Gerard Kornelis van het Reve en De groene anjelier

□ All art is quite useless

Een ander nieuw aspect in De Taal Der Liefde, en een gevolg van de vergoddelijking van het schrijverschap, is Oscar Wilde's homo-esthetische visie op het schrijverschap en de kunst: All art is quite useless. Deze slogan, die een ‘leitmotiv’ wordt en een echo op de algehele structuur van Lieve Jongens, zal eerst opduiken in de brieffragmenten. Maar in het eerste hoofdstuk al anticipeert Van het Reve op zijn Leidend Beginsel en werkt hij dit uit, illustratief dan, in vier fragmenten. (Vier, alweer, Reve's Mystieke Getal en misschien wel een ver-

[p. 232]

wijzing naar de Openbaring van Johannes, Het Einde Der Tijden en de Dood)

1.	‘Ik overwoog, dat in de dierentuin zelf van allerlei nutteloze voorwerpen geplaatst stonden die goed waren omdat ze tot niets dienden,...’^(253)
2.	‘Rechts in de verte zag ik, aan zijn vijver, de grote bronzen Boeddha zitten en onderscheidde duidelijk, tussen het lover van de bomen door, de grote bronzen platte ring achter om het hoofd van het beeld. Het was zo nutteloos, dit beeld, dat er zich misschien zoveel leed in zou begeven, dat het zou kunnen gaan gloeien en tenslotte zelfs zou kunnen smelten.’^(254)
3.	‘Het leed bleef door alle dingen heen, en er waren niet voldoende bouwsels en beelden waarin het zich zou kunnen begeven.’^(255)
4.	‘(...) en van bakstenen een gedeeltelijk in de muur verzonken schrijn voor de Maagd bouwen waar Haar beeld zou staan en kaarsen branden. Heel veel leed, misschien wel het leed van alle dingen, zou zich in die schrijn kunnen begeven, die niet zou gaan gloeien en waarschijnlijk slechts onmeetbaar weinig in temperatuur zou stijgen.’^(256)

In de brieven aan Simon Carmiggelt en voor de eerste maal in de derde brief van 9 mei 1971⁽²⁵⁷⁾ zal Van het Reve die grootse Artispassage (de overweging 1 en 2 zijn ontstaan in de dierentuin) naar de schrijfact en het schrijverschap zélf overhevelen. Net als het Boeddhabeeld en net als het Mariabeeld, zal het Schrijfbeeld een ‘bouwsel’ worden waarin al het (homo)seksuele leed van onze

(253) De Taal Der Liefde, 12.

(254) Ibidem, 13.

(255) Ibidem, 15.

(256) Ibidem, 16.

(257) Ibidem, 45.

[p. 233]

schrijver zich kan begeven. Het katholicisme drukt hier, alweer, een erg belangrijke stempel: waar de Boeddha onder de druk van het leed zou kunnen smelten (zie citaat 2), daar zal, let op de parallel met het Mariabeeld dat dogmatisch gefixeerd de eeuwen trotseert, zijn Literaire Werk al het leed kunnen bevatten en tevens onsterfelijk blijven. Zoals Maria, als Beeld dit is als Vorm, het leed opvangt en eeuwig blijft, zo zal G.K. van het Reve duurzaamheid verwerven in zijn Werk. Opnieuw speelt hier overduidelijk de mythe van de ontijdelijkheid een rol. In het katholicisme vindt Van het Reve een voedingsbodem om deze uitgerekend homoseksuele mythe gestalte te geven. Zijn gehele boek De Taal Der Liefde, dat lezen we nu reeds in het eerste hoofdstuk, wordt een ultieme poging tot fixatie. De duurzaamheid ligt in de schrijfact en in de hoop op de dogmatisering ervan, langs de literatuurgeschiedenis. De referentie naar Oscar Wilde is honderd percent homoseksueel: kunst die nuttig is, is aan de tijd gebonden. Alleen nutteloze kunst schakelt de tijd uit. Voor Narcissus Gerard Kornelis van het Reve is het schrijven om het schrijven een must. Met betrekking tot het narcistische aspect kan ik, om deze nota's af te ronden, alleen nog verwijzen naar mijn eerste hoofdstuk.⁽²⁵⁸⁾

(258) Zie voetnoten Eerste Hoofdstuk, 65 t.e.m. 72.