt dat de menschen voor God om geen andere oorzaak niet te veröntschuldigen zijn, dan om dat zy in Gods macht zijn, zo zou ik dit bewijs gantschelijk omkeeren; en ik zou, gelijk het schijnt, met meerder reden zeggen, dat de menschen daaröm gantschelijk te verschonen zijn, om dat zy in Gods macht staan. Want deze tegenwerping is by allen vaerdig: O God, men kan uw macht niet ontworstelen, en dieshalven schijn ik met recht te moeten verschoont worden, dat ik niet anders gedaan heb.

Wijders, dat gy de ⁱWonderdaden en ^konkunde voor ^lgelijkmachtigen tot noch toe neemt, gy schijnt de macht van God, en die van de menschen, ja zelf der scherpzinnigste menschen, in de zelfde palen te besluiten; als of God niets kon doen, of voortbrengen, daar af de menschen geen reden zouden konnen geven, zo zy

a Necessitas fatalis.

b Mens humana.

c Morales.

d Actiones naturales.

e Fatum inevitabile.

i Miracula.

k Ignorantia.

l AEquipollentia.

[p. 512]

alle de krachten van 't vernuft inspannen. Voorts, de historie van Christus lijden, doot, begraffenis en verrijzen is schijnt met zo levendige en naturelijke verwen afgeschildert, dat ik my op uw geweten zelf zou darren beroepen; of gy gelooft dat de zelfde eerder ^mbyspreukelijk, dan ⁿletterlijk genomen moet worden, zo gy slechs van de waarheit der Historie overreed waart. ^oD' omstandigheden, die van d' Euangelisten van die zaak zo klarelijk beschreven zijn, schijnen grondelijk te parssen, dat deze Historie naar de letter genomen moet worden. Ik heb dienstig geacht deze dingen met weinig woorden op deze zaak aan te merken; en ik verzoek ernstiglijk dat gy dit verschoont, en, volgens uw oprechtigheit, daar op vriendelijk antwoord.

Henr. Oldenburg.

Londen, 14 Januar. 1676.

m Allegoricè.

n Literaliter.

o Circumstantiae.