|
| |
| |
| |
Inisjalen yn 'e leuning
Anna Postma-Wielinga fan Oakdale-Ca., Noard-Amearika.
It is maityd yn de Sacramento Valley. De winters binne hjir myld mar dochs liket it wol dat alles opnij ta libben komt. De fjilden lizze der bluisterich by. No en dan sweef ik yn myn Old Fashion Chevrolet tusken seeën fan blommen troch.
In goed oere letter, oan de oare kant fan Sacramento, wurdt it suver hyt. Einleaze rigen auto's komme fan San Francisco en skowe de grutte Highway op rjochting Los Angeles. Ik fang in skym op fan molkfee dat by harren stâlen omhinget en it skaad opsiket. Dan in kolossale keppel weidzjende swartbûnte kij. Mei de radio oan sweef ik fierder en fierder, troch it hast flakke lânskip. Oer in pear moanne sil it measte lân der hjir toar en gieleftich hinne lizze.
Wer in oere letter haw ik de San Joaquin Valley. By Modesto moat ik linksôf en ryd it easten yn. Mei helder maitydswaar kin men hjirwei de kontoeren fan it heechgeberchte fan de Sierra Nevada beëagje, mar safier hoech ik net. Yn it stedsje Oakdale bin ik wêr't ik wêze moat: yn de sinnige wente fan Anna Postma-Wielinga, dy't krekt de blommen wetter jûn hat. Sûnt 1993, it swarte jier wêryn't har man Nies stoar, is se allinne. De measte bern en bernsbern wenje hjir yn 'e omkriten, dat dit is hjir har wrâld.
Al is der ek noch in oare wrâld dy't har nei is. Mar dy wrâld is sa goed as ûnberikber wurden.
Har ferhaal begjint yn it Seisbierrum fan flak nei de oarloch.
‘Hiel eefkes haw ik hope dat Nies ôfkeurd wurde soe, sà bot seach ik der tsjinoan om út Seisbierrum wei. Mar Nies woe fuort,
| |
| |
hy dreamde fan in eigen boerepleats yn Amearika.
‘Do hiest it lêsten oer Kanada; Kanada is it hertsje fan Amearika,’ seist doe. Safolle wisten wy fan de wrâld.
Hiel eefkes wie ik yn 'e wille en hâld my ûnnoazel op de emigrantekeuring. Der wie ommers sprake fan dat se de froulju fragen stelden as: ‘Hoeveel kilometer is de afstand tussen Nederland en Amerika.’ Op dy fraach hie Aike Wiersma fan Dokkum andere: ‘Wel honderd kilometer, mijnheer,’ en doe wie se ôfkeurd. Afke mankearde lichaamlik trouwens ek wat oan.
My fregen se nergens nei, ik hoegde dêr yn Den Haach it himd net iens oer de kop te heljen. Nies wol, en dy kaam net út sa'n sterke húshâlding, hy wie al jong wees. Wy stiene yn 't selde keuringskeammerke, en Nies knapte suver fan de spanning. Doe't er de klean út hie, doe't alles oer de stoel hong, kaam de dokter der yn en dy sei fuort: ‘Zo blijft er niet veel van je over, Postma.’
‘Nee,’ sei Nies skruten, ‘ik heb niet al te veel vet op de ribben dokter, maar ik ben zo taai als haar.’ Nies woe sa graach, hy fleach troch de keuring, en ik ek, en och, dêr wiene wy doe tegearre ek net ûntefreden oer, him hie ek wat slims mankeare kinnen, en my trouwens ek, want ik kaam út in tbc-húshâlding.
It wie yn 'e lette maityd fan 1947 en it soe in droege simmer wurde - mar dat wisten wy doe noch net - en as men de minsken yn 'e Bjirmen hearde like it wol oft de wrâld fan emigrearen oanelkoar hong. Nies hie, om fêst wurk te krijen, noch ìèn skot weage: sollisiteard om kommys te wurden. Mar dat koe neat wurde; hy hie neat leard.
Sa kaam samar de dei dat de post kaam mei in brief fan de emigrantekeuring. Goedkeurd. Tsien dagen letter moast de reiskiste ynpakt wêze. Kanada. O wat soarge ik der tsjinoan. En wat haw ik it Nies noch wer ôfret. Mar de dûmny fan ús grifformearde tsjerke wie ek foar emigrearen, hy spriek my moed yn. Wy hiene in ideale húshâlding om te lânferhuzjen, sei er. ‘De Here God is er ook voor jullie aan gene zijde der oceaan.’
Yn 'e oarloch wiene wy troud, yn 1941, en no hiene wy trije bern: Sjoerdsje Johanna fan fjouwer, Willem Siek fan trije en Jan Bieuwe fan oardel jier.
De reiskiste wie gau fol: it teemeubeltsje, de kapstok, de pen- | |
| |
dule, de pispot, noch wat oare potten en pannen. En Nies syn redens dêr't er jannewaris 1942 de Alvestêdetocht noch op riden hie. Ek syn Alvestêdekrúske hat er yn 'e kiste opburgen, mar dat is ûnderweis fuortrekke, en dêr hat er in soad lêst fan hân. Ek al wie er mear dea as libben oankommen, dat Alvestêdekrúske wie in rehabilitaasje op syn tbc.
It ôfskie yn Seisbierrum, op in snein mids juny 1947. Skoander waar. In soad minsken by ús oer de flier. Ik kaam ommers út in húshâlding fan njoggen bern. Op in stuit woene Nies en ik noch eefkes de doar út, in slach de buorren troch, in skoftke yn it bleekje sitte, mar heit woe ha wy moasten yn 'e hûs bliuwe. De gerdinen hie mem healticht lutsen. Heit woe ús blykber tasprekke, mei elkenien derby. Hy gie stean, hold him mei beide hannen beet oan de tafel, soe de mûle iepen dwaan en bleau der yn stykjen. En doe seach ik him foar 't earst gûlen. Mem skriemde net, wie op dat stik fan saken sa stânfêstich wol. Sy wist trouwens net better as dat de trageedzje fan it emigrearen Gods wil wie, en dan moast men jin der yn skikke. Mar lykwols wie it foar har in ramp. ‘Ik ferlies yn ienkear in dochter mei de man en trije bern.’
De oare moarns binne wy mei de frachtauto nei Ljouwert hobbele en dêr gie it op 'e trein nei Rotterdam. ‘Laat ons bidden voor een kalme reis,’ hie dûmny yn de lêste preek sein.
Kalm wie oars, it gie de earste dei doe't wy fuort wiene al sa raar as it mar koe. Nies rekke it paspoart kwyt, it wie troch in frjemd persoan ynnommen, en dy wie dermei útnaaid. Dat it skip wie al los, doe stiene Nies en ik mei de bern noch op 'e wâl. It gie my as yn in bange dream, se woene ha dat Nies de papieren miskien wol yn ien of oare geheime bûse troppe hie, dat de klean moasten opnij oer de kop. Wy toarken fan loket nei loket, dêr op de Lloydkade yn Rotterdam.
Ik hie ek bliid wêze kind dat ik noch op 'e wâl stie, der wie no teminsten kâns dat de reis net trochgie. Mar tsjin de jûn kaam der berjocht dat it paspoart oan board boppe wetter kommen wie. Der kaam in boatsje dat ús nei de grutte Waterman fear. Wy moasten by de touljedder op, en dat wie in hiel o heden. Earst klautere der in dokwurker mei ús Sjoerdsje nei boppen, it bern raasde as in bigge. Doe waard ús Willem nei boppen tôge. En dêrnei gie Nies
| |
| |
mei de lytse op 'e earm. En doe ik, as de alderlêste emigrant op it earste nei-oarlochse skip mei emigranten nei Kanada. Ik doarst net, ik koe it net, mar ik moast. En ik haw it dien.
