Werken. Deel 34. Naar Cayenne

[p. 133]

Job Jeurick.
Eene novelle uit den ouden tijd.

I.
De smid uit het Teutenland.

‘Grootvader! grootvader! Teunis zegt dat hij Job Jeurick heeft gezien, en hij heeft het tinken op het aanbeeld gehoord!’

‘Job Jeurick? Maar dien zagen wij voor 't laatst in... 1792!’

‘Ja, en toch schoof hij gisteren avond op zijn zwart paard langs de witte gordijnen van het venster; omtrent middernacht reed hij boven door de wolken, en nu heeft men parmentelijk den ruiter in de boomtoppen van het beukenbosch gehoord.’

En tien kinderstemmen bevestigden de groote gebeurtenis door Teunis verteld en ik, ik riep misschien nog veel luider dan al de anderen, om den ouden timmerman, onzen gebuur, te overtuigen, al wist ik dan ook persoonlijk niets van het visioen.

[p. 134]

De grootvader zat onder den schaduwrijken lindeboom, voor de deur van het werkhuis, waar hij zelf eerst gehamerd had en waar nu zijn zoon, wiens haren ook al van lieverlede peper en zout werden, hamerde, schaafde en nagelde - aan alles wat de dorpeling noodig had: kinderwagens en doodkisten.

Ik zie den ouden grootvader nog levendig voor mij. Een paar witte haarlokken kwamen onder de blauwe, rondom het voorhoofd met roode strepen versierde, wollen slaapmuts uit, zijn aangezicht was perkamentachtig gerimpeld, de neus benaderde de kin, maar zijn donker oog fonkelde nog en toonde genoegzaam, dat het begrip bij hem nog helder was, zooals de vroolijke trek om den mond aantoonde, dat het leven hem nog lustig voorkwam.

Wel is waar had de grootvader in lange - lange jaren niet meer gehamerd, want daartoe beefden zijne handen te veel; maar toch droeg hij altijd over zijn diemitten wammes en de korte groenvloeren broek, het leêren schootsvel.

Ja, zonder dat laatste meende grootvader niet gekleed te zijn, ‘en daarmeê,’ zegde hij soms lachend, ‘moet men mij ook maar in de kist leggen.’ Alleen 's Zondags, al kon hij dan ook niet ter kerke gaan, legde hij het kenteeken des werks af, zooals hij overigens gansch zijn leven gedaan had.

Grootvader was een man van den ouden stempel; hij bleef wat hij geweest was; maar als men hem met zijn schootsvel in de kist moest leggen, dan mocht men ook, in dat geval, zijne korte pijp niet vergeten, evenmin als zijne glad geschuurde tabaksdoos, die hij zestig jaar geleden gekocht had, en die misschien nooit eene andere plaats had dan in den rechter zak.

De oude timmerman was destijds - ik spreek van mijnen kindertijd - een tachtiger. Hij was dus van de voorgaande eeuw en wist te spreken van Joseph II, Vonck en Heintje

[p. 135]

Van der Noot; hij was de tijdgenoot der Fransche omwenteling en den inval der Sansculotten en hunne vrijheidsgruwelen geweest; hij vertelde u, als was het gisteren gebeurd, hoe onze kerk geplunderd, onze torenklok gebroken, onze heilige vaten gestolen, deze of gene oude pastoor naar Cayenne gevoerd werden; hij wist nog zeer goed hoe hij zich door de vlucht in de bosschen aan de gevloekte conscriptie onttrok en wat er gebeurde tijdens Napoleon.

De Kozakkentijd stond hem zoo levendig voor den geest, dat men bij het vertellen waande die vuile en wilde bende op hunne kleine, magere paarden en met hunne pieken, aan latten en staken gebonden, door het dorp te hooren rennen.

Ja, veel wist die grootvader te vertellen en vooral van Job Jeurick, dien hij persoonlijk gekend, met wien hij dikwijls onder den lindeboom, die voor de groote herberg stond, gedronken. Zondags na het lof gekegeld en gekaatst had - en juist omdat hij Job Jeurick zoo goed had gekend, moest grootvader dikwijls glimlachen wanneer men dingen vertelde, die juist niet secundum waren, 't geen volgens hem beduidde dat ze ten eenemale buiten schreef liepen.

Job Jeurick was in het dorp een legendarisch personnage geworden, die, zooals de kinderen zegden, door de wolken reed, door de toppen van het beukebosch draafde en wiens schaduw zich soms, na het ondergaan der zon en als het licht nog niet opgestoken was, op de witte venstergordijntjes afteekende.

Ginds, onder den zwaren lindeboom, die in de Junimaand met millioenen witte bloemtrossen en met millioenen gonzende bieën overdekt wordt, stond, in grootvaders jongelingstijd, de smidse van Bavo Buck, en toen reeds scheen hem die boom zoo hoog van kruin en knokkig van stam als hij in mijnen kindertijd was; toen reeds durfden de dorpsjongens de musschennesten, die in zijnen

[p. 136]

top wiegelden, niet rooven en ook toen reeds was de smidse de speelplaats der knapen.

's Morgens, 's middags, 's avonds, altijd buiten schooltijd, waren zij daar. Waarom? Ik weet het niet; het was misschien omdat eene smis in een dorp het meeste gerucht maakt; dat er een gedurig leven heerscht.

De hoefstal, waar de pachter het zware ploegpaard komt laten beslaan; de slijpsteen, dien men zoo gaarne draaien doet; het gloeiende vuurtje, de blaasbalg en de halfzwarte mannen die den hamer hanteeren; het helderklinkend maatgeluid op het aambeeld, dat 's avonds, in de stille rust des dorps, zoo verre gehoord wordt - alles werkt te samen om van de smis een aantrekkingspunt te maken.

Dat was zij vóór ons, dat zal zij nà ons zijn.

Bavo Buck was, in grootvaders jongelingstijd, een zestiger, krom en lam gewerkt, zonder juist daarom eene groote fortuin te hebben vergaderd; maar 't ging hem toch goed, en de ijzerkoopman in de naburige stad had zooveel vertrouwen in Bavo Buck, dat hij hem gaarne crediet zou hebben gegeven, indien de oude smid dit gevraagd hadde; maar dat deed hij niet.

Van ouder tot ouder had men met ‘gereed’ geld gekocht en, Goddank! dat kon Bavo Buck ook nog doen.

De vrouw van Bavo was schier zoo oud als hij en zeker even wit van haar; zij zat altoos aan dezen kant voor het venster, waarom de witte gordijntjes in 't midden waren bijeen geschoven, en aan de andere zijde zat hare dochter - Ida, de schoone weduwe, weduwe met een kind.

Ja, het was voor de Buck's een zware slag geweest, toen de jonge schoonzoon door eene pestilente koorts weggerukt en ten grave gedragen werd. Dat had eene groote leemte in het huis en ook in de smis gebracht, waar de flinke zoon met den ouden Bavo het aambeeld dreunen deed; dat had de huiskamer, tot in welke men

[p. 137]

den vroolijken zang van den jongen smid hoorde, lang eene lijkkamer doen blijven.

Twee jaren waren er, sinds dien slag, reeds verloopen. Een kleine jongen trok den blaasbalg voor Bavo, en de boeren zegden dat het werk niet meer zoo vlug van de hand ging als vroeger - en dat was ook wel zoo, ofschoon de oude vrouw beweerde, dat haar Bavo nog zoo flink werkte als vóór twintig jaar. Maar als de oude vrouw dit zegde, schