De meesterknecht

[p. 26]

II.

Nu dekte eene dikke sneeuw de aerde.

De kinderen stuwden hunne sleëen over de hard geloopene paden, en vingen musschen, vinken en kraeijen in kleine netten, op de straet, welke zy afkeerden en met haver en kempzaed bestrooiden. De boerenknechts, die byna geen werk meer hadden, wierpen met sneeuwballen, en de straetjongens maekten, op den kant van den Bloemvyver, eene piramide van sneeuw, welke men, den volgenden zondag, van alle kanten kwam bewonderen.

De tyd viel lang aen oom Daniël op den Beukberg: hy rookte meer dan ooit, en versneed eens zooveel papier als in den zomer, wanneer hy voor tydkorting zyne honigbyën nazag, en een oog hield over weiden en bosschen. Al het papier dat er in huis aenwezig was, had hy versneden en verknipt: er hing eene kroon van gekleurd papier, tot bloemen

[p. 27]

gesneden en waer tusschen hy geverwde eijerdoppen had geregen, aen den zolder: hy had een grooten krans van papieren roozen gemaekt, rond het kleine Mariabeeld, dat op de klokkekast stond, en waervoor men elken zaturdag-avond eene kleine waskaers aenstak, en voor tante Tilla's kerkboek, had hy verscheidene heiligenbeeldjes, in perkament, uitgesneden.

Zoo had hy gehoopt door den winter te sukkelen, zonder zich al te veel te verdrieten; maer de sleeën van de kinderen schoven nog altyd over de harde sneeuwpaden; de sneeuwballen vlogen nog altyd op de voorbygangers, en de piramide prykte voor zyne deur, op het ys van den Bloemvyver.

Tienmael daegs raedpleegde hy zynen barometer, en even zoo dikwyls ging hy zien, of de haen van den toren nog altyd zynen kop in het noorden gerigt hield; en dan schudde hy ongeduldig het hoofd, kwam by zyne vrouw weêr aen het vuer zitten, en morde, omdat het haentje van den toren en de barometer zoo eensgezind waren.

Op zekeren dag bragt de ezelboer, die 's wekelyks naer de stad ging, hem het verlangde papier mede, hetwelk hem in staet stelde zyne werkzaemheden voort te zetten. Met genoegen ontrolde hy op de tafel een groot vel dik teekenpapier, en begon zyn plan te maken voor een nieuw kunstgewrocht. Met zyn potlood teekende hy, in het midden twee vlammende harten, welke door eenen bloemkrans met elkander vereenigd waren. Tante Tilla lag over den schouder van den ouden kunstenaer te zien naer het zinnebeeld, hetwelk haer, in den

[p. 28]

geest, aen zoo vele dingen van het verledene deed herinneren; en de goede oude lieden knikten van genoegen, en lachten van vreugde, terwyl het potlood de punt scherpte aen den pyl, welke onder den krans door de twee harten heenvloog.

Daerna omgaf Heyman het zinnebeeld van trouw en liefde, door eenen krans van eikenbladeren, en teekende, in de vier hoeken van het papier, de vier jaergetyden. De overblyfsels van oom Daniël's kunst, welke ik de gelegenheid heb gehad, by zyne familie op den Beukberg, te mogen zien, gaven my een zeer middelmatig denkbeeld van zyne bekwaemheid, welke er nogtans zeer hoog geschat werd; te meer daer men beweerde, dat Daniël nooit een meester had gehad, en zyne kunst een louter geschenk van de natuer was.

Wat er van zy, de man vermaekte er zich mede, was zoo fier op zyne kunst als een Phidias, benydde niemand, en had niemand die hem benydde; bygevolg was hy van dien kant misschien ruim zoo gelukkig, als de grootste kunstenaer van de wereld.

Zoodra de teekening voleindigd was, nam Daniël zyne verzameling van groote, kleine, gebogene en regte scheeren, benevens zyne fyne, puntige pennemessen, en begon te knippen, te snyden en uit te steken. Daniël werkte van den vroegen morgen tot laet in den avond, en beweerde dat niettegenstaende zynen rusteloozen arbeid, het stuk niet zoude zyn afgewerkt, voor de eerste dagen van het voorjaer.

Elk oogenblik, moest tante Tilla haer naeiwerk neêr leggen, om de vorderingen van zyn werk te komen gade slaen - en

[p. 29]

dan zette de goede huismoeder den steekbril al wederom op den neus, en kwam zien naer het vel papier, hetwelk Daniël tegen den dag hield. Zoo liep langzaem de winter ten einde, en zoo druk was de oude man altyd bezig geweest, dat hy nog niet eens had bemerkt, dat sedert eenige dagen het ys had gekraekt, de sneeuwpiramide was ingevallen, en eindelyk in de wyde watervlakte was verloren gegaen.