Doe't wy dy jûns oan dek stiene, hie Nies yn oardeldei gjin hap iten of ek mar in slok drinken hân. Dat wie allinne mar syn eigen skuld, hear, hy hoegde neat, sei er. De bern wiene hastich ûnder seil rekke, wiene sa wurch as in maits. Der wie ek al in nije buorfrou - dat minske kaam út Sintnykster kontreien - dy wie by har en ús bern lizzen gien om in eachje yn 't seil te hâlden.
It rûn tsjin de jûns njoggen oere, heech boppe lân en wetter skode it skip oer de Nieuwe Waterweg nei see ta. De dauwe loek oer de fjilden, oer de lytse huzen hinne koene wy de túnkerijen sjen en de keppels weidzjend fee.
Doe wiene wy op see. It wie stil waar, der hong noch in skyltsje sinne boppe de kime, de weagen skynden út 'en readens. Dat wûnderlike momint sil ik noait wer ferjitte. Nies sei: ‘Dat wie it dan.’
Wy stiene dêr mar wat oan 'e railing op it achterskip, en ynienen skeat it moed him fol. Ik joech him gau in stik bôle, trune foar de safolste kear oan, sei, ‘do moatst wat yn 'e mage ha!’ Efkes letter hat er de bôle opiten. Hy hie gjin sliepen yn 't sin, besocht út te lizzen wêrom't er yndertiid fan Tsjom nei Seisbierrum ferhuze wie. Om it wurk, om wat mear te fertsjinjen, omdat er yn Tsjom - hoe âld er ek wurde soe - altyd it gefoel hâlde soe dat er in weesjonkje wie. It wie as fun er no pas, hjir op de Waterman, it ekskús foar de grutte stap dy't er mei my nommen hie.
‘Ik stie foar sân gûne wyks te tsiismeitsjen, ik hie as wees ommers gjin thús, ik moast yn Seisbierrum trouwens ek wer sân gûne kostjild betelje, ik tarde yn.’
Ik hie my faak ôffrege wêrom't er nei de oarloch net opnij op 't fabryk komme koe, want it wie in baas tsiismakker. Letter socht er wer om oare motiven: ‘Ik bin net fiiortrekke omdat de Dútsers my yn 'e oarloch sa achternei sitten ha, Anna, ik wie ek net, lykas sa'n soad, benaud foar de kommunisten, ik haw my ek net omprate litten troch oaren, ik woe gewoan fuort, en wêrom dêr sil ik wol noait achter komme.’
Wy stiene tegearre oan 'e railing. ‘Sjoch,’ sei er ynienen,
| |
| |
‘sjoch dizze nammen.’ Yn de swiere houten leuning hiene de jonges dy't nei Indië fearn wiene, harren nammen of inisjalen kerve. Nies hat besocht alle nammen te lêzen, alle inisjalen te ûntsiferjen, hy socht om de tekens fan mannen dy't er koe. Jonges út Tsjom en omkriten, en by ús út de Bjirmen wei. Dêr wiene in soad Indiëgongers by dy't er koe, dêr't er mei nei kategisaasje gie en mei ûnderdûkt lein hie. Hy miende dat er de inisjalen en nammen ûntdiek fan guon dy't sneuvele wiene: Andele Lautenbach fan Berltsum, Lieuwe Greidanus fan Tsjom, Wiebe Bruinsma, ek fan Tsjom; Lieuwe dy't sa poerbêst tromboane blaasde by ‘Prijst den Heer’. Doe hat er syn knyft nommen en ek ús inisjalen yn 'e leuning kerve.
