Nagelate schriften

Zestiende Brief.
H. Oldenburg. aan B.d.S

Myn Heer,

IK schep groot vermaak in de dingen, die gy van ^ad' overëenkoming en ^bsamenknoping der ^cdelen van de natuur met het ^dgeheel philosofeert, hoewel ik niet klarelijk genoech versta hoe wy ^ed' ordening en ^foverëenkoming van de natuur konnen afscheiden, gelijk gy schijnt te doen: voornamelijk dewijl gy zelf bekent dat alle haar lighamen van anderen omringt, en van malkander, volgens een zekere en bestandige reden, zo ^gtot wezentlijk te zijn, als ^htot te werken, ⁱbepaalt worden, met altijt in alles gezamentlijk een zelfde ^kreden van ^lbeweging en ^mrust te houden; 't welk de ⁿvormelijke reden van de ware ordening zelve schijnt te wezen. Maar misschien dat ik u hier ook niet wel begrijp, ja zo weinig, als in 't geen, dat gy voor dezen van Deskartes ^oregelen had geschreven. Ik wensch dat gy de moeite belieft te doen om my t' onderwijzen, waar in gy oordeelt dat zo wel Deskartes, als Huigens, in de regelen van de beweging gedoolt hebben. Gy zoud warelijk, met deze plicht uit te voeren, een zeer aangename dienst aan my doen, die ik ook naar mijn vermogen zou trachten te vergelden.

Ik was niet tegenwoordig, toen de Heer Huigens ^pd'ondervindingen, zijn ^qonderstelling bevestigende, hier te Londen gedaan heeft. Ik heb ondertusschen verstaan dat iemant, onder andere din-

a Consensus.

b Nexus.

c Partes.

d Totum.

e Ordo.

f Symmetria.

g Ad existendum.

h Ad operandum.

i Determinari.

k Ratio.

l Motus.

m Quies.

n Formalis.

o Regulae.

p Experimenta.

q Hypothesis.

[p. 499]

gen, een bal, van een pont zwaar, gelijk een slingerbal opgehangen heeft, die, nedervallende, een ander, op een zelfde wijze opgehangen, maar een half pont zwaar, uit een hoek van veertig ^rtrappen heeft getroffen; en dat Huigens, een kleine rekening uit de ^sStelreegel gemaakt hebbende, voorzeide wat het ^tgewrocht zou zijn, en dat het gewrocht naaukeuriglijk met de voorzegging overeenquam. Daar is zeker voortreffelijk man, doch nu niet tegenwoordig, die veel diergelijke ^uondervindingen voorgestelt had, de welken, gelijk men zegt, van Huigens opgelost zijn. Zo haast ik hem zal konnen spreken, zal ik misschien deze zaak bredelijker en naaukeuriglijker aan u verklaren. Ik verzoek ondertusschen weêr van nieus, dat gy mijn voorgaand verzoek niet weigert. Indien gy terwijl iets van d'uitgang van het slijpen van Huigens Verregezichtglazen verneemt, zo belief zulks aan my bekent te maken. Ik hoop dat onze ^wkoninklijke Vergadering, dewijl door Gods genade de pest nu grotelijks afneemt, binnen korte tijt weêr naar Londen zal keren, en haar wekelijke samenkomsten weêr oprechten. De dingen, die daar zullen voorvallen, en wetenswaerdig zijn; daar af zal ik u zekerlijk konnen berichten. Ik had te voren van ^xd'ontleedkundige waarneemingen gewach gemaakt. De Heer Boyle, die u beleefdelijk doet groeten, heeft onlangs aan my geschreven, dat uitsteekende ^yOntleedkundigen van Oxfort aan hem verzekert hebben, dat zy de ^zstrotäder van enigen, zo schapen, als ossen, vol ^agras hebben gevonden, en dat, enige weinige weken geleden, de gedachte ^bOntleedkundigen genodigt wierden om een os te zien, die twee of drie dagen lang zijn hals stijf en uitgerekt had gehouden, en van een ziekte, by d'eigenaars onbekent, gestorven was, daar in de genen, die de delen van de ^chals en ^dstrot openden, met grote verwondering de strot, tot op de gront, vol gras, als of iemant het met gewelt daar in gestampt had, gevonden hebben. Dit verschaft gerechtige oorzaak om t' onderzoeken, hoe zulk een grote menigte van gras daar gekomen is, als ook hoe dit beest, toen het gras daar was, noch zo lang heeft konnen leven.

De zelfde vrient heeft ook aan my bekent gemaakt, dat zeker naaukeurige ^eGeneesmeester, ook van Oxfort, melk in 't menschelijke bloet heeft gevonden. Want hy verhaalt dat zeker meisje, des uchtens te zeven uren een hartig ontbijt gedaan hebbende, t' elf uren in de zelfde dag op de voet wierd gelaten, dat het ^fbloet eerst in een schuttel wierd gedaan, en, na verloop van weinig tijt, in ^gwit veränderde; eindelijk, dat men een deel van dit bloet in

r Gradus.

s Algebra.

t Effectus.

u Experimenta.

w Societas regie.

x Observationes anatomicae.

y Anatomici.

z Arteria aspera.

a Gramen.

b Anatomici.

c Collum.

d Jugulum.

e Medicus.

f Sanguis.

g Albor.

[p. 500]

een kleinder vat dee, 't welk, zo ik niet mis, een kroesje genoemt word, en dat dit wel haast in de gestalte van een ^hmelkvlade veränderde: dat, toen de Geneesmeester, na verloop van vijf of zes uren, weêrgekeert was, hy dit bloet, zo in 't kroesje, als in de schuttel, bezag, en bevond dat het geen, 't welk in de schuttel was gebleven, half bloet, en, half ⁱgijl was, en dat het gijl in 't bloet dreef, gelijk de ^kwai in de ^lmelk; doch dat het bloet in 't kroesje gantschelijk gijl was, zonder enige gedaante van bloet te vertonen: dat, toen men 't beide, doch yder in 't bezonder, warm maakte, de beide vochten hard wierden: dat het meisje gezont en wel te pas was, en zich niet had doen laten, dan om dat zy nooit haar stonden had gehad, hoewel zy frisch en gezont was, en een vaste verwe vertoonde.

Ik keer my nu tot het burgerlijke. Hier is in yders mont een sterk gerucht van de weêrkeering der Israëliten naar hun Vaderlant, na dat zy meer dan tweeduizent jaren verstrooit hebben geweest. Dit word hier van weinigen gelooft, maar van veel gewenscht. Ik verzoek dat gy het geen, dat gy van deze zaak hoort, en daar af gevoelt, aan uw vrient bekent maakt. Wat my aangaat, zo lang deze tijdingen niet van geloofwaerdige lieden uit de stat Konstantinopolen, die 'er ten hoogsten aangelegen is, overgeschreven worden, kan ik niets daar af geloven. Ik wensch wel te weten wat de Joden t'Amsterdam van deze zaak gehoort hebben, en hoe zy zich in zulk een tijding aanstellen, die, indien zy waarächtig is, warelijk, gelijk het schijnt, het einde van alle dingen in de werrelt zal meêbrengen.

Daar verschijnt noch geen hoop van Vrede tusschen Engelant en Nederlant.

Schrijf my, zo gy kont, wat de Sweed en Brandenburger nu aanvangen, en geloof dat ik ben, enz.

Henr. Oldenburg.

Londen, 8. Decemb. 1665.

Ik zal, zo 't God belieft, in korte tijt aan u bekent maken wat onze Wijsbegerigen van de Staertstarren, die onlangs geschenen hebben, vaststellen.

d' Antwoort op deze brief word gemist.

h Placenta lactea.

i Chylus.

k Serum.

l Lac.