Logo DBNL
De wolfjager. Deel 1 (1860)

De wolfjager. Deel 1

(1860)–August Snieders–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

III.

Op het einde van november 1566 waren er op eenen avond een aental edelen in het huis van Joès van Baldrikum vergaderd. De ryke Spaenschgezinde had zyne prachtige vertrekken geopend, om het puik des adels te ontvangen. Men ontmoette er den graef van Hoogstraeten, van Schoonhove, Dirk Brecht, van Leefdael, Cuyl, van Mansfeld en anderen. Spaensche heeren ontbraken er natuerlyk niet, en onder hen muntte don Velasquez uit; hy, even als eenige Duitsche en Fransche oversten was niet de minst yverige in hoffelykheid, by de aenwezige edelvrouwen.

Men had in die dagen de wufte pralery niet van onze tegenwoordige salons; het was eene meer soliede pracht. De

wanden waren met schitterend goudleder behangen, hetwelk in den lichtstroom, die van de kroonkandelaers afdaelde, aen een gouden tooverpaleis deed droomen. Langs de wanden, en op gelyke afstanden, weêrkaetste het licht in kleine stalen spiegels, even alsof het goud der muren met overgroote diamanten bezet was. Het houtwerk der meubels was kunstig gesneden: om de pooten der tafels en om de stoelen, in wier leuningen het vergulde wapen des edelmans prykte, kronkelden en slingerden bloemen, vruchten, slangen en draken in eene wilde mengeling dooreen.

De tafels waren overladen met zilveren schotels, bekers en kroezen. Op de schotels lagen de weelderigste vruchten, welke het najaer onder onzen hemel, en zelfs onder dien van het zuiden, oplevert; verder de keurigste gebakken en confituren; terwyl in de kannen de beste wyn, die de druif van Spanje geeft, getapt was.

Twee knapen, in groen fluweelen kleedy, boden beurtelings die lekkernyen aen, of schonken den wyn in de zilveren bekers.

In die schitterende zael pasten niet anders dan prachtig getooide vrouwen en edellieden, en ook vormden zy heerlyke groepen - die vrouwen, in hare ryke kleederen! Martha vooral was als eene vorstin onder haer: zy droeg een wit kleed van zware, met witte bloemen doorweven stofte,

die de Italiaen broccato noemt; op haren boezem schitterden zoovele edelgesteenten als er door de zon gezevenkleurde dauwdruppels, op een leliën-perk kunnen blinken. Het blonde hair was deels in een net van fynen kant besloten en deze laetste, van weêrszyden langs de wangen afdalende, omsloot het lieve wezen als door eenen nonnensluijer, en verhoogde den glans der blauwe oogen en het ligte purper dat door de koonen tintelde.

Wie Martha van Baldrikum op dien avond gezien had, ware er, tegen wil en dank zelfs, op verliefd geworden - en dat scheen ook het geval met don Velasquez te zyn.

Denk echter niet, lezer, dat gy nu dien liederlyken Spanjaerd, dien wy in het speelhuis ontmoet hebben, voor u ziet - o neen! Indien wy hem u met zynen naera niet hadden aengeduid, zoudt gy hem ongetwyfeld niet herkend hebben, zoo keurig was hy thans van het hoofd tot de voeten.

Het wambuis des edelmans is van ligtblauwe zyde; op de borst zyn de naden met zwaer goudloover belegd. Boven de buiging des elleboogs slippen de mouwen open en laten sneeuwwit lynwaed zien. De breede broek reikt tot in het midden der dyen; de hozen, welke nauw het overige der beenen omsluiten, zyn van zyde, maer glimmend als zilver; de puntige schoenen zyn met rozetten versierd. Een kleine witte zyden mantel hangt op den linker schouder en is

met eene gouden koord, welker flossen op de borst wiegen, aen den hals vastgeknoopt. Aen een prachtigen gordel hangt een rapier met gouden gevest.

Des Spanjaerds knevel is puntig opgestreken; zyn oog tintelt en op zyne wangen vindt men den blos der eerste jongelingsjaren terug - kortom, don Velasquez' sterk getint gelaet beweegt zich uiterst voordeelig boven den witten en met zorg geplooiden halskraeg.

De Spanjaerd stond naby den zetel van Martha van Baldrikum, en liet de eene hand vertrouwelyk op de leuning van haren zetel rusten; zyn woord, men bemerkte het, was vleijend: - zóó moet in het aerdsch paradys de geest des kwaeds tot Eva gesproken hebben. Toen hy echter in een vlugtigen oogslag, regt tegenover zich en aen het andere einde der zael, Nicolaes Cuyl zag staen, die strak het oog op hem gevestigd hield, onthutste don Velasquez en hy had moeite om zyne ontroering te verbergen. Het was alsof de kaekslag hem weêr, met nieuwe kracht, op de wangen brandde.

Karel van Mansfeld trad vrymoedig van de eene jonkvrouw tot de andere, hoewel de kleur zyner kleeding hem, in de toenmalige tydsomstandigheden, niet sterk by de Spaenschgezinden aenbevelen kon. De graef had den wel wat misplaetsten moed, ter feest te komen in een kleedsel,

wiens kleur eenigzins aen het in ongenade gevallen bedelkleed deed denken.

In die sombere en by de andere gewaden, afstekende kleeding, was Karel van Mansfeld niettemin een schoon en galant ridder. Toen hy den zetel der jonkvrouw van Baldrikum naderde, nam don Velasquez, onder eenig voorwendsel, afscheid van Martha en Cuyl zag niet zonder voldoening dat de plaets, die de Spaensche slang zoo lang bezet had, door den jongen hoofdman was ingenomen.

Nauwelyks had Mansfeld dezelve echter verlaten, of men zag don Velasquez andermael den zetel nader sluipen.

‘De lafaerd!’ mompelde de graef, terwyl hy Cuyl naderde. ‘Hy heeft den moed niet u den kaekslag betaeld te zetten en zoekt zich te wreken, door het vuer der jaloezy in uwe borst te doen ontbranden. Hebt gy hem ontmoet, sinds gy hem dat onzigtbaer merkteeken op het aengezigt prenttet?’

De edelman schudde, met eene blykbare verachting voor den Spanjaerd, het hoofd.

‘Dezulken’ zeide hy ‘wreken zich niet over een geleden hoon gelyk een Vlaemsch edelman. De Spanjaerd wet den dolk, beréid het vergif en legt zyne hinderlaeg in het geheim.’

‘My dunkt dat uwe Martha zeer veel met hem op

heeft?’ zeide Mansfeld bedenkelyk en eenen oogslag in de zael werpende.

Cuyl zweeg, maer het spookte hem geweldig in zyn binnenste. Hy leed aen die knagende slang, welke zich om ons hart kronkelt en aen hetzelve wond op wond toebrengt, zonder dat het daer ooit aen sterven kan - hy leed aen minnenyd. Hy had zyne verloofde willen naderen en dien lafaerd andermael doen achter-over tuimelen, om te beletten dat zyn adem hare reine wangen bezoedelen zou. En dan, waerom glimlachte Martha zoo vriendelyk om dé vleitael des Spanjaerds, terwyl zy geen enkelen blik naer de plaets wierp, waer ‘haer Nicolaï’ stond? Duizende verschrikkelyke denkbeelden stormden hem door het hoofd - en geen wonder! Cuyl was in dat oogenblik zoo als die, welke met al het vuer eener opregte liefde beminnen: zy denken dat gansch de wereld beminnen wil wat zy beminnen; zy vreezen dat het voorwerp hunner liefde, in dien hoop aenbidders er ligtvaerdig eenen zal aentreffen, wiens hoedanigheden oogverblindender zyn dan de hunne. Zy zyn onregtvaerdig: de vrouw welke waerachtig bemint, is minder wispelturig, minder veranderziek dan wy, mannen.

‘Weet de jonkvrouw in welken toestand gy u bevindt opzigtens don Velasquez?’ vroeg graef Karel na eene poos stilzwygen.

‘Neen’ antwoordde Cuyl ‘ik heb het haer stiptelyk verborgen gehouden.’

‘Dat stelt my gerust. Kom aen, ik wil die Spaensche vlieg nog eens van dat suikerzoet wegjagen’ - en Mansfeld trad, na eene poos heen en weêr in de zael gedrenteld te hebben, andermael naer den zetel van Martha.

Don Velasquez verdween byna onmiddellyk.

Cuyl naderde kort daerna insgelyks de edelvrouw, en op den zoeten glimlach zyner vriendinne, voelde hy de bange schokking van zyn hart bedaren. Wat was die glimlach ook verschillend van dien; met welken zy den Spanjaerd bejegende! Des te meer daelde de gerustheid in zyne ziel, toen Martha hem half fluisterend en vertrouwelyk zeide:

‘Die don Velasquez wordt inderdaed hinderlyk voor my.’

De knapen hadden lustig wyn geschonken, de vrolyke kout, de fyne hoffelykheid, de geestige jokkerny hadden in de verschillende groepen de ernstige gesprekken over de staetkundige omstandigheden afgewisseld; de jonkvrouw had de gasten verrukt door hare melodie-volle liederen; er was gespeeld en het goud had ruimschoots over de tafel gerold - daerna hadden verscheidene gasten van den hoffelyken Joès van Baldrikum afscheid genomen. In de achterzael ontmoette men nog twee persoonen, die echter niet genegen schenen te zyn zoo spoedig het huis te verlaten.

Don Velasquez had zich aen eene tafel gezet, deels met den rug naer Karel van Mansfeld gekeerd, die insgelyks in dezelfde houding aen den overkant had plaets genomen. De Spanjaerd begon den schenker werk te geven, door hem herhaelde keeren den ledigen drinkbeker toe te reiken. De Nederlander had zich den anderen knaep toegeëigend. Elk dezer twee persoonen sprak schynbaer tot zich-zelven, maer rigtte zyner tegenparty middelerwyl scherpe zetten toe. Het was een tweegevecht met de tong.

‘Schenk my eens in, knaep’ zeide Karel van Mansfeld, op spottenden toon ‘ik wil in myne eenzaemheid drinken aen het loyale Spanje, dat ons zoo vaderlyk regeert.’

‘Schenk in!’ zeide don Velasquez op zyne beurt tot zynen knaep; ‘ik wil drinken op die ridderlyke Nederlanders, die zoo gelukkig zyn onder het beheer van het magtige Spanje.’

Dat was de eerste mael raek: Karel van Mansfeld voelde zich gekwetst, minder door de woorden dan door den toon, waerop het gezeid werd.

De knapen hadden geschonken.

‘Heerlyke wyn!’ zeide de Spanjaerd, het geurige nat in zynen beker van den bodem naer boven ziende perelen; ‘die kralen zyn als de kostbare perels, welke Nederland levert om de pracht van Spanje te verhoogen.’

Karel van Mansfeld hield insgelyks het oog strak in de bokael gevestigd.

‘Die dansende perels’ zegde hy ‘zyn de kogels der Spaensche roeren, die de harten der Nederlanders komen zoeken; doch zy stooten op onze borsten af - die kogels; ofwel zy smelten in dezelve, als suiker-erwten in den mond der kinderen.’

De graef dacht, dat de beurt van gekwetst te zyn aen den Spanjaerd gekomen was; hy bedroog zich.

‘Schenk in!’ zeide don Velasquez.

‘Schenk in!’ hervatte de jonge graef.

‘Gy zyt een tooverdrank’ sprak de Spanjaerd, ‘waerin die arme Nederlander den voorsmaek van den Spaenschen hemel geniet.

‘Die wyn’ hervatte de graef, ‘is als een tooverglas in wiens diepte ik Spanje zie met zyn koesterend zonnevuer en zynen houtstapelbrand; met zyne kleurige bloemen en zyne geesels; met zyne smakelyke olyven en zyn vergif; met zyne broederkussen en zyne verraderlyke dolken van Toledo.’

De Spanjaerd glimlachte. De jonge graef kon er niet in gelukken don Velasquez' eigenliefde te kwetsen.

‘Ik drink’ zeide Karel van Mansfeld andermael, en altyd tot zich-zelven sprekende’ ik drink op die fiere

hidalgo's van Spanje, die gy, wyn, zoo dapper maekt als hyena's, zoo moedig als de hazen onzer bosschen.’

By die woorden zag hy schuinsch naer den Spanjaerd; don Velasquez hief grynslagchend de schouders op.

‘Kom, don Velasquez’ zeide deze op nydigen en spottenden toon ‘drink op die edele bedelaers: waterdrinkers voor het oog des gepeupels, wynslempers tusschen de vier muren.’

Graef Karel bedwong moeijelyk zyne gramschap.

De knapen schonken andermael de bekers boorde-vol; er speelde een sarkastische lach om de lippen van don Velasquez, er blonk iets vurigs in het oog van den jongen edelman, de bliksem vóór den donderslag.

‘Ha, een volle beker!’ juichte Mansfeld ‘laet ons drinken. Maer toch dat ons oog niet tintele als het oog eener slang; dat daerom onze handen de kracht niet krygen om het dobbelspel te vervalschen; dat daerom onze wangen niet gloeijen, alsof er een kaekslag op gebrand hadde.’

Ditmael was het de beurt des Spanjaerds; met eene deels ingehouden vermaledyding op de lippen, wendde hy zich om en hief den beker dreigend in de hoogte:

‘Is het tot my dat gy die hoonende woorden spreekt?’ morde hy.

De Nederlander triomfeerde. Hy hief het hoofd op en wendde zich ook halvelings om, zeggende: ‘Hebt gy soms’

en van Mansfeld stak nu grinnikend als een duivel, het bovenlyf over de tafel ‘hebt gy, don Velasquez, het spel vervalscht en hebben uwe kaken gebrand onder den onteerenden slag eener mannelyke hand?’

Karel's triomf was van korten duer geweest; de Spanjaerd was reeds weêr bedaerd; hy antwoordde op dat gezegde door een satanischen lach, waerin geheel zyne zwarte ziel doorstraelde. De jonge graef was zich-zelven niet meer meester.

‘Myne handen tintelen’ duwde hy hem toe ‘om u op de andere kaek een tweede brandmerk te geven; maer het ware onnoodig, gy hebt den moed niet om den u zoo beleedigend toegeworpen handschoen op te nemen en een ridderlyken stryd te aenvaerden. Gy zyt een Spanjaerd, dat wil zeggen....’

‘Spreek op!’ liet er don Velasquez spottend op volgen.

‘Een lafaerd!’ was het antwoord.

Dat had tot in de ooren van Cuyl geklonken, welke zich op eenigen afstand van daer bevond. Hy naderde en plaetste zich achter zynen al te vurigen vriend. Don Velasquez had dezelfde houding aengenomen als Karel van Mansfeld. De haet, de wraek spraken uit hunne verwrongene trekken, hunne vlammende oogen en gebalde vuisten. Er was echter een merkbaer verschil in beiden: by den Nederlander was

het de openlyke, opbruisende gramschap welke, in een regelmatig tweegevecht, dien haet wilde koelen; by den Spanjaerd was het integendeel ingetoomden wrok, welke reeds beraemde hoe hy zich eens het heimelykst en het verschrikkelykst zou kunnen wreken. De eene was de leeuw, de andere was de hyena.

Voor Cuyl vertegenwoordigden zy de twee partyen in de Nederlanden; zy gaven geen gehoor meer aen de redenering, alleen de zucht om elkander te vernielen, op welkdanige wyze ook, bezielde hen.

‘Een lafaerd!’ had de jonge graef gezeid.

‘Er zal een tyd komen’ antwoordde don Velasquez met nadruk ‘dat wy u zullen laten oordeelen, of het Kastilliaensche bloed den smaed verdient, dien gy hetzelve toewerpt.’

‘Er zal een tyd komen....’ zeide Mansfeld andermael met stemverheffing; omdat hy de kokende gramschap niet langer in zyn binnenste kon besloten houden.

De hand van Cuyl viel op dat oogenblik op den schouder van den graef neêr.

‘Onvoorzigtige!’ mompelde de onderbreker streng.

‘Ha, ik begryp u’ hervatte don Velasquez ‘schoon gy niet verder spreekt, lees ik in uwe gedachten. Gy wilt zeggen, dat gy eens gewapender hand Spanje's magt zult te keer gaen.’

‘Brief dat morgen over naer Madrid!’ liet de jonge graef er driftig op volgen.1

‘Welnu’ ging de Spanjaerd spottend voort, terwyl hy opstond om heen te gaen ‘die kans zal u, ik hoop het, welhaest gegeven worden. Als uwe schoone Nederlanden door Spaensche krygsknechten overstroomd zyn, kunt gy den stryd op leven en dood aengaen.’

‘De Nederlander vreest den dood niet! ‘liet Cuyl er bedaerd op volgen.

Dat zal hy aen den hertog van Alva te bewyzen hebben!’ onderbrak don Velasquez en de edellieden verlatende, begaf hy zich naer de gasten, die zich nog in de voorzael bevonden.2

Karel van Mansfeld was bleek van gramschap; hy sloeg de hand onstuimig aen het gevest van zyn rapier en had, zonder zynen meer bedaerden vriend, den vreemdeling onmiddellyk rekening gevraegd over zyne hatelyke spotterny, over

zyne verguizing van den Nederlandschen adel en de bedreiging, met al de trotschheid eens Spanjaerds, hem in het aengezigt geworpen.

Cuyl gaf zich, na het verlaten van het huis des heeren van Baldrikum aen geheel andere gedachten over. De naem van Alvarez de Toledo deed hem met een scherpen blik de staetkundige toekomst peilen. Mymerend rigtte hy zyne schreden naer den Roeyen Leeuw, terwyl het vrolyke lied, dat de graef neuriede, in de verte wegstierf.

De slaep was dien nacht den edelman niet gunstig; hy ontvlood zyne oogleden of schiep droomen, die Cuyl met kloppend hart deden ontwaken. Nu hoorde hy in zynen droom, de laetste woorden zyner stervende moeder, welke hem aenmaende der Moederkerke getrouw te blyven; dan klonk hem Mansfeld's Geuzenlied in de ooren. Nu liet hy zyn afgemat hoofd in den arm van Martha van Baldrikum rusten, dan hoorde hy de verwytende stem van Oranje, omdat hy, als een nieuwe Samson, zyne mannelyke kracht opofferde aen de grillen eener andere Dalila. Nu zag hy Alva met zyne beulen, dan de Geuzen, juichend op de brokken en puinen der altaren - altemael het verwarde overschot der denkbeelden, welke na het feest by den heer van Baldrikum, zynen geest hadden bezig gehouden.

Toen het eerste licht des dageraeds door de venster der

slaepkamer viel, stapte Cuyl reeds door het vertrek; zyn gelaet had eene ernstiger plooi dan te voren.

Soms stond hy eene poos voor het venster stil en scheen mymerend op den purperrooden gloed der morgenzon, welke de toppen der hooge puntgevels kleurde, te staren; dan hield hy stil voor het rapier, dat in den breeden sluijer aen den muer hing, nam achteloos den zegelring, met den klimmenden leeuw versierd, in de hand en wierp hem, na een oogenblik peinzens, weêr ter zyde.

De stryd, die sinds lang in zyn gemoed heerschte, was echter gestreden; met een karakter, zoo als dat des jongelings, kon er niet anders dan een mannelyk besluit volgen.

Hannibal sloop angstig, op het hooren van den ongeregelden voetstap, de kamer zyns meesters binnen; de trouwe knecht bleef aen de deur staen, als om de bevelen van zynen heer te vernemen.

‘Gy komt ten gelegen ure, Hannibal!’ zeide Cuyl zich omwendende.

‘Wat gelieft u edele my te zeggen?’ antwoordde Hannibal, terwyl zyn scherp oog de oorzaek der bleekte op het gelaet zyns meesters trachtte te onderscheppen.

‘Zadel Muro, ik moet vertrekken.’

Die woorden waren op eenen zoo gebiedenden toon uitgesproken, dat Hannibal niet langer in het vertrek durfde

vertoeven, en echter had hy eenen druppel bloed gegeven, indien hy zynen heer op dat oogenblik een woord van troost had mogen toespreken.

Een half uer nadien waren ruiter en paerd reisvaerdig. De uitrusting bepaelde zich by een zwart kleedsel, eenen hoed zonder veder, hooge kaplaerzen, een stevig rapier en een langen bruinen mantel; eene valies was achter op het zadel van het paerd vastgehecht.

‘Wacht my hier, en overhandig dezen brief aen de jonkvrouw van Baldrikum!’ had, vóór het opstygen, de ruiter gezeid, en welhaest zag Hannibal hem ten einde der Cammerstrate verdwynen.

In de kamer vond de dienstbode alles geborgen en niets, geen enkel voorwerp, helderde het geheim op, hetwelk over dat onverwacht vertrek verspreid lag. Op de tafel stond den zilveren kroes, waeruit zyn meester gewoon was te drinken; alvorens heen te gaen had deze de bokael met wyn gevuld, doch gewis hadden zyne lippen geweigerd het glas aen te raken, dewyl de beker nog boordevol was.

Hannibal liet zich in den breeden lederen leuningstoel zakken, greep den kroes, zuchtte diep, en, gewis om zyne smart te verdrinken, zwolg hy den wyn binnen. Daer zat hy nog toen zware voetstappen op den trap zich lieten hooren, en Karel van Mansfeld, onder het herhalen van het

lied des vorigen avonds, de deur open stiet en binnen trad.

De graef lachte toen hy den staljongen, met al de statigheid van een adellyk' heer, in den breeden leuningstoel zag zitten. Hy ontblootte zich het hoofd, boog met eene komische majesteit en bragt den ‘hoogedelen heer Hannibal, graef van Nullenstein tot Zeroburg’ zynen eerbiedigen groet. Hannibal rees, eenigzins verlegen, uit zynen zetel op.

‘By mynen patroon!’ zeide de graef op lagchenden toon; ‘het is vandaeg toch geen Allerkinderen-dag, Hannibal? Verzorgt heer Cuyl welligt zynen hengst, Muro, terwyl de stalknecht in den gemakkelyken leuningstoel droomt en uit den zilveren kroes zyns meesters bobbelt?’

‘Myn edele heer is met het krieken van den dag vertrokken, heer graef’ gaf Hannibal ten antwoord.

‘Vertrokken?...’ riep Mansfeld verwonderd, en de vrolyke trek van zyn aengezigt verdween. ‘En waerheen?’

‘Dat is een geheim voor my.’

‘Wat heeft hy u gezeid?’

‘Wacht my hier....’

‘Is dit alles?’

‘Geene letter minder, geene letter meer.’

‘Verwonderlyk!’ mompelde de graef en trad mymerend de kamer op en neêr. Te vergeefs zocht hy in zynen geest naer de reden van dat plotseling vertrek en zoo verstrooid

was Mansfeld, dat hy de kamer verliet zonder ditmael ‘graef Hannibal van Nullenstein tot Zeroburg’ te groeten.

Toen deze geene voetstappen meer hoorde, omgordde hy zich met het oud rapier, hetzelfde waermêe wy hem reeds voor den Roeyen Leeuw zagen paradeeren, en aldus gewapend nam hy in den leuningstoel weêr plaets, wel besloten zynde het minste stofje in de kamer van zynen heer, tot der dood toe te verdedigen.

By het minste gerucht dat Hannibal op den trap hoorde, sloeg hy ook de hand aen het gevest; indien het gedruisch de kamer naderde, verscheen het vreesselyke wapen uit de scheede, en niet zelden stond de dwerg met uitgetogen rapier en dreigend, voor den dikken en waggelenden kok der herberg; voor den hond des huizes, die, kwispelstaertend, zynen snuit door de half geopende deur stak; ofwel hy deed de miauwende kat of het vriendelyke dienstmeisje, als den bliksem zoo snel, naer beneden vlugten.

In dit alles speelde Hannibal zyne rol zoo ernstig als de veldheer, die zich in de sterkte belegerd ziet, en elken aenval moet afslaen. Na eenige dagen verveelde hem de eenzaemheid; hy trok het rapier niet meer als het vriendelyke dienstmeisje aen de kamerdeur kwam - integendeel, Hannibal had de vriend willen zyn van dat kind, met hare twee blozende en gekuilde wangetjes, met haren schalkschen blik; hy had haer

vertrouwen willen winnen en eindelyk ook een hartje stelen - zeker wel het eerste van zyn leven.

Doch het schelmsche kind lachte schaterend met den graef van Nullenstein; het zette hem, de twee handen uitbreidend en als eene duivelin spottend, eenen neus; speelde hem de poets, als zy den knaep slapende vond, hem het gezigt met roet of lampzwart te beschilderen, of wel haelde zynen degen uit de scheede en stak het braedspit in de plaets - tot dat Hannibal, die eerkrenkende spitsboeveryen moede, verklaerde dat hy haer als een speenvarken aen zyn rapier zou rygen, indien zy zich nog tot iets dergelyks verstoutte, hetgeen niet belette dat zy een half uer nadien, den knaep weêr een nieuwen trek speelde, die heel het persooneel van den Roeyen Leeuw deed lagchen.

De graef van Mansfeld had eenige malen de afspanning bezocht, en wanneer hy in goeden luim was, sprak hy zeer lang met den staljongen. Van hem had Hannibal dan ook vernomen, dat de jonkvrouw Martha van Baldrikum met de reden der afwezigheid haers verloofden niet onbekend was; doch dat zy ten dezen opzigte een volkomen geheim in acht nam en zich bepaelde met te zeggen, dat de heer Cuyli voor familie-zaken naer Holland was gereisd.

Het was omtrent Kersmis.

Op eenen schemer avond had Hannibal den breeden zetel

voor het knetterende vuer geschoven, en haelde zich de somberste droomen, zynen meester betrekkelyk, voor den geest. Een gedruisch dat hem op dat oogenblik onheilspellend voorkwam, werd op den trap gehoord. Hannibal sprong overeind; het rapier vloog uit de scheede en de knaep plaetste zich mannelyk voor de deur, het oog strak op dezelve gevestigd.

De deur werd geopend en Cuyl stond op den dorpel; hy zag er ernstig, peinzend en vermoeid uit. Niettegenstaende dit, schoot er een strael van vreugde uit Hannibal's oogen en zyn gezigt werd door eenen schaterlach akelig vertrokken.

‘Edele heer!’ riep de jongen.

‘Ik groet u, Hannibal!’ antwoordde Cuyl, wierp den knaep zynen mantel en hoed toe, en liet zich in den zetel vallen. ‘Geef my eenen dronk wyn en verzorg daerna Muro’ voegde hy er na eene poos by.

Hannibal voldeed bedrukt aen dien last; hy had wel een Carolus-gulden gegeven, indien hy er eenen bezeten had, om te weten wat zynen heer toch zoo verkeerd in het hoofd stak.

 

Een paer uren later ontmoeten wy den edelman in het huis van heer Joès van Baldrikum. Drie persoonen bevinden zich andermael in die kamer, welke in den tuin uitzigt had, en waer wy vroeger eene der samenspraken, tusschen Martha en Nicolaï, afluisterden. Nu echter waren de vensterluiken

gesloten, de kamer aengenaem verwarmd en helder verlicht.

Heer Joès zat in den leuningstoel voor het vuer; de jongeling stond op eenige stappen van hem en verder, het aengezigt van beiden afgewend, stond Martha naby de klavecingel. De grysaerd zag er hoogst ernstig uit; Cuyl hield zich kalm en beraden, terwyl het neêrgedrukte hoofdje van de verloofde genoegzaem deed zien, dat zy door de smart overstelpt was.

Laet ons eenen oogenblik naer het gesprek luisteren, dat, na eene poos onderbroken te zyn geweest, door den ouden heer Joès hervat werd:

‘Gy hebt dus besloten de dienst van Spanje te verlaten?’

‘Zoo als gy zegt, heer van Baldrikum!’ was het antwoord.

‘Verzin eer gy begint!’ zegt het spreekwoord.

‘Ik heb alles gewikt en gewogen; sedert myne afwezigheid heb ik myne zaken vereffend, myne vrienden geraedpleegd, myne bezittingen verkocht en zelfs reeds myn ontslag aen Hare Hoogheid, de hertogin van Parma, doen geworden.’

‘Hoe?..... Onvoorzigtige!’

‘Dat alles is geschied. Ik wil, in deze omstandigheden, betere dagen afwachten.’

‘Wat bedoelt gy?’

‘Heer van Baldrikum, ik ben Nederlander, en tevens aen

myn voorvaderlyk geloof verkleefd: ik zou hier te lande èn de godsdienst, èn de Nederlandsche regten en privilegiën willen zien gehandhaefd worden. De twee partyën, welke zich als de beschermsters van deze schynbaer met elkander strydige punten opwerpen, zyn echter naer myn inzien van den regten weg afgedwaeld. Ik herhael het, Spanje beweert de godsdienst te verdedigen, en verdedigt deze even onbehendig als de Geuzen, die zich de voorstanders van regt en vryheid noemen, deze laetsten verkeerdelyk handhaven.’

‘Drogredenen! Spanje doet zynen pligt; de koning is aller heer en meester! Wat hy doet is wel gedaen!’

‘Ik wil den koning getrouw zyn, zoo lang hy de Nederlandsche vryheden niet schendt; doch Spanje's strekking is duidelyk: het wil die vryheden vernietigen, en van het oogenblik dat dit gebeurt, zal ik de eerste zyn ook alle gehoorzaemheid aen Philips te weigeren.’

‘Welnu, werp u dan aen den kant der plunderaers en oproermakers!’ onderbrak heer Joès op vergramden toon.

‘Neen! Ook daer handelt men verkeert wanneer men onze kerken aenvalt en verwoest en den Katholiek in zyne heiligste belangen krenkt. Ik herhael het u, noch in de eene, noch in de andere party vind ik myne denkwyze zoo zuiver voorgesteld als ik het wenschte, en daerom plaets ik my op een middelpunt en ik wacht.

Droomen!....’

‘Die eens waerheid zullen zyn. Het onregt aen twee kanten zal nog grooter worden, omdat de haet tegen elkander tot daden zal overslaen, welligt tot de ontzettendste gruwelen aenleiding zal geven; maer eens moet het licht worden in de duisternis. Ofwel Spanje zal het hoofd bukken en aen redelyke eischen toegeven, ofwel de verdeeldheid in ons midden zal ophouden, en harten en handen zullen zich in één en hetzelfde vaderlandsche gevoel tegen Spanje vereenigen.’

‘Ik begryp u’ glimlachte heer Joès ‘gy zoudt.....’

‘Ik zou een vry en onafhankelyk land, waer ieders regt gewaerborgd werd, niet ongenegen zyn.’

‘Ziedaer dan die trouwe dienaer des konings!’ berstte de heer van Baldrikum nydig spottend uit.

‘Ik heb nooit blindelings en onvoorwaerdelyk gehoorzaemd!’ liet Cuyl er fier op volgen.

‘Weet gy, hoe ik uwe verwydering aenschduw?’

‘Spreek, heer van Baldrikum.’

‘Als eene laffe werkeloosheid.’

De jongeling werd bleek van verontwaerdiging by het hooren dier woorden; hy bedwong zich en met eene stem welke van aendoening beefde, zeide hy zoo kalm mogelyk:

‘Beschuldig my niet van lafheid, mynheer; dat woord

doet my het hart jagen. Er hoort, duld dat ik het u zegge, minder moed toe, om my in de eene of andere party te werpen, dan wel tot het besluit te komen, dat my door myn geweten, dien strengen regter, wordt opgelegd.’

De oude heer deed eene beweging van ongeduld.

‘My dunkt’ ging de jongeling voort ‘dat er inderdaed meer kracht en moed noodig is, om zyne eerzucht, welligt zyne..... liefde te onderjukken, dan zyne vyanden onder de kracht zyns arms op het slagveld te doen bezwyken. Anderen kunnen aen de stem der driften gehoor geven; ik luister naer de verhevene stem des gewetens, en moet ik voor alsnog in de groote worsteling, welke welhaest zal aenvangen, werkeloos blyven, dan ten minste zal ik vrede met my-zelven hebben.’

‘Ik voor my heb geen' vrede met zulke denkbeelden; voortaen, heer Cuyli, is alle gemeenschap tusschen ons gebroken.’

‘Ik had dit gevreesd!’ zeide de jongeling ontroerd, terwyl Martha het hoofdje in de beide handen zakken liet en luidop snikte.

De heer van Baldrikum had het vertrek verlaten; hoopte hy welligt nog iets van den invloed zyner dochter?

Een oogenblik was het doodstil in de kamer.

‘Gy hebt het gehoord, Martha!’ zeide Cuyl ten laeste;

‘ik moet Spanje's staetkunde blindelings en onvoorwaerdelyk omhelzen, of zoo niet u vaerwel zeggen. De keus is inderdaed zwaer....’

De jonkvrouw zuchtte diep en sloeg het betraende oog op het beeld des Gekruisten, dat boven den ingang der deur hing.

‘Ik begryp’ hervatte Cuyl ‘de wil uws vaders moet u heilig zyn. Gy kunt, gy moogt my in de eenzaemheid, waer ik betere dagen wil gaen afwachten, niet volgen.’

‘Nicolaï’ stamelde het meisje ‘kan men eene vrouw, welke men inderdaed lief heeft, verlaten zoo als gy doet? Neen, neen, dat is niet mogelyk!’

‘Twyfel niet aen myne liefde, Martha; ik heb u lief boven alles wat er nog voor my op deze wereld bestaet; maer eisch niet dat ik om den wille der liefde mynen pligt schende. Die pligt wordt my door de inspraek myns gewetens voorgeschreven, en het geweten is gewis geen slechte raedsman.... Martha, ik had my met eene zoete hoop gevleid, die namelyk, dat gy in myne denkbeelden zoudt gedeeld hebben.’

De jongeling nam de hand van het meisje in de zyne, en sprak voort:

‘Ik dacht: Martha zal my verstaen, misschien zy alleen; maer wat geeft het my ook, dat al de overigen my veroordeelen! Kan zy my niet als gade volgen, dan toch zal zy my

wachten, tot dat de omstandigheden my weêr in de woeling terug roepen! En gy, gy ook veroordeelt my nu?’

De jonkvrouw bedwong moeijelyk hare diepe ontroering.

‘Die veroordeeling, Martha, zal zwaer om dragen zyn; doch ik zal sterk wezen. Veel heb ik reeds opgeofferd: eer, rykdom, aenzien en roem, my door Spanje aengeboden; vrienden uit de tegenparty hebben my den rug gekeerd - en gy ook, gy verlaet my nu; maer toch onwankelbaer is myn besluit.’

‘Och, waert gy nog steeds een trouw kind der Kerke!’

‘Martha, Martha! wat hoon werpt gy my naer het hoofd! Ik ben en blyf een onderworpen geloovige; maer ik wil, ik mag geen blind werktuig in de handen van Spanje zyn. Herroep dat woord, Martha, want de assche myner moeder mogt er in den grave door geroerd worden!’

‘Maer men zegt....’ liet het meisje er bevend op volgen.

‘Men zegt - omdat men niet meer redeneert en de partyhaet de menschen stekeblind slaet; de toekomst zal leeren of dezulken wel gesproken hebben.... Doch het zy zoo’ ging hy bedaerder voort; ‘gy zult my dan niet meer toehooren. Vergeten echter zal, noch kan ik u; gy zyt de eenigste vrouw, welke ik ooit beminde en haer beeld wil ik in de eenzaemheid der heide of in het gewoel der gevechten, altyd meê dragen.’

‘Hoop echter niet op de toekomst, Nicolaï! De band, die tusschen ons geslingerd was, moet ten eenemale verbroken worden.’

De maegd had die woorden niet dan met moeite uitgesproken; Cuyl was bleek als een doode geworden. Tot dan toe had er nog altyd een straeltje hoop op den rand zyns harten gezweefd; doch nu was alles verdwenen.

‘Uw vader wil het dan zoo?’ vroeg de jongeling ten laetste.

‘Ik ken hem; zoo heeft hy het begrepen.’

‘En gy, Martha....’

‘Gy hebt het gezeid, myns vaders wil is my heilig.’

Cuyl zweeg een oogenblik.

‘Welnu, zyn wil geschiede!’ zeide hy op vast beraden toon. ‘Martha, liefste-myne, laet my u nog eens, misschien voor de laetste mael zoo noemen. Er zal een tyd komen dat men een regtvaerdiger vonnis over my stryken zal. Dan zal het misschien te laet zyn; maer myne nagedachtenis zal ten minste gewroken wezen.’

Het meisje weêrhield hare tranen niet meer: wie toch beter dan zy, waerdeerde de edele ziel van Nicolaï; zy wendde het aengezigt af om hare ontroering niet te laten blyken.

‘En nu, vaerwel!’ hervatte de jongelin[g] en hy bragt

Martha's hand aen zyne lippen ‘vaerwel, wees gelukkig, eeuwig gelukkig!’

Dan liet hy de hand los en wendde zich om; geen woord tot afscheid kwam over Martha's lippen; geen oogslag tuerde hem achterna en hare hand was zelfs niet bezield geworden door eene dier krampachtige bewegingen, welke by verloofden meer zeggen dan eene reeks woorden. Aen de deur bleef Nicolaï nog even staen; hy zag dat Martha het aengezigt met de twee handen bedekt hield en pal stond als een beeld.

‘Martha, Martha!’ riep hy smartelyk uit.

De jonkvrouw sidderde.

‘Hebt gy dan geen enkel woord voor my?’

‘Vaerwel’ zeide zy zacht en wankelend ging zy, aen den tegenovergestelden kant waer de jongeling zich bevond, de deur uit.

In de opene straet gekomen, rolden er tranen over de mannelyke wangen des edelmans; die slag was inderdaed al te zwaer geweest en toch was er in hem eene zekere tevredenheid, omdat hy eindelyk was doorgestreden.

Eenige dagen later, op eenen voor-avond te huis komende, vond de edelman, Hannibal nogmaels in den leuningstoel zitten; de knaep rigtte zich eerbiedig op toen zyn meester binnen trad. Uit de oogen van dien dikwyls miskenden jongen blonk Nicolaes Cuyl iets tegen, hetgeen hy sedert lang, by al

die hy ontmoette, gezocht had: vriendschap, mededoogen.

‘Hannibal’ zeide de edelman ‘ik zie in uwen oogslag dat gy gaerne de reden zoudt weten, waerom ik er zoo droevig uitzie.... Het is, goede jongen, omdat iedereen my verlaten heeft, zelfs die waerop ik veel hoop bouwde.’

‘Zóó zyn de vrienden, edele heer.’

‘Gy zegt het wel: men vergelykt ze wel eens aen de zwaluwen, die met de lente, het jaergety der vreugde, komen en in den winter, het jaergety der ellende, heenvliegen.’

‘Zoo zou ik niet doen, edele heer.’

‘Ik weet het, Hannibal’ en Cuyl reikte zynen staljongen de hand toe, ten teeken dat hy met hem een vriendschappelyk verbond sloot. De knaep was er door onthutst.

‘Hannibal’ hervatte Cuyl ‘wilt gy de stad verlaten en my volgen?

‘Overal, edele heer!’ antwoordde de knaep driftig.

‘Wilt gy met my naer....’

‘Onverschillig waer.’

‘Het zy zoo. Dan vertrekken wy binnen een paer dagen; de plaets waerheen wy ons begeven is u dan wel onverschillig?’

‘Ten eenemale.’

‘Houd ons vertrek dan geheim en koop voor u de witte

merrie, Arabella, die de meester des huizes my onlangs voor eenige goudstukken aenbood.’

Hannibal kon in 't eerst zyne ooren niet gelooven. Arabella, de goede stalmakker van Muro, zou de zyne worden! - en zoo snel als een bol vloog hy den trap af, om beneden by den kastelein, en dit met al de statigheid en het belang van eenen ridder, den prys van het witte ros te gaen bedingen.

De koop was dan ook spoedig gesloten; maer daerop moest gedronken worden, en Hannibal had geenen haet tegen eenen beker goeden wyn gezworen. Hy had echter zoo lang en zoo starlings naer den bodem van den kroes gekeken, dat zyn hoofd begon te draeijen: - dat gebeurt als men gedwongen is lang op een en hetzelfde punt te zien!

Onder het schaterend lagchen der aenwezigen waggelde Hannibal eindelyk naer boven, om zynen heer over het sluiten van den koop berigt te geven.

‘Arabella.... wyn.... dukaten.... Hospes.... schelm.... Hannibal slim.... Niet dronken, neen, dronken niet.... witte merrie....’ dat waren de woorden die Hannibal onderweg mompelde, ter repetitie van hetgeen hy zeggen moest.

Aen de deur stond hy echter stil: hy werd weêrhouden by het hooren van stemmen in de kamer zyns meesters; een der daer aenwezige persoonen lachte somtyds bovenmate schaterend.

Men hief langs binnen de klink der deur op, en Hannibal was wys genoeg om eenen zytrap op te klouteren; hy meende dit heel behoedzaem op de teenen en den wysvinger tegen de lippen gedrukt, ten uitvoer te brengen; doch de booze geest scheen in hem gevaren te zyn en knotste hem onbarmhartig op den trap neêr.

De deur werd geopend; Mansfeld maekte zich gereed de kamer te verlaten. Op den dorpel stil staende, zeide hy nog, als ten vervolge van een gehouden gesprek:

‘Een trouwen gids zult gy vinden; hy wacht u ter plaetse....’

‘Ik dank u!’ antwoordde Cuyl ‘doch zyn naem?’

‘Arend Bout, de Wolfjager.’

‘Nogmaels dank.’

‘En nu, myn beste kluizenaer, goede reis, een vrolyk leventje en eene spoedige terugkomst’ - en de twee vrienden drukten elkaêr de hand.

‘Gy spot, Mansfeld.’

‘By myn patroon! wie zou er niet meê spotten! Dat belet niet dat ik meer dan eens ter uwer eere, in de taveerne, den kroes zal ledigen, en’ fluisterde hy er by ‘een scherp oog houden op de schoone Martha. Vaerwel Cuyl.’

‘Vaerwel!’

De jonge graef trad voorby Hannibal, zonder dezen laetste

te zien; de edelman strompelde in het donkere den engen trap af. Hannibal was opgestaen en toen hy het gestommel hoorde, zeide hy stamelend: ‘Die kerel daer moet verbazend dronken zyn, om zooveel gedruisch te maken; die heeft voor 't minste dezen avond twee schimmels gekocht.’

Cuyl was alleen; zyn onstuimige vriend had hem verlaten; hy zette zich nêer en by het licht der lamp schreef hy geruimen tyd, en maekte eenige laetste schikkingen. Ten vier uren 's morgens stond hy op; zyn werk was volbragt.

Op dat oogenblik klonken de klokken uit den hoogen Onze-Lieve-Vrouwen-toren: het was kersmis-morgen;1 de majestueuse toonen, die, als gansch de stad nog in de rust verzonken lag, den geloovige opriepen om te komen bidden, danken en zich met het feestelyk loflied te vereenigen, troffen den edelman. Hy ook wilde zich met zyne geloofsgenooten vereenigen en voor vriend, vyand en vaderland bidden.

De sneeuw bedekte de aerde en schitterde in het licht der maen, als lag er een met diamantgruis overstrooide mantel uitgespreid. Zwarte gestalten slopen langs de muren en verdwenen onder het donkere portael des tempels. De ingang was door gewapende poorters bewaekt.

De kerk was door duizende persoonen opgevuld; ontelbare waskaersen verspreidden een helder licht door de hooge gothische gewelven des tempels. Dit deed, wel is waer, de kunstige puntbogige vormen duidelyk voorkomen; maer het deed ook de ledige plaetsen zien, waer eens beelden, schilderyen en andere versierselen gepronkt hadden - en die opene plaetsen waren als zoovele wonden, welke eeuwen nadien nog moesten bloeden.

Cuyl stond op dezelfde plaets waer hy eenige maenden te voren gestaen had. Toen hy gebeden had en wilde heen gaen, viel zyn oog op eene jonge vrouw, welke de met tranen gevulde oogen naer het beeld des Heilands ophief: die vrouw was Martha van Baldrikum.

‘Mogt zy myner toch nog gedachtig zyn!’ verzuchtte de edelman. Hy bleef een oogenblik dat reine, engelachtige wezen aenschouwen, en het was alsof eene stem hem toefluisterde: geloof, vertrouw en hoop.’

Martha ging langs den jongeling heen, zonder een enkelen blik op hem te werpen.


Vorige Volgende