Lit ik earlik wêze, wy wisten net wêr't wy hinne gongen. Ja, nei Montreal, mar dan? En lei Montreal yn Kanada? Trije dagen nei oankomst as troepeskip út Indië wei wie de Waterman fuortendaalk mei dizze earste lading emigranten yn see stutsen. De ynrjochting fan it skip wie dy fan in soldateskip yn oarlochstiid. In lytse twatûzen folwoeksenen mei in leger bern byelkoar troppe, njoggen dagen en nachten lang. Hutten wiene der net, allinne mar sealen en hingmatten. Nies moast earne fierderop by de manlju sliepe. It wie sa ûnfrij allegearre. Ik hie aldergeloks op 't lêste momint de pispot wer út 'e kiste helle en by my holden. Dy pot spuiden wy yn, diene der ús behoefte op en dêr wosken wy ús yn. Healwei de reis rekken de húskes ferstoppe, it begûn nei de Berltsumer skytpream te stjonken. En de bern? Dêr wie oan boat gjin inkel fertier.
Doe't yn Montreal de earste trossen om de bolder lein waarden, fleagen de rotten oer de touwen de wâl op. Mar yn ús earste briefkaart nei Seisbierrum stiet: ‘Het eten was een mirakel, wy hebben a/b van de Waterman reeds wittebrood gegeten.’ En dat wie ek sa, wy hiene yn sân jier gjin wite bôle hân, it smakke as in gebakje.
Moarns om sân oere, nei in nacht sûnder sliep, belânen wy yn in grutte ymmigrantehal. It sweefde fan de Reade Krús-minsken. Se hiene it hjir better foarelkoar as yn Rotterdam, fûn Nies. Hy wie suver fleurich. Doe moasten wy opnij troch de administraasje. ‘Waar gaan we heen,’ woe Nies op 't lêst witte, mar de man ferstie him net. Dochs hie er in pear kear op Ingelse les west
| |
| |
by in jonge boer ûnder Winaam dy't letter advokaat wurden is. Se praten hjir oars as dy boer, sei er. Wy stiene by in heech stek, en dêr hold ús in man fan de Christian Reformed Church oan. De ‘Fieldman’. Hy koe Nederlâns, en doe wie it klear. Letter die bliken, de Fieldman regele ek wol wêr't wy hinne gongen.
It wie al wer hast tsjuster doe't wy yn 'e trein sieten. Der kaam in frommeske mei ijsko's. Dat hie net wêze moatten, want ús magen rekken fan streek. Suver skande, want yn in wagon fierderop stiene tafels mei hearlik iten klear.
‘Ja, se ha it hjir better foarelkoar as yn Rotterdam,’ pochte Nies.
Mar wilens wie er sa beroerd as in kat en hoegde opnij gjin iten. En de bern hoegden ek neat, se hongen mar om. Doe't wy fiif oeren yn dy trein sieten, ha Nies en ik wurden krigen. Sa'n spul hiene wy yn ús trouwen noch net hân. Ik plofte hast, alle spanning kaam der út. Doe't wy yn Trenton-Ontario it perron op stapten, ha Nies en ik elkoar ris op en del oansjoen en doe wie 't wer oer. Doe moasten wy noch in hiele gisel mei de auto en kamen by in boer telâne mei in keppel fee, wat bargen en in grut appelhôf. ‘Sokke arbeidershuzen ha se yn 'e Bjirmen net,’ swetste Nies. Ja, it wie in hûs mei wol wat romte, dêr net fan, mar wy moasten der mei noch in oare húshâlding yn: de Streekstra's, dy't fan Burdaarder kanten kamen. Meielkoar wiene der no acht bern. Nei in deimennich wie de spanning te snijen. De manlju wiene oerdei de doar út, mar de froulju sieten dermei. Ynwindich waard ik der opsternaat fan. Jierrenlang hiene Nies en ik beide de fuotten by in oar ûnder de tafel hân. Hy by in oar yn 'e kost, ik as tsjinstfaam by in oar. By ús thús yn Seisbierrum hiene wy mei ús njoggenen as bern yn it fjirde part fan in âld stjelpke omhúsmanje moatten. Der wie sa'n bytsje romte, heit en mem sliepten foar in iepen doar, en dêr hat er de tbc oan oerholden.
Nies en ik woene yn 't begjin fan de oarloch trouwe om't wy der oan ta wiene, om einlings ris in wrâld foar ússels te hawwen. Ik hie letterlik op 'e knibbels foar it bêd fan heit en mem lein om tastimming te krijen. En doe't ik tastimming hie, en it de frou fertelde dêr't ik by tsjinne, doe waard dat minske razend. ‘Giesto fuort? Haw ik dy dêrom wurk jûn? Haw ik dêrom altyd goed foar dy west?’
| |
| |
Doe't ik, dêr by dy Kanadese boer fan Nies, oer it libben yn Seisbierrum neitocht, prakkesearde ik altyd oan ditsoarte foarfallen. Nies wie oerdei oan 't wurk, makke lange dagen en koe al lang wer ite, mar no wie ik it dy't der gjin hap mear trochkrije koe. Ik seach hoe't yn it ûnfrije hûs ús lytse bern pleage waarden troch de grutteren fan in oar. En jûns, hast alle jûnen, hearde ik hoe't it yn de heuvels ûnware. It wie as kaam der opnij in oarloch op my ôf, en dan tocht ik wer oan de tiid dat Nies as in bist troch de Dútsers opjage wurden wie en fan ûnderdûkadres nei ûnderdûkadres ferkasse.
Ik waard senuwachtich, krige in gefoel oer my dat ik net mear thúsbringe koe. ‘Fan ûnwennigens ha wy gjin lêst,’ rôpen de Streekstra's yn koar, ‘want beroerder as by ús yn Burdaard kinne wy it net krije.’ En ik gyng jûns mei Seisbierrum op bêd en kaam der moarns wer mei ôf.
Nies fertsjinne by syn nije boer, by Kenneth Crews, fyftjin dollar yn 'e wike en wy hiene de brânje en it elektrys ljocht frij. Safolle hiene wy noch noait fertsjinne. Wêrom yn 'e frede wie ik no net gelokkich? Dy Crews wie net sa'n foarnamen, dat moat ik derby sizze, want letter die bliken, foar de molke dy't Nies jûns meinaam en de hier, hold er in skandlik hege priis fan it lean ôf. Dy boer hie fansels yn 'e gaten dat wy hjir dochs gjin kunde en goede rie hiene, en ek gjin auto om earne oars hinne te gean.
Moarns om fjouwer oere wie Nies de doar al út en ik seach him jûns tsjin bêdtiid wer. En wat holden wy wyks oer? Ien dollar. It hûs stie fier fan de bewenne wrâld, sels fier fan 'e pleats, midden op 'e rûmte. Earst yn 'e hjerst koene wy ûnderdak foar ússels krije, tichter by de pleats. Mar diskear koe it amper in hûs neamd wurde; it wie in gammel hok. Ut ús sliepherne wei koene wy de stjerren flonkerjen sjen. Wy troffen gelokkich in droege, mylde simmer, neisimmer en hjerst.
Mar de hjerst wie mar koart, it waard ûnlijich waar mei wiete snie. En doe droege snie. Op in moarn koe 'k wol trije ammerfollen snie fan de tekkens skeppe.
Op in neimiddei yn novimber krige ik de boerinne oan de doar. Se woe wolris sjen hoe't it mei my en de húshâlding gie. Ik sei: ‘I am bizzy to be crazy.’ Se begriep net wêr't ik it oer hie, lake wat, krige earst letter yn 'e smizen dat ik dwaande wie gek te wur- | |
| |
den. Unwennigens, dat soe ik noch ûnderfine, is as in ferskriklike geslachtssykte: earst fielst it amper. Mar dan kinst it iten der ynienen net mear trochkrije, en dan kinst ek net mear sliepe. Noch wer letter komst ûnder de útslach te sitten en op 't lêst giet it dy troch it hiele lichem en sit it dy yn 't murch. Op 't alderlêst, yn de lêste fase, slacht it dy yn 'e holle, wurdst gek. Do giest der dea oan.
As Nies jûns let thús kaam, woe 'k net kleie, want hy moast syn gerak ek ha. Hy fielde wol dat by my de tierigens aardich oer wie. ‘Ik krij hiel lang de regels net mear,’ moast ik op in jûn tajaan. Ik wie al net sa fet mear, mar ik wie, sa die bliken, wer swier fan in bern.
Ik rekke der mear en mear mei oan, fielde my ferlitten, doarst op 't lêst de doar net mear út. It farmerswife helle no de boadskippen foar my út Trenton, want op 'e pleats woene se Nies fansels graach oan 't wurk hâlde. Mar gjin gekrimmenear, haw ik lang tocht. Sa fan ‘miskien bettert it fansels wer oer’. Ik hie begrepen, Nies hie foar de moade en lear fan in âlde Ingelsman no alle dagen fiif nije Ingelse wurden. En dat gie him knap ôf. Jûns begûn er der oer, woe my ek wat leare, mar ik koe de holle der net by hâlde, moast aloan gûle. ‘Do koest wol net ynoarder wêze,’ sei er. Ja, wa koe my begripe, ik hie ommers altyd in flink en stânfêstich frommes west.
It waard in barre winter, ik doarst net mear fan 't bêd ôf te kommen, wie bang dat ik net mear stean koe. It frear mear as tritich graden en wy koene it noch amper waarm hâlde. Mar dat wie it minste net. Dy snie, dy gatten yn 't dak dy't Nies mar net tichtkrije koe, dat wie it minste.
Ik wie stikhinne mei de holle op 'e rin, moast yn in klinyk opnommen wurde. Is buorfrou's leed treast? Yn 't sikenhûs die bliken, der wiene folle mear emigrantefroulju dy't belies jûn hiene. Wilens wiene der twa nije skipsladingen emigranten de kant fan Ontario opkommen; dat Nies fûn gaueftich in geskikt plakje foar de trije bern. De iene kaam hjir, de oare dêr. En Nies dy moast him mar rêde. Nei in goed jier lei de hiele húshâlding útelkoar.
Nei in moanne of wat krige ik alles wer wat op in rychje; ik stinde net langer op it Seisbierrumer libben om, ik woe allinne noch werom nei myn eigen húshâlding, nei de bern, nei Nies. ‘Sisa,
| |
| |
no giet it hurd de goede kant op,’ sei de dûmny fan de Christian Reformed tsjerke yn 't sikenhús.
In suster fan Nies wie mei Jabik Hoekstra fan Ikkerwâld troud en dy kamen ek mei 't hiele spul ús kant op. Fiif bern hiene se doe al. Sa krige ik mear en mear oanhâld, sa koe ik ek ris in oar rie jaan en nijkommers op streek helpe. Ja ik leau, dêr bin ik o sa fan opknapt. En doe waard Ed geboaren, en it like allegearre goed. Us earste lytse Kanadees. De âldste bern learden hiel hurd, namen skoalboekjes mei nei hûs, spilen skoaljufferke om my de taal te learen.
It wie nuver mei Nies, yn syn hert hie er in hekel oan boeren, mar hy hie mar ien ideaal: sels boer wurde. Wy hiene gjin sint mei de oseaan oer nimme kind en lienden no wat sinten fan Tsjerk Bylsma fan Sint Anne. Seishûndert gûne. Sa koene wy in lytse buorkerij begjinne. Bargen. Nies krige wilens wurk by in oare boer, ien dy't sa noflik wol wie as Kenneth Crew, en hy kaam mei tweintich dollar yn 'e wike thús. En dan jûns foar himsels yn 't spier. Mar wy troffen in winter mei sa'n ferskuorrende froast dat wy mar in pear pakken strie yn 'e kelder ûnder it hûs brocht ha. Ja, it is yn Kanada in ‘anecdotical story’ wurden: wy ha dy winter ús trije sûgen mei biggen yn de kelder brocht. It frear nachts 32 graden mei somtiden in hurde wyn der by. Op 't lêst moasten yn de kelder ek noch de waarmtelampen der by oan. Nee, it farmjen yn Ontario wie dreech. Mar nei in jier of wat hiene wy dan dochs in keppeltsje kij foar ússels, en wat bargen, in hokfol hinnen en in pear eker tomaten. En, dat soe 'k hast al ferjitte, wy hiene wilens seis bern. De âldsten wurken hurd mei, se sieten as bern fan acht, njoggen jier al op 'e trekker. Dêr ha wy trouwens ris lêst mei krigen doe't in nearingsike buorman ús fan ‘kinderarbeid’ beskuldige. Mar de bern woene graach meihelpe.
