|
| |
| |
| |
XV.
De heivelden van Daniël Heyman lagen achter de hut van Evert Bierinck. Op zekeren dag, had Stengel zich derwaerts begeven ten einde te zien, waer hy de stekers het eerst aen het werk zoude zetten; waer de heiturf het best was, en het geraakkelykste zoude droog worden. Na dit alles overlegd te hebben, keerde hy huiswaerts, en sloeg het spoor in, dat langs den bouwval van den ouden molen liep. Daer ging hy een oogenblik op het verbrokkeld muerwerk zitten, ten einde des te beter het plan, waermede zyn geest, gedurende de wandeling, zich gedurig had bezig gehouden, te kunnen overwegen. Dit plan had enkel ten doel de wraek, welke hy sedert langen tyd in het hart droeg, op Bierinck uit te voeren.
Daer zat hy, ineengedoken, op de naekte hoogte, als
| |
| |
hadde hy gevreesd, dat hem de een of andere turfsteker in de heivelden zoude ontwaerd, en zyne gedachten geraden hebben. Op eenige minuten afstands, onder zyne voeten, spreidde de Bloemvyver zyn onmeetbaer tapyt uit, en ginds in de verte tegen de heide, verhief zich de hut, die hem geen oogenblik uit den geest ging, en hem, gedurende zynen slaep, in de bangste droomen verscheen. Stengel hield zyne hand voor de oogen, als hadde het zien van de streek hem gepynigd: eensklaps meende hy den Bloemvyver met ys en eene dunne sneeuwlaeg te zien bedekken; in zynen geest hoorde hy de stippelsleê van Bierinck over de vlakte dryven; hy zag den teederen afscheidsgroet, welken Evert en Coba elkander gaven, toen de kleine slede aen de helling van den berg stilhield....
Stengel sidderde door al zyne leden, toen hy zyne hand van zyne oogen wegtrok, en deze naer de hut en de grasvlakte heên rigtte. Zyn blik was vervaerlyk om te zien: en toch was het, als of er een lach op zyn gelaet speelde; er was iets valsch, iets tygerachtigs in het geheel zyner trekken.
- Het is meer dan tyd geworden, bromde hy, dat ik myn woord nakome.... Hy sterve dan; ja, dat zwoer ik na den meinacht, en het zal zoo gebeuren!...
In zyne verbeelding, zag hy dat Evert hem ontmoette aen de diepe moerputten, welke, op eenen kleinen afstand, onder zyne voeten lagen; hy zag hoe hy zyn zakmes door Evert's borst dreef, en daerna zyn ligchaem in de diepte wierp.
Dan kwam het hem voor den geest, dat hy op jagt zynde
| |
| |
zynen gehaetten mededinger, op eene afgezonderde plaets op het lyf liep, hem dwong zich op de kniën te zetten, en hem, in die smeekende houding, met zyn schot, overhoop sloeg.
Zoo mymerend van bloed en moord, deed hy by zich zelven eindelyk de vraeg, of er geen middel bestond om des nachts de geheele hut, met al wat zy bevatte, in eens te vernietigen? ‘Uwe moeder!’ klonk eene nauw hoorbare stem, in zyn geweten. Er kwam eene uitdrukking van wreede onverschilligheid, iets onbeschryfelyk tygerachtigs zich op zyn gelaet afteekenen, waerna hy opstond en heenging, in de overtuiging, dat eer er korte dagen verloopen zouden zyn, by het eene of het andere plan wel zoude weten uit te voeren.
Toen hy te huis kwam, ging hy regelregt naer zyn slaepvertrek, schudde meer dan een pypenkop buskruid op elken loop van zyn jagtgeweer, liet op elk schot een kogel ryzen, en onderzocht met aendacht de steenen der sloten.
Daerna begaf hy zich naer de ziekenkamer.
