De pool van de droom. Van en over Johan Daisne

[p. 90]

Marcel Coole Klaverendrie

Na mijn legerdienst, hernam ik mijn functie van studiemeester aan de Rijksmiddelbare School te Brugge, trad zes weken later in het huwelijk, en ging te Sint Pieters wonen. Het was november 1936.

Ik had Johan Daisne nog nooit ontmoet. Ik kende hem alleen langs de Cahiers van de Waterkluis om, waarin wij onze jonge gedichten publiceerden. Zijn verzen boeiden mij, aan de ene kant omdat zij in een ‘spreektaal geschreven waren die ook mij lag, en aan de andere kant omdat sommige socialistisch getint waren, en ik in Johan Daisne een kameraad meende te mogen zien.

Ik zocht schriftelijk contact met hem, en weldra ontstond een drukke, poëtische briefwisseling, vol dromen en idealen. Zij duurde echter niet lang, want op 1 februari 1937, begon ik te Brussel als literair commentator mijn loopbaan bij het toenmalige nir, dat nadien bnro zou worden en daarna brt. Johan Daisne werkte toen reeds te Brussel in een bouwbedrijf, waar ik hem uiteraard dikwijls zou opbellen, en het dra aan de stok zou krijgen met zijn directeur die ik voorbij moest om bij Herman te geraken, en die, als alle laffelingen, een grote bek opzette aan de telefoon, en bovendien de beschaafde Nederlandse taal blijkbaar niet in zijn hart droeg.

Johan Daisne woonde in die tijd op een kamer in een pensionhotel op een drukke laan niet ver van de Wetstraat. Hij heeft daar onder meer zijn bundel Drie-hoog-voor geschreven, waarin mijns inziens gedichten staan die tot zijn beste mogen gerekend worden.

Het spreekt vanzelf dat Herman geregeld bij mij aan huis kwam. Na mijn vrouw en mij onstuimig omarmd te hebben, het hij met een diepe, zalige zucht zijn hoge, kloeke gestalte in een zetel zinken, en loerde met glanzende ogen naar de gedekte tafel, waar straks de gerechten zouden verschijnen die mijn vrouw speciaal te zijner intentie had klaargemaakt. Want die jongen, zei ze altijd, zou in dat pension wel niet veel onder de neus krijgen.

Als twee Duitsers elkaar ontmoeten, lopen zij sofort in de stap. Twee Vlaamse dichters denken er dadelijk aan een literair tijdschrift uit de grond te stampen. Met Johan Daisne en mij is het net zo vergaan. Wij wisten met onze verzenovervloed geen blijf, en wij konden Paul De Ryck, de vader van de Waterkluis, niet om het half jaar met een nieuwe bundel lastig vallen. Wij besloten dan ook niet onze toevlucht te nemen tot het boven de doopvont houden van een klassiek literair tijdschrift met poëzie, proza, essay, enz., maar een tweemaandelijks schrift uit te geven met uitsluitend gedichten. Dat dit besluit slechts tot stand kwam na veel wikken en wegen, bewogen discussies, een onnoemelijk aantal door Johan Daisne gerookte sigaretten, en een niet kleine kwantiteit door ons beiden achter de kiezen geslagen opkikkertjes,

[p. 91]

hoeft zeker geen betoog. Over het feit dat er liefst een derde man moest bijkomen, waren wij het vrij spoedig eens. Onze keuze viel dan even snel op Luc Van Brabant, van wiens gedichten wij evenveel hielden, en die bovendien, zoals wij, een ‘rooie rakker’ was. Luc aanvaardde graag met ons een poëtisch driemanschap te vormen, dat ik later aldus zou typeren: Johan Daisne het hoofd, Marcel Coole het hart, Luc Van Brabant de buik. In plaats van die buik, had ik liever een woord gebruikt dat bij Vondel nogal frekwent voorkomt, maar in die tijd werd een zekere schroom bij de literatoren nog niet als belachelijk aangezien.

Johan Daisne trad onmiddellijk in actie, en in geen tijd had hij een uitgever-drukker gevonden die voor de publikatie van ons poëzietijdschrift zou instaan. Maar... wij wisten nog niet welke naam wij aan ons kind zouden geven. Alweer palabers. Herman was een zeer lieve man, maar geen te gemakkelijke gesprekspartner, en daar ikzelf, wat dit betreft, uit hetzelfde hout gesneden was, bleven wij hopeloos steken. Maar het toeval kwam ons ter hulp. Het was juli, en de jaarlijkse Brusselse foor nabij het Zuidstation draaide op volle toeren. Daar Herman en ik van kindsbeen af knotsgekke foorfans waren geweest, lag het bijna voor de hand, dat wij er ooit eens samen zouden terechtkomen. Mijn vrouw zou die twee grote lummels in toom trachten te houden. Het was geen gemakkelijke opdracht. Het ging van het ene kot in het andere uit, van het ene rad op het andere af, van bij de vlooientemmer tot bij ene zuster van de beroemde Madame Blanche. (Wij zouden samen tijdens de oorlog eens bij een andere Madame verzeild geraken, een soort spiritiste met een sprekend en schrijvend tafeltje. Wij wilden alleen ons verleden kennen, daar de toekomst er toenmaals lang niet rooskleurig uitzag. Het bleek dat ik in een vroeger leven een ‘artiste ambulant’ was geweest, en Herman een ‘marchand de cacahouettes’.) Johan Daisne die bij de zware artillerie zijn legerdienst had gedaan, (hij had steeds een afgunstig oogje geworpen op mijn lansiersporen) en verzot was op alle slag van vuurwapens, lokte ons mee naar de onvermijdelijke schiettent. Terwijl mijn vrouw, ons kennende, op eerbiedige afstand ging staan, probeerden Herman en ik met veel weidse gebaren elkaar als schutters de loef af te steken. Een deel van onze huishuur was er bijna aan gegaan, toen eindelijk de roos, die in de kaart van avontuur ‘Klaverendrie’ was aangebracht, getroffen werd. Ik durf met twee vingers omhoog of met de hand op het hart niet zweren nog te weten wie van ons beiden op het idee kwam aan ons tijdschrift de botanische naam ‘Klaverendrie’ te geven. Piëteitshalve en uit broederlijke vriendschap, wil ik echter graag de eer aan Herman laten.

Van dat ogenblik af, is alles van een leien dakje beginnen te lopen, vooral dank zij Johan Daisne, die een veel praktischer geest had dan ik. Klaverendrie was geboren, en het eerste nummer van de eerste jaargang verscheen reeds, in een baksteenrood hempje, in september van hetzelfde jaar. Het werd met een tik-

[p. 92]

keltje verbazing en een dosis monkelend skepticisme in de literaire wereld ontvangen. Voor de meesten was het een onderneming die, zoals zoveel literaire tijdschriften, een spoedige en roemloze dood zou sterven. Johan Daisne, Luc Van Brabant en ikzelf, hebben het echter volgehouden tot einde 1942. Voor de jaargangen I en II hebben wij alleen de kopij geleverd. Intussen waren wij ouder en wel wijzer geworden, en van jaargang III af, hebben wij telkens voor elk nieuw nummer twee dichters uitgenodigd onze gasten te zijn. De eersten waren Maurits de Doncker en Bert Peleman. Nadien kwamen Daan Boens, Pieter G. Buckinx, Karel Jonckheere, Julia Tulkens, Raymond Herreman, Jan Vercammen, André Demedts, René Verbeeck, Albert Westerlinck, en tal van andere bekende namen aan de beurt. Klaverendrie had de skeptici overtuigd, en was uit de geschiedenis van het Vlaams literair tijdschrift niet meer weg te denken.

Het oorlogswee begon te wegen. Ik had mijn baantje in de Belgische radioomroep niet hernomen, en verdiende in Winterhulp voor mijn gezin een karig loon. Ik trok mij uit Klaverendrie terug, en werd in de redactie opgevolgd door Pierre H. Dubois. Het eerste nummer met hem verscheen in maart 1943. Het nieuw driemanschap heeft het op zijn beurt kunnen rooien tot in januari 1948. Een hele prestatie.

Johan Daisne heeft ons reeds verlaten. Hij was een uitzonderlijk gevoelig en hoogstaand mens. Ik heb hem, in onze zeer lange vriendschap, nóóit over iemand ook maar het minste afbrekend woord horen zeggen. Hij was een schrijver in hart en nieren. En niemand anders dan hij is de motor geweest van Klaverendrie.

marcel coole (Kortrijk 1913) genoot vlak voor de tweede wereldoorlog al spoedig bekendheid met het vaak herdrukte dichtbundeltje Moederschap. Hij werd bevriend met Johan Daisne op basis van dezelfde poëzieopvattingen, namelijk poëzie ‘uit en voor het leven’. In 1980 verscheen Verzamelde gedichten. Hij was lange tijd Bestuursdirecteur van de Instructieve Programma's van de bat en schreef ook nog toneel dat te literair opgevat was om tot het repertoire door te dringen. Met Johan Daisne was hij medeoprichter van het tijdschrift Klaver(en)drie.