Weinige dagen later, stond de zon helder in de blauwe lucht zich te spiegelen in het water; het was niet koud meer, de natuer scheen te herleven.

Daniël had op die verandering gewacht, om zyn kunstwerk in het raem te plakken, ten einde het op die wyze, tegen het licht ten toon gesteld, aen de buren te toonen. Gaerne had hy dit reeds lang gedaen; doch vrouw Tilla had er hevig tegen geschermd, voorgevende dat de logt door de papieren ruit haer verkoud maekte. Thans, dat het weder zoo stil en zoo zacht was geworden, waren er geene opwerpingen meer mogelyk; daerom nam Daniël dan ook terstond een viertal ruiten uit hare looden groefjes, en plakte de gemaekte opening met het uitgeknipte papier digt.

Nu kwamen de talryke meiden en knechten van den Beukberg van hun werk geloopen, om het nieuwe kunststuk van oom Daniël te bewonderen. De prins der Vlaemsche schilders, was niet zoo gelukkig, wanneer hem een koning over zyn afgewerkt meesterstuk geluk wenschte, als de goede Daniël, terwyl de bevolking van zyn huis daer, in verrukking, voor zyne papieren ruit stond.

[p. 30]

Indien hy echter had kunnen zien, dat zyn kleine schaepherder, Rig^(*) Stengel, met een schelmschen glimlach zyn werk afloerde, en er van tyd tot tyd een scheef gezigt op trok, dan gewis ware zyn geluk weldra in bitterheid en smarte overgegaen, en hadde hy den onbeleefden kunstregter met handen en voeten op straet geworpen. Gelukkiglyk werd hy den kleinen deugniet niet gewaer en bleef, in zynen eikenhouten zetel zittende, van ver met een diep genot de loftuigingen zyner dienstboden inademen.

Toen de schaepherder heenging tintelde er een valsche gloed in zyn oog, en het was duidelyk te zien dat hy eene guitenstreek in 't zin had, of liever dat er iets boosaerdigs in zyn hart omging.

Rig was een knaep van dertien jaren, die, zoo als wy reeds gezegd hebben, de schapen van den Beukberg hoedde. Hy was de zoon van een doodarmen daglooner, en het was uit loutere menschlievendheid, dat Daniël hem, toen hy nog slechts zes jaren oud was, in huis nam, om hem later als herder over zyne groote kudde schapen aen te stellen.

Rig was een sterkgebouwde jongen, breedgeschouderd, als ware hy reeds op zyn achttiende jaer, en met eenen korten duiknek, die van buitengewoon sterke spieren voorzien was. Alles duidde in hem een sterk gestel aen, waerby zich eene ligchaemskracht voegde, welke men niet dan in verdere jaren aentreft. Hy had regelmatige trekken, en een niet ongunstig

(*) Verkorting van Rigobert.

[p. 31]

voorkomen; maer de loensche blik van zyne kleine groenachtige oogen deden, by een fyn waernemer, het gevoelen ontstaen, dat men voor dien knaep, wanneer hy in drift raekte, op zyne hoede moest zyn - en inderdaed Rig, had iets boosaerdigs in zyn karakter, en zyn hart was zoo valsch als klatergoud.

Maer dit alles wist de kleine schaepherder, als het tyd was, met zoo veel zorgvuldigheid te verbergen, dat men hem voor den braefsten jongen der wereld zoude genomen hebben. Den loenschen blik in zyn oog wist hy zoo te wyzigen, dat men denzelve byna niet meer gewaer werd; en de uitdrukking van valschheid, welke op zyn aengezigt zweefde, konde hy naer willekeur wegschuiven, en de trekken aennemen van een verfynden huichelaer. Vergeten wy niet te zeggen, dat het wezenlyk karakter van den kleine, tot dan toe aen niemand bekend was, en hy, by oom Daniël, nog goed te boek stond.

Nadat Rig het huis verlaten had, ging hy naer den schaepstal, ontsloot de deuren en liet zyn vee buiten. Toen nam hy zyne lange herdersvork, liet zynen zwarten spits los, en dreef zyne schapen van den Beukberg af, de vlakte in.

De kudde van oom Daniël was de talrykste en de schoonste van geheel de streek, en bestond uit meer dan tweehonderd en vyftig stuks. Het was een heerlyk gezigt die lieve, zachte dieren, met hunne wit gekrulde vachten bedekt, daer te zien heên dartelen. Reeds volgden een twintigtal jonge lammeren, eerste voortbrengsel sedert een paer weken geworpen,

[p. 32]

hunne moeders, en bragten niet weinig by, tot de levendigheid, welke men in de kudde bespeurde.

Doch de kleine Rig scheen de lieve lammeren, welke hy anders toch gaerne zag, dien dag niet gewaer te worden: hy zag niet, hoe zy op de kleine heuvels liepen, en behendig naer de laegte sprongen; hy bleef onverschillig, terwyl de onnoozele diertjes daer heen en weêr over den weg dansten, en hunne moeders elk oogenblik kwamen plagen, om aen den uijer te trekken. Ook sloeg hy er byna geene aendacht op, of zyne schapen wel altyd graesden op plaetsen, waer het hem vergund was zyn vee te brengen. Nu liep de kudde over een koren- of tarwveld, waer zy met het afeten van de jonge graenscheutjes eene onberekenbare schade aen den eigenaer toebragt; dan bevond zy zich op eenen akker, waer men, digt by eenen warmen wal, eekels had gezaeid, en rukte al de topjes van het eiken plantsoen weg. Verder liepen de schapen langs het schaerhout, en trokken de ontlokene bloemtrossen van de hazelnootstruiken en van het elzenhout, en namen tot de laetste botten er van mede.

Rig zag dit alles; maer liet de schapen in hunne vernieling voortgaen. Hy glimlachte met eene soort van kwaedaerdigheid, en zette zich eindelyk tegen eenen struik neder. Het was duidelyk te zien, dat er den knaep iets in den krop stak; want de loensche blik, die hem eigen was, tintelde sterker dan ooit in zyne groenachtige oogen, en de trekken van zyn aengezigt waren nooit zoo valsch geweest, als op dat oogenblik.

[p. 33]

- Maek u weg, zwarte luijaerd! snauwde hy zynen spits toe, terwyl het trouwe dier hem de hand lekte. - Maek u weg, indien gy niet wilt, dat ik u de ribbenkast verbryzel!..... Ik weet niet, ging hy tot zich-zelven sprekende voort; waerom ik vandaeg zoo slecht gezind ben?

Hy zag eenige oogenblikken starlings naer den grond, en hernam zyne alleenspraek:

- Waerom geeft oom Daniël altyd zooveel duiten aen dien luijen Evert? Dezen morgen heb ik duidelyk gezien, dat hy hem zelfs een zesthalven in de hand stopte. Coba geeft hem de schoonste aerdbeziën, en tante Tilla strooit er handenvol broodsuiker voor hem op. Evert plukt byna de helft van al de kersen en perzikken af; en dan in het voorjaer, zoo als nu, krygt hy nog dagelyks van die schoone paradysappels, welke oom Daniël weet goed te houden. Is die Evert dan zoo een lieve jongen? Of is het, omdat hy, nog slechts kort geleden, zoo goed met de pop speelde, en met de kleine Coba geheele uren doorbragt, om kleine wiegjes voor hare poppen te vlechten?.... Ja, daerom is het, en ook omdat hy een lage vleijer is, die de oude lieden weet te streelen en honig om den mond te stryken. Maer dat begint Rig te vervelen; dat hy voortaen uit mynen weg blyve..... het zy hem geraden. Hy weet wel, dat ik hem voor niets meer, dan een meisje aenzie, en ik hem met ééne hand daer heên zou werpen..... En dat zal ik doen, den eersten keer dat hy nog het hart heeft, den voet in den schaepstal te zetten, om met Coba de kleine lammeren te komen zien..... Wat raken hem onze

[p. 34]

lammeren en schapen? Of zoude hy somtyds zin hebben, om Rig aen de deur te doen zetten, en hem te vervangen? Hy?.... Zou hy dat?....

De knaep hief dreigend zyne vork op, en wierp eenen uitdagenden blik naer den Beukberg, waer hy in zyne verbeelding den kleinen Evert meende te ontwaren. Hy vervolgde, na gedurende lange oogenblikken, in diepe gedachten te zyn verzonken geweest:

- Overheerlyk! dat is onbetaelbaer! Ja; daeraen heb ik reeds dezen morgen gedacht! Ja, zeker zal ik dat doen! Ik ben benieuwd of hy dan nog schoone appelen en zesthalven zal krygen van oom Daniël?

Zyne oogen blonken van vreugde en voldoening over het gevonden plan, hetwelk wy hem straks zullen zien uitvoeren. Hy stond op, en gaf eenen wenk aen zynen hond, die in een oogenblik de uiteengespreide kudde by een bragt, en ze vooruit dreef op den weg naer den Beukberg.

Korten tyd daerna waren de schapen op stal, en lag de hond aen de ketting. Evert speelde met Coba op het voorplein onder de beuken; zyne dikke, kempen zweep hing aen een der takken, welke byna tot op den grond neder kwamen.

Rig bespiedde de twee kinderen van achter den hoek van het huis, en wachtte het oogenblik af, dat zy zich ver genoeg hadden verwyderd, om geene ooggetuigen te zyn van hetgeen er ging plaets hebben. Toen nam de deugniet de kempen zweep van den beukentak, sloop langs den muer van het huis, tot onder het venster, waer de papieren ruit van

[p. 35]

oom Daniël de vier glazen in de looden groefjes had vervangen. Vlug als eene kat, rigtte hy zich even op, stak den zweepensteel dwars door het papier, scheurde hetzelve regts en links vaneen, vloog met eenen sprong den hoek om, en verdween in den schaepstal. Reeds zat hy op den hooizolder, achter eene weggeschovene pan te loeren, naer hetgeen er ging gebeuren, en hy lachte boosaerdig, by de verzekering dat oom Daniël, in zyne woede, den armen Evert de ooren van het hoofd zoude trekken. Evert moest immers de dader van die ongehoorde deugnietery zyn? De zweep stak immers, tot bewys, in de verscheurde ruit? Dat was klaer als de dag.

Nauwelyks had Rig deze opmerkingen by zichzelven gemaekt, of de voordeur ging met gedruisch open: op hetzelfde oogenblik verscheen oom Daniël. Zyn aengezigt was bleek van ontsteltenis; zyne oogen gloeiden van gramschap en in zyne hand, die trilde van kwaedheid, knelde hy de zweep, welke hy dreigend vooruit stak.

- Goeden dag, oom Daniel? riep met zyne zachte stem, de kleine Evert, die op den hoek van het huis stond.

- O, dat gaet te ver! schreeuwde Daniël, met eene verkropte stem; en zoo waer als ik Daniël Heyman heet!....

- Maer, goede Hemel, wat is er toch gaende? riep tante Tilla, door het kelderluik.

- Wat er gaende is? antwoordde Daniel woedend; steekt die kleine deugniet van een Evert, daer zyn zweepensteel niet dwars door myne ruit? Maer ik zweer.....

- Wat zegt gy? Neen, neen, dat was Evert niet, die het

[p. 36]

deed; maer wel uw guit van een schaepherder, die deugniet van een Rig; daer op het oogenblik, zag ik hem met zyne blauwe linnen broek hier voor het kelderraem: het is geen vaderons geleden.

Oom Daniel kwam even tot bedaren; hy stak de zweep onder den arm, en zeide op zachten toon:

- Hebt gy dat gedaen, Evert?

- Wat gedaen, oom Daniel? vroeg de goede jongen, op eenen toon, waerin de onschuld duidelyk te hooren was.

- Neen, neen! gy hebt geene schuld, myn jongen, zeide de oude man; gy zyt niet bekwaem om oom Daniel zoo veel verdriet aen te doen, en hem zoo wreedaerdig te tergen..... Tante Tilla heeft gelyk..... Rig! Rig! riep hy, zoo hard zyne stem konde roepen; Rig! dat men den deugniet hier brenge..... Op het oogenblik..... Kobe, Hein, Hannes! brengt hem hier! hier zeg ik u, voor myne voeten..... Hy, die my niet op staenden voet gehoorzaemt, jaeg ik de deur uit! ja, de deur uit!....

Het scheen dat deze bedreiging, op zoo hoogen toon gedaen, onmiddelyk haer uitwerksel deed; want er waren geene vyf minuten verloopen, of Hannes, een der stalknechten, bragt den schuldige by den kraeg binnen.

Rig zag met onnavolgbare verwondering door de keuken, en wierp zyne schelmachtige oogen dan op Hannes, die hem stevig vasthield, dan op oom Daniël, die hem met opgeheven zweep stond af te wachten. De trekken van zyn aengezigt waren zoo onbeschroomd, zoo kalm, en zyne houding zoo gerust, dat oom Daniël een oogenblik twyfelde, of ook zyn

[p. 37]

schaepherder niet even onschuldig was als de kleine Evert. Doch toen tante Tilla, by hoog en by laeg, herhaelde den dader herkend te hebben, konde Daniël zich niet meer inhouden: met kracht haelde hy uit, en slingerde de kempen zweep tot viermael toe om de schouders van den knaep, die de schoonst gemaekte tranen stortte welke men zien konde, en niet ophield met kermend te vragen, wat hy toch misdaen had?

- Wat gy gedaen hebt? riep de woedende eigenaer van den Beukberg; zyne hand wees dreigend op het verscheurde papier, dat aen het venster hing te fladderen. Ho, jongen, maek u de deur uit; ik gevoel dat ik my zelven niet meer meester ben, en soms dingen zoude doen.... Pak u weg!.... de deur uit!....

Rig gevoelde dat de hand van den stalknecht hem had losgelaten, en haestte zich zoo spoedig mogelyk te gehoorzamen. Terwyl hy kermend heen liep, sloeg Daniël hem nog eenige keeren om zyne lenden; en toen reeds de deur achter den kleinen deugniet digt was, deed hy nog met geweld de zweep klappen, en sloeg in eens vier borden van Japansch porcelein van den schouwlyst.

Het gekletter van het nedervallend tafelgerief, waeraen men des te meer prys hechtte, daer het familiestukken van waerde waren, bragt den goeden Daniël geheel tot bedaren. Zonder spreken, legde hy de zweep neder, stopte zyne lange aerdenpyp op, en ging in den hoek van den haerd zitten rooken. Gedurende langen tyd, bleef hy starlings in de vlam van het vuer zien, en roerde met de tang door de asch. Toen hy zyne uitgerookte pyp, op de punt van een zyner muilen

[p. 38]

uitklopte, zag hy even om, en terwyl hy zyn vernield werk voor de laetste mael bezag, veegde hy eenen traen uit zyne oogen.

In de schuer, op den dorschvloer, stond de kleine Rig. Hy stampvoette van spyt, en zette woedend de tanden opeen. Zyn loensche blik tintelde zoo dreigend in zyne oogen, dat de knaep hoe jong ook, waerlyk een volwassen man zoude bang gemaekt hebben.

Evert, die tot hier toe niet wist, welke de oorzaek was van al het gedruisch dat er in huis had plaets gehad, kwam tot den schaepherder, en vroeg hem, met zyne gewoone zoetaerdigheid, waerom hy er zoo ontsteld uitzag, waerom hy tranen in zyne oogen had? Rig liet den goeden jongen niet uitspreken; maer schoot hem driftig toe, stiet hem met zyne gebalde vuist onder de kin, en riep, terwyl hy hem achterover wierp: ‘daerom!....’

Evert stond op, wreef zich het vuil van zyne kleederen, en ging zonder spreken heen, eenen weemoedigen blik werpende op zynen woesten aenvaller. Onder de beuken ontmoette hy de kleine Coba. Toen werden zyne oogen vochtig, en terwyl het meisje hem naer de oorzaek zyner droefheid vroeg en hem goedaerdig de hand drukte, barstte hy los in een vloed van tranen. Op dat oogenblik kwam Rig achter den hoek van het huis om, sloeg, in het driftig voorbygaen, het arme meisje met zynen kneukel, herhaelde malen op het hoofd, en neep haer nydig in den arm.

Rig had zich gewroken, zoo als hy meende; zyn toorn was

[p. 39]

bedaerd, zyne brandende woede gekoeld, en met boosaerdigheid begon hy te lagchen, omdat zyne vuist den armen Evert had omver geworpen, en zyne vingeren blauwe plekken hadden genepen op den arm van de kleine Coba. Doch het genoegen, hetwelk de nydige Rig in het volvoeren van zyne wraek vond, was van korten duer. Toen Evert zag dat zyne kleine gezellin van pyn begon te weenen, ontstak hy in een hevigen toorn, en viel den schaepherder met geweld op het lyf.

De jongens vochten, gedurende eenige oogenblikken, met woede, tot dat oom Daniël op het geroep van de kleine Coba kwam toegeschoten, en een einde maekte aen het gevecht. Hy was heimelyk blyde, dat hy de gelegenheid vond om voor de tweede mael, zynen schaepherder geducht af te slaen: met geweld rukte hy hem van den armen Evert, dien hy tot bloedens gekrabd en gebeten had, en terwyl hy hem by den arm in eenen kring rond joeg, klapte hy hem, zonder ophouden, met de kempen zweep, om de ooren.