By het binnentreden, zag hy verbaesd in het rond naer de twee zieken, en deze nergens bespeurende, liep hy verschrikt naer de voorkamer, waer hy oom Daniël, tante Tilla en hunne nicht aentrof. Sedert eenige dagen, had Heyman wederom aen eene papieren ruit gewerkt, en toen dezelve af was, wilde hy volstrekt naer voren gaen, gewis om te zien of er niet ergens eene plaets te vinden was, waer hy, zoo als voorheen, zyn kunstwerk zoude ten toon stellen. Vergeten wy niet te zeggen, dat tegen alle verwachting, de ziekte der twee oude lieden, sedert eenige dagen, merkelyk was verminderd, en
| |
| |
meer en meer hoop scheen te geven, dat zy misschien nog wel eenmael op de been zouden geraken.
Terwyl Rig, die gedurende eenige dagen, veel afwezig was geweest, dit alles zag en hoorde, ontstelde hy zoo geweldig, dat hy nauwelyks besefte, waer hy ging en wat hy deed. Daniël en Tilla in de voorkamer te zien, en te denken, dat zy misschien nog eenige gezonde dagen gingen beleven, kwam hem tienmael erger voor, dan al wat er tot hiertoe gebeurd was. Rig had er altyd op gerekend, dat Heyman en deszelfs vrouw, nooit meer de achterkamer of hun ziekbed, zouden kunnen verlaten, of indien dit al eens mogte gebeuren, dat zeker hunne gezondheid hen nooit zoo ver zoude brengen, om te kunnen beseffen en na te gaen, wat er gedurende zyn meesterschap op den Beukberg, was voorgevallen.
De toenemende verbetering van zyne oude meesters, en hunne tegenwoordigheid in de voorkamer, was voor Stengel een voorval, hetwelk gelyk stond met de tyding van een groot ongeluk, dat voor de deur stond.
Heyman zat voor het venster, van waer zyn oog viel op de lieve streek, welke langs voren, aen den Beukberg een zoo bekoorlyk aenzien gaf.
Sedert zoo langen tyd, hadden de oude lieden niets meer gezien, dan de vlammen van den haerd en de twee ledikanten, met de blauw gedrukte, linnen bedgordynen van hunne ziekenkamer, waervan de twee kleine kruisramen in het noorden, tegen de stallen, uitkwamen: thans zagen zy aen hunnen voet, den wyden Bloemvyver met zyne millioenen
| |
| |
bloemen, en zyne blauwe heldere beek, welke tusschen hare eenigzins verhevene boorden daer kwam aendryven. Met kinderlyke verrukking wezen zy op de berken, welke hunne zilveren stammen, door het loof der heggen en wilde rozenstruiken, deden schitteren, en op de heldere zon in de blauwe lucht, welke dat bekoorlyk tafereel zoo schoon verlichtte.
De oude lieden konden zich niet verzadigen, die lieve natuer te bezigtigen, welke zy sedert zoo langen tyd niet meer hadden mogen beschouwen.
Doch in eens kwam er een rimpel tusschen Daniël's wenkbrauwen opryzen.
- Wat zie ik? sprak hy, verwonderd en ontevreden; waer is de hut van den ouden Bierinck? Die stond toch voorheen ginder, achter die berken, niet ver van den boord van den vyver.
- Gy weet immers, antwoordde Rig onverschillig, dat de hut op het land stond, hetwelk ik voor u heb aengekocht. Ik hoop dat de hemel uwe gezondheid in zoo ver moge herstellen, dat gy u in persoon zult gaen overtuigen, in welk overheerlyk stuk gronds, die oude kwebben, hoeken en kanten zyn herschapen.
- Maer de wooning van Bierinck? vroeg Heyman, zonder te letten, op hetgene hem zyn meesterknecht zeide.
- Die was bouwvallig, was het antwoord; Evert heeft dezelve niet meer willen bewoonen; waerna ik gemeend heb wel te doen, dezelve te slechten, om het land een geregeld aenzien te geven.
| |
| |
By deze woorden, was Coba bleek geworden van verontwaerdiging; zy was op het punt die schandige leugen van Rig Stengel aen den dag te brengen, toen zy zich eensklaps bedenkende, het geraden vond, voor het oogenblik hiervan af te zien.
- Zie, ik gaf myne schoonste melkkoe, indien die nederige hut daer niet weg was! sprak Daniël. En waer woont nu die arme jongen?
- Aen de overzyde van den vyver, was het antwoord van den meesterknecht.
- Waerom die lieve krullebol nooit meer op den Beukberg komt? Ik heug my niet meer den jongen gezien te hebben, die voorheen de onafscheidbare speelmakker was van onze Coba?
De Bloem bloosde by deze woorden, en zag verlegen naer den vloer.
- Ik hoop toch, ging Heyman voort, dat die arme jongen, gedurende den winter, die zoo lang en zoo streng is geweest, geene armoede geleden hebbe?.... Wat heb ik toch spyt, sprak hy tot zich zelven, dat die oude hut daer ginder, niet meer te zien is! Toen ik een kind was, speelde ik daer voor de deur, met den vader van den jongen Evert, die er op zyne beurt speelde, met onze Coba.... Ik weet nog, dat er een wyngaerd met schoone, blauwe trossen geladen, over het dak liep, en zich om den kleinen schoorsteen heênkronkelde, van waer wy met ons knipmes, aen eenen staek gebonden, de vruchten afsneden, en dezelve, in haren val, met onze
| |
| |
handen opvingen. In latere jaren, heb ik die hut zoo dikwyls bewonderd, om hare reinheid en schoone ligging, achter die zilveren berken; daerom, heb ik spyt dat zy weg is..... Ik hield er aen gelyk men houdt aen de nederige dorpskerk, waer wy van kinds af dagelyks gaen bidden; gelyk men houdt aen de torenklok, die wy, zoo lang wy geleefd hebben, het angelus hebben hooren kleppen, en gelyk men houdt aen het nederige houten, kruis, dat het graf onzer familie afteekent....
Hy poosde even, en sprak toen, zich tot tante Tilla rigtende:
- Indien God ons nog eenigen tyd leven vergunt, doen wy de hut herbouwen.
Tilla knikte tot teeken van goedkeuring, terwyl zy een paer tranen afdroogde, welke er in hare oogen waren opgerezen, omdat Heyman zoo bedroefd was, om de hut van zynen speelmakker.
Een paer dagen later, liep er in het dorp een gerucht, hetwelk Stengel niet veel meer beviel, dan de genezing van zyne oude meesters, en hunne tegenwoordigheid in de voorkamer: men beweerde namelyk, dat ook de oude pastoor, tegen ieders verwachting, wederom van zyn ziekbed was opgestaen en in weerwil van zyne zes-en-tachtig jaren, eerstdaegs zyne bediening ging hernemen.
Rig verwenschte in zyn hart het voorjaer, met zyne warme zon, welke aen al die oudjes zoo onverwachts de genezing scheen te willen aenbrengen; want hetgeen hy met zekerheid voorzag, was het bezoek van den dorpsherder op
| |
| |
den Beukberg, zoodra deze zich in staet zoude gevoelen, om tot daertoe zyne wandeling voort te zetten. En wat had hy niet te vreezen van dien gestrengen grysaerd, die met al wat er omging, gewoonlyk zoo goed bekend was, en zich meer dan eens ontevreden had getoond, over het gedrag van den jongen Stengel?
Indien men aen Rig gezegd had, dat er eene verschrikkelyke windhoos op den Beukberg afkwam, die huizen en menschen met zich door de lucht slingerde, zoude hy minder gehuiverd hebben, dan by de tyding, dat de oude pastoor op zynen langen rotting leunende, langs het voetpad, op de wooning van Daniël Heyman kwam aengewandeld.
Rig Stengel was terstond, na het binnenkomen van den parochieherder, op den zolder geklommen, en met het oor op de bekende, kleine opening gaen liggen, om al wat er in de kamer gezegd zoude worden, goed te kunnen afluisteren.
Van tyd tot tyd, rigtte hy zich omhoog, om een oogenblik van zyne lastige houding en ligging uit te rusten, en dan was het aen de gerustheid zyner gelaetstrekken gemakkelyk te zien, dat het gesprek daer beneden, geene voor hem verontrustende wending nam. In eens werd het gesprek op meer ernstigen toon en met stilte voortgezet, en het was met moeite, dat Stengel de woorden, door de kleine opening, konde opvangen.
Zyn hart gaf, by elke overhaeste zamentrekking, een zoo geweldigen bons, dat de zolderplank, waerop hy lag, er van daverde, toen Daniël Heyman, tot den pastoor sprekende, zich
| |
| |
beklaegde dat de hut van Bierinck weg was, en hem zegde, dat hy voornemens was dezelve te doen herbouwen.
Daerna werd het gesprek nog al stiller, zoo dat Stengel niet meer hoorde wat er juist gezegd werd. Toch bleef hy met het oor op de kleine opening als vastgenageld liggen; geene spier beweegde zich in zyne uitgerekte leden, en zyn adem zweeg, opdat deszelfs gesuis de nauw hoorbare woorden, by het opstygen naer den zolder, niet zouden verdooven.
Nu steeg de stem van den pastoor door de opening in zyn luisterend oor: gewis openbaerde hy aen de familie Heyman, dingen, welke aen Stengel weinig bevielen; want van tyd tot tyd, was het, als of een stuiptrek hem van de zolderplank kwam opligten. Lang dommelde de stem van den herder door de opening, en dikwyls werd zy onderbroken door een dubbelen kreet, waermede Daniël en vrouw Heyman hunne verbazing en ontevredenheid te kennen gaven.
Toen de pastoor ophield te spreken, suisde de weenende stem van de Bloem door de opening van den zolder, en met deze hoorde Rig oom en tante, welke haer met de schoonste woorden trachtten te troosten, en moed in het hart te spreken.
Stengel was opgestaen; hy leunde met zynen rug tegen de schouw, en hield zich, om staende te blyven, vast, aen de dikke koord der windas, welke voor hem hing.
Zyne armen hingen hem moedeloos langs het lyf; zyn hoofd zakte benedenwaerts, en zyne knien waggelden als van iemand, die zich eensklaps verpletterd gevoeld, door eene onverwachte tyding.
| |
| |
Langzamerhand hief hy zyn ineengedoken ligchaem omhoog: toen was er een stuiptrek te zien aen de twee hoeken van zynen mond, en eene soort van somber vuer, hetwelk over den donkeren zolder hem uit de oogen straelde; zyne borst joeg geweldig op en neder, en de hevige ontsteltenis van zyn gemoed verstikte de woorden, die zonder beteekenis en zamenhang in zyne keel opstegen; maer er niet uit wilden.
Toen hy een kwartier uers later, langs den koestal ging, en den weg van het tarwveld insloeg, zag hy er zoo verward en verwilderd uit, dat de dienstboden verslagen, de hoofden byeen staken, en regts en links vroegen, wat er toch was overkomen aen Rig Stengel.
Desanderendaegs, 's morgens na het ontbyt, kwam eene der dienstmeiden aen Rig Stengel, die op den dorschvloer stond te droomen, boodschappen, dat Heyman verlangde hem te spreken.
In de ziekenkamer, by de tafel, stond Daniël, niet als iemand, die sedert zoo vele maenden aenhoudend in stervensgevaer verkeerd had; maer als een grysaerd, die zich nog vol kracht en leven gevoelt.
Stengel sidderde by het binnenkomen, toen hy zynen gryzen meester daer staen zag, zoo als hy zich herinnerde hem gekend te hebben, toen hy als kind zyne schapen hoedde: het hoofd van den grysaerd hief zich fier in de hoogte, en in zyne oogen vonkelde een blik, waervoor Rig zich gedwongen gevoelde, benedenwaerts te zien.
Op de tafel lagen twee reijen, elk van tien ryksdaelders;
| |
| |
Heyman wees, zyne band uitstekende, naer het geld, en sprak op eenen kouden toon:
- Zie daer de huer, welke gy nog te goed hebt; neem dat geld op, en ga heen.....
Met eene gemaekte verbazing trad Rig eene schrede achteruit, nam de houding aen van iemand die niet verstaet wat er gezegd wordt, en vroeg:
- Wat zegt gy, Heyman, van myne huer? dat ik dat geld zoude opnemen en heengaen? Ik weet niet wat.....
- Ja, dat zegde ik, antwoordde Daniël, hem van het hoofd tot de voeten met een gestrengen blik beziende; ik heb geen meesterknecht meer noodig.....
- Maer hemel, wat gaet hier toch om? riep Stengel de ziekenkamer rondziende; spreekt gy in ernst, of is het enkel scherts, om op den Beukberg zich eens te vermaken?.....
- Ik spreek in vollen ernst, antwoordde Heyman, en niemand is hier vandaeg gestemd tot lagchen.
- En mag ik weten? vroeg Rig, en hy vergezelde zyne vraeg met een gedwongen glimlach, waeraen ik die eer verschuldigd ben?
- Wie hier vereerd is in de zaek, zullen wy later zien, sprak Heyman, terwyl zyne gestrenge gelaetstrekken, door eenen kleinen spotlach, ontplooiden.
- Maer toch werpt men iemand niet de deur uit, zonder hem hiervan de reden te zeggen? zeide Rig eenigzins onbeleefd. Voor dat ik die ellendige zilverstukken opneem, wil ik weten wat er ten mynen laste is?
| |
| |
- Ga in uw hart, zeide Daniël, op eenen toon van strenge vermaning; daerin ligt myn antwoord.
- Myn hart, riep Rig, is gerust en heeft my niets te verwyten.
- Des te beter voor u; wat my aengaet, ik ben hier de meester, en behoef u geene uitlegging te geven van myn gedrag.
Rig scheen niet te letten op hetgeen Heyman zeide, en riep al harder en harder, en zich met zyne vuist op de borst slaende:
- Myn hart! neen, dat verwyt my niets; en in alle geval ligt het hoog genoeg, om my voor niemand, wie het zy, te vernederen.
- Ja, hoog ligt het, zeide Heyman stil; en dat is uw ongeluk.
Stengel scheen deze opmerking niet te hooren; hy streek de twintig ryksdaelders in de holte zyner hand, drukte zyne muts vaster op het hoofd, en ging, zonder spreken, de deur uit.
Nog dienzelfden voormiddag, verliet hy den Beukberg.
Het was als of het vertrek van den meesterknecht, alles in de wooning van Heyman deed herleven: de meiden lachten en schaterden onder elkander, en deden het huiswerk met tot hiertoe ongekenden yver. Het was als of, buiten op het veld, de peerden in hunne vrachtkar veel sneller gingen, en de zweepen der knechten eens zoo vrolyk en zoo hard kletsten, dan voorheen.
Iedereen was verheugd over het vertrek van Rig Stengel,
| |
| |
hierin begrepen de arme Spits, die door zynen luimigen meester gedurig uit zyn hok werd geschopt, en de kleine schaepherder, die tweemael daegs, met de ryzweep van den Beukberg werd weggejaegd.
Die dag was misschien wel de vrolykste, welke men sedert den tyd van Stengel's meesterschap had beleefd. Ook speelden de knechten, dien avond na het eten, ofschoon de dagen op hun langste waren, met de kaert, terwyl de keukenmeid zich bezig hield, met eene groote zuster te bakken, onder de asch van den haerd. Eer men slapen ging, kwam de warme koek op tafel, nevens den geurigen koffykelel, en iedereen at en dronk met smaek, omdat de verwaende Stengel voor altyd afwezend was.
Terwyl het werkvolk zich in de keuken zoo hartelyk vermaekte, zaten Daniël en zyne vrouw, met hunne nicht aen het venster der voorkamer, in het maenlicht. De Bloem zat tusschen de twee oude lieden; hare eene hand rustte in die van haren oom, hare andere in die van tante Tilla.
- Kom hier, myn lief kind, zeide Heyman zyn nichtje digter by zich trekkende, en haer op het voorhoofd kussende; want deze dag is een der schoonsten van myn leven, omdat ik de overtuiging heb, u aen een oneindig ongeluk onttrokken te hebben.
- Gy weet, oom, zeide de Bloem, haer voorhoofd van Daniël's lippen naer die van hare tante brengende, dat er sedert een geruimen tyd, geene hoegenaemde betrekkingen meer bestonden tusschen Rig Stengel en uwe nicht?
| |
| |
Heyman scheen die woorden van de Bloem niet te hooren, en zeide stil, als tot zich zelven sprekende: Welk een boosaerdige jongen van een Stengel! Zoo zyne arme moeder te mishandelen! En ik, die hem geloofde, wanneer de huichelaer my zegde, dat hy het grootste gedeelte zyner huer aen de oude vrouw afstond!
- Hoe bewonder ik dien goeden Evert, zeide tante Tilla, welke het brood der armoede deelt met de moeder van hem, door wien hy zoo wreedaerdig behandeld was geworden.
- Arme jongen, zeide haer man, wat moet hy wel gedacht hebben toen men hem, in naem van Daniël Heyman, uit zyne hut dreef; waerna hy gevaer liep, met zyne oude moeder van honger en koude om te komen?
- O, dat is afgryselyk, zeide Tilla, terwyl zy driftig haren stoel achteruit schoof.
- Ja, afgryselyk, herhaelde Heyman; wie had ooit kunnen denken, dat die fleemende Rig zulk een bedorven hart bezat?.... De deugniet, die alles schynt berekend te hebben volgens de zekerheid van onzen nabyzynden dood, en dien van den goeden pastoor! Goed dat er een God is, welke aen al die dingen nog al eens de hand houdt!.... Sprak ik daer van den pastoor niet?
- Ja, antwoordde Tilla, die ons sedert jaren, voorzegd heeft, dat de jongen eene slechte inborst had.....
- De man had gelyk, zeide Daniël, en onze Coba ook, toen zy zag dat hare bruidskroon begon te branden, en het my niet waerschuwde. Dit zeggende, drukte hy de hand van
| |
| |
het lieve meisje, en kuste haer voor den tweeden mael op het voorhoofd.
- Arm kind! zuchtte Tilla, eenen traen van aendoening wegvegende.
Er volgde eene korte poos stilzwygen; waerna Daniël zeide:
- Ja, kind, die bruidskrans ware uwe martelkroon geweest.... Neen, Stengel beminde u niet; indien er in zyn hart liefde voor u geweest ware, had dezelve hem belet een slecht mensch te worden..... Hetgeen hy beoogde, was de nalatenschap van oom Heyman, welke hy zoude gebruikt hebben, om zyne plannen van grootheid en hoovaerdy te kunnen uitvoeren; en daerom zoude uw bruidskrans eene martelkroon op uw hoofd zyn geworden.
Daer het reeds laet was geworden, ging men zich, zoo in de keuken als in de kamer, tot de rust gereed maken.
Voor dat Heyman zich verwyderde, zeide hy tot zyn nichtje:
- Wat ik u zeggen zou: Coba, vergeet niet morgen by tyds iemand naer die arme vrouw Stengel te zenden, of zy geen gebrek lydt; zorg daervoor, kind, al is zy de moeder van hem, die ons zoo veel verdriet aendoet! - en toen hy reeds diep in zyn hoofdkussen gedoken lag, rigtte hy zich nog eens even op, en zeide: - Doe ook aen den goeden Evert weten, dat Heyman hem nooit kwaed gewild heeft, en dat ik nog dezen zomer zyne hut doe herbouwen; zeg hem dat.
|
|
Auteursrechtvrij