De geuzen in de Kempen. Deel 1

[p. 44]

III.
De Amsterdamsche bedelaar.

Het is in den vooravond van denzelfden dag dat wij den vorster der Vrijheid in de school van Boudewijn Mys hebben aangetroffen.

Zoo als gewoonlijk is er weinig of geen beweging meer in de stad. Ook is het slecht weder; het waait hevig, het stofregent, de lucht is donker, en donker is het ook in de eenzame straten. Hier en daar brandt er een flauw, rosachtig oliepitje aan den voet van een Mariabeeld, dat zich in zijne donkere nis van den een of anderen gevel schijnt geborgen te houden; het is niets meer, dan het kleine dwaallichtje in de donkere vlakte. Aan den hoek van sommige huizen hangt eene kleine lantaarn, welke men des avonds ontsteekt, ter eere van een heilige, die daar boven op een ijzeren staaf, dwars over de straat is geplaatst.

[p. 45]

Binnen een paar uren zullen die weinige lichtjes overal zijn uitgedoofd, en dan zullen de straten even donker zijn als een graf.

Bavo's Quinte had zijne lantaarn ontstoken en verliet zijne woning; hij had hier en daar nog eene boodschap te doen, onder andere bij den stadhouder. Op de markt voor het Vrijheidshuis stond hij stil; wat zag hij daar ginds in de verte? Het was toch geen brand? vroeg hij bij zich zelven. Geheel de straat was verlicht; de huizen schenen in het rosachtig schijnsel nevens elkander te dansen. Er waren een zekere beweging en gedruisch in de straat, en langzamerhand kwam die beweging, kwam dat gedruisch den vorster te gemoet.

- Is dat de edelman daar ginds uit de straat niet? sprak Quinte, terwijl hij zich met den rug tegen het Vrijheidshuis plaatste; ja, daar is de stoet.

Voorop kwamen twee bedienden met brandende fakkels; daarachter een paar mannen, eene vrouw met een kind aan de hand, allen in warme, pelsen mantels gedoken; een bediende sloot den stoet.

- Ik weet al, waar dat alles heengaat, zei Quinte bij zich zelven; ja, er is dezen avond een klein feestje bij jonker Leeuwenhout, en er zal daar weêr niet weinig gesmuld worden. Eene der meiden heeft mij eens verteld wat daar bij die groote lui op een avondmaaltje zoo al wordt opgepeuzeld, vooreerst: ‘stokvis met eyeren, daarna soete vis, en oock een scotel met sneden uytte oude pasteyen’. Maar daarmede was het maal nog niet afgeloopen; neen, men was nog slechts half weg. Ik voor mij zou daarin reeds mijn genoegen gegeten hebben, doch die groote heeren verstaan dat anders. Weldra diende men op: ‘Sprenktvlees van een vetten hamel, gesode wilt met witte boonen, en na al dat eten nog een salaat van ajuin.’

Quinte veegde het water van zijn mond, en vroeg bij zich zelven, hoe het toch komen mocht, dat menschen, die al dat lekker eten gebruiken, niet letterlijk openbarstten.

Hij zag den fakkelstoet achter den kerkmuur omslaan en

[p. 46]

langzamerhand in de Paterstraat verdwijnen. ‘Boonen, wilt, salaat van ajuin’ mompelde hij met het water in den mond, en vervolgde zijnen weg door de pikdonkere straten.

Eensklaps kwam er een hevige rukwind, die hem zijne lantaarn uit de hand sloeg en het licht uitdoofde. Hij bevond zich in de nabijheid van het kasteel, waar bij elken voet gronds, elken boom, elk stuk hout der omheining, even goed kende als de verschillende voorwerpen, welke er bij hem rond den haard stonden. Langzaam stapte hij door de duisternis voort, toen hij eensklaps op twee menschen liep, die tegen een boom langs de heining der warande stonden. De vorster, wien bij het minste denkbeeld van gevaar het bloed van het hart naar beneden zakte, gaf een geweldigen schreeuw. Een der mannen zette het op een loopen, terwijl de andere, door Quinte onverwachts op het lijf geloopen, op den natten grond uitgleed en achterover in den breeden gracht tuimelde, die vol water stond. De man riep om hulp; en wat zoude de vorster doen? Juist wat de kinderen doen, wanneer een hunner makkers, in het water gevallen, op het punt is te verdrinken; zij gaan loopen en komen te huis met groote verbazing en schrik vertellen dat de zoon van den buurman daar even verdronken is.

Dat ook zoude Bavo's Quinte gedaan hebben, indien hij niet gehoord had, dat er op een paar honderd stappen iemand met eene lantaarn op hem kwam aanloopen.

- Hier langs! riep de vorster met eene stem, alsof hij zelf in het grootste gevaar verkeerde.

- Hulp! riep de man die in de gracht lag; hulp, ik verdrink!

De man met de lantaarn was reeds daar, en hield zijn licht over de donkere diepte.

- Houd u stevig vast, riep hij, aan dien eiken struik, tracht met het hoofd boven het water te blijven en wees verzekerd dat gij geen gevaar loopt.... Quinte, steek hem een stuk hout toe.

- Waar haal ik dat? zei de vorster rillend als had hij zelf in de koude gracht gelegen.

[p. 47]

- Ligt er niet een smalle plank over de gracht, daar een paar honderd schreden hooger op? vroeg de man met de lantaarn.

Terwijl hij dit zegde, liep hij langs de gracht en kwam weldra met de plank op den rug aanloopen.

- Houd u stevig vast, riep hij, terwijl hij de plank van zijne schouders nam en ze daarna over het water heen stak.

De man klampte zich aan de reddingsplank vast, en werd in een oogenblik tegen den steilen overkant omhoog getrokken.

Alle gevaar was voorbij.

- Loop nu maar spoedig naar huis, en ga u droogen, zei de man met de lantaarn.

- Waar woont gij? vroeg de vorster.

- Ach, lieve heeren, heeft de arme bedelaar een t'huis? kermde de arme kerel bevend van koude.

- Zijt gij geen Hollander? vroeg de man met de lantaarn.

- Ach, ja, lieve heeren, een arme Amsterdammer om u te dienen.

- Ja, het is een bedelaar, zei de vorster, terwijl hij den afgevallen hoed van den vreemdeling bij het licht bracht; zie, daar is de kempenkoord met het loodje er aan, ten teeken dat hij in zijn land zijn brood mag bidden....

- Ja wel, beste heeren, zeide de bedelaar.

- Maar zeg eens, hernam de vorster, wiens moed geheel was terug gekeerd; wie was de man, die daar even hier met u tegen den boom stond, en daar langs de dreef heenvluchtte?

- Och, beste heeren, een arme bedelaar, zoo als ik, uw dienaar.

- Liegt gij niet, rabauw? sprak Quinte, terwijl hij hem de lantaarn tegen het aangezicht hield.

- Ach, beste heer, zou ik durven liegen? sprak de bedelaar jammerend; het zou den Heer getergd zijn voor een bedelaar.

- In Amsterdam, en misschien ook in de omstreken hebt gij het recht om uw brood te vragen, doch hier....

- Ach, beste heer, onze genadige koning, Philippus-de-

[p. 48]

tweede, is toch uwe en ook onze koning, antwoordde de bedelaar, en zoo in Amsterdam als hier en elders zijn wij immers allen zijne onderdanen?

De naam des konings werkte altijd gunstig op den ambtman van Turnhout.

- Ja, ja, dat is waar; en bedelen moogt gij, het kempen snoer met het loodje om uwen hoed is daar een bewijs van....

- Welnu dan, beste heer....

- Maar in de ordonnantie van onzen vorst staat ook te lezen: ‘De quade gheboeften, die ghesont syn van lyf ende leden moeten ghedwongen worden, om te wercken ofte sy sullen arbitralick gecorrigeert worden, en....’

Terwijl Quinte zijne rechtsgeleerdheid ten toon spreidde, had de bedelaar een sprong gedaan en was verdwenen in de duisternis....

- Wat is dat nu? zei de man met de lantaarn.

- Loop hem na! riep de vorster gebiedend.

- Doe het zelf, was het antwoord; het is al heel flink van mij, dat ik den rabauw uit het water haalde, zonder mij ware hij stellig verdronken.

- Die kerel staat mij niet aan, zei de vorster; jammer dat ik hem niet bij den kraag nam en opbracht voor de heeren der wet.

- Dat zou niet gemakkelijk gegaan zijn, sprak eene stem, die met den wind tot den vorster kwam; of denkt gij dat ik geen mes bij mij heb?

Quinte werd ijskoud van schrik.

- Wat gemeen gespuis! zeide de man met de lantaarn, die volstrekt niet bang was.

- Zij stapten te zamen een eind wegs voort. Op den hoek der straat ontstak Quinte zijne lantaarn aan die van den poorter, groette hem en ging rechts af, weêr de Vrijheid in.

- Wat beteekent dat alles? vroeg de vorster bij zich zelven; ik heb daar een zonderlingen inval.

Hij bleef een oogenblik stil staan als om beter te denken.

- Was de kerel, die daar het eerst weg liep, mijnheer

[p. 49]

Lodewijk Palmm niet? Quinte heeft altijd goede oogen gehad, en er gebeurden dikwijls dingen in zijn leven, die hij op den reuk kon beoordeelen.... ergo.... Maar wat heeft die mijnheer Lodewijk Palmm met een bedelaar te maken? En dan op dit uur, en in dien afgelegen hoek, waar des avonds geen levende ziel voorbij komt? En dan, zou die bedelaar niet van dat ‘quade gheboeften’ zijn? Maar is mijnheer Palmm thans wel in de Vrijheid? Indien ik eens even naar het Roode Schild ging, ten einde te weten te komen, of mijnheer Lodewijk thans hier is? Ja, dat moet, dat wil ik weten; of ben ik dan de vorster der stad en Vrijheid van Turnhout niet?

Er was dien avond volstrekt geen gezelschap in het Roode Schild; de schoolmeester, met zijne scheenplaten van berken schors voor de schenen, zat alleen bij den haard.

Van wit en zwart sprekende, hoorde Quinte den waard uit, en vernam weldra dat mijnheer Lodewijk Palmm sedert den avond dat wij met hem in het Schild kennis maakten, niet meer in de stad te zien was geweest.

- Zoude ik mij dan bedrogen hebben? dacht de vorster bij zich zelven. Hij bleef eenige oogenblikken zitten denken, begon te twijfelen en te gelooven dat hij zich wel konde bedrogen hebben bij die onverwachte ontmoeting, maar dacht eindelijk toch dat hij het goed voor had.

- Indien die weggeloopen persoon mijnheer Palmm niet was, zoo dacht hij, dan ben ik Bavo's Quinte, de vorster der Vrijheid niet meer.

Op dit oogenblik kwam Nella met kleinen Raphaël binnen.

- Gaat gij slapen, kleine? vroeg Boudewijn; kom hier, mijn Engel, dat ik u een kruis geef.

Raphaël kwam tusschen de knieën van zijn vader staan; en deze gaf hem een kruis en kuste hem goeden nacht op het voorhoofd.