Gerard Kornelis van het Reve en De groene anjelier

□ Twijfel

Nader Tot U is globaal gezien, misschien Van het Reve's droevigste boek. Dit komt gedeeltelijk door de fataal-pessimistische uitwerking van de talrijke herinneringen uit zijn jeugd. Gedeeltelijk ook wel doordat onze schrijver als een mot, tot verschroeiens toe, rond de lamp van

[p. 206]

zijn drieledig thema ‘Seks, drank en Dood, deze drie; maar de meeste van deze is de Dood’⁽¹⁷⁷⁾ draait. Maar de droefheid wordt ook mede bepaald door zijn schrijftwijfel. Als Leven samen valt met Schrijven, dan is het zonneklaar dat Sterven begint waar het Schrijven ophoudt. Daarom zou ik naast de door Van het Reve zelf correct aangeduide thematiek, het thema van het Schrijverschap als een nieuw aspect sinds 1963 willen zien. Nader Tot U is in feite een overgangsboek, vandaar misschien mijn weigerige houding, mijn wrevel, mijn onzekerheid. De definitieve vorm vindt hij in De Taal Der Liefde: door synthese kan hij het desultorische accent naar de briefvorm verschuiven, en de langere verteleenheden die hij in Nader Tot U uittest ten einde door het desultorische niet overwoekerd te worden, naar zijn twee eerste en drie laatste narratief ingestelde hoofdstukken verleggen.

Is het Schrijverschap een autonoom thema geworden? Dit blijkt uit tal van defaitistische verwijzingen naar zijn Schrijftwijfel. Het hier reeds geciteerde zinnetje: ‘Ik zal deze dingen moeten schrijven of ik zal niet schrijven’ wijst in deze richting. Hij heet zichzelf een ‘kleine slaaf van poëzie en taal’, wat ik ook reeds aanstipte. Zijn wensdroom Het Boek Van Het Violet En De Dood te schrijven en zijn verlangen ooit eens de Meedogenloze Jongen⁽¹⁷⁸⁾ tot verhaal uit te werken, anticiperen op mogelijkheden maar zijn meteen ook verwijzingen naar de onmogelijkheid ervan, naar mislukkingen. ‘Alles moest zo zijn, maar begrijpen kon men het niet’, is al-

(177) Nader Tot U, 44 en 63.

(178) Ibidem, 50, 55, 56, 119, 121.

[p. 207]

weer een indicatie naar de fundamentele twijfel. Ergens vind ik Nader Tot U dan ook een regressief creatief gebeuren.