Nies waard nochal hurd âlder, krige lêst fan de kjeld, fan de rêch, moast winterdeis altyd wol op 'e lea drage. Dêr wurdt men yn 'e maityd wer iepenhûdich fan, dat op in jûn wied er suver oerémis dat er Neal Visser út Kalifornië oan 'e tillefoan krige. Neal, in soan fan Jetse Visser fan Tsjom, wie as skoaljonkje fan seis om 1930 hinne al nei Kalifornië rekke.
‘Wêrom yn 'e frede komst diskant net op, Nies.’ Der wiene
| |
| |
neffens Neal yn Kalifornië pleatsen genôch en it lân wie doe net al te djoer. Sa kaam by Nies de Amerikaanse dream wer boppe, de dream dy't yn 1938 yn Tsjom begûn wie. Allinne al it wurd Kalifornië klonk him as muzyk yn 'e earen. Neal hie net foar neat syn earste skoalkammeraat west, hy woe wol foar ús boargje, woe ús sponsor wol wêze. Dat hy tekene foar ús hiele húshâlding foar fiif jier.
Novimber 1954 ha wy yn Kanada boelguodde. De prizen fan it fee wiene krekt dat jier striemin, wy ferlearen net allinne op lân en kij mar ek op de nije trekker en oar ark en reau. Sadwaande bleau der eins gjin dollar oer. Sûnder jild omhannen belânen wy yn de buert fan de Vissers yn Artesia-Kalifornië. Nies hie net mear lêst fan de kjeld, der binne yn de States noch twa bern by kommen. Wat it buorkjen oanbelanget, it wie krekt as kaam Nies wat better op skerp te stean, want hy bealge net langer fan moarns ier oant jûns let. Sadwaande die er better saken, doarst mear oan en waard ek justjes hurder op 'e bealch. Want wol men yn de States wat berikke, dan mòàt men hurd op 'e bealch wêze. Uteinlik ha wy yn Kalifornië mear jild oerholden fan it keapjen en ferkeapjen fan lân en fee, en oan de weardefermeardering troch de ynflaasje, as oan al dat gewrot en dy kâldklommerij yn Ontario. Yn 1961 hiene wy yn Amearika al in moai eigen hûs en om 1972 hinne binne wy hjir nei Oakdale ferhuze, en doe krigen wy it noch better. Lân dat er foar fiifenfyftichtûzen dollar kocht hie, ferkocht er yn 1982 trijedûbel sa djoer.
Net iens salang hat Nies syn ideaal ferwurklike sjoen: sels boer op in eigen spul mei hûndert kij. Mar doe't er it dan safier hie, wied er in tefreden man.
Der soe lykwols in grutte klap komme: yn 1989 ferûngelokke ús jongste soan. Dêr koe er net oerhinne komme; dat hat him knoeid, dêr hat er it grif ek fan oan 't hert krigen. It draaide út op twa kear in bypass-operaasje. Hy knapte der wol fan op, mar krige der ek wat by: ûnwennigens. ‘Ik wit no watsto yn 't begjin fan de jierren fyftich hân hast!’ sei er. As terapy haw ik acht kear mei him werom west nei Tsjom. As er dêr dan oer de buorren rûn en by de grutte tsjerke stie, wie er suver wat drok. Emosjoneel. En dan tocht ik: Hoe kin men sa hâlde fan in doarp dêr't men as weesjonge sa iensum wie.’
|
|
Auteursrechtelijk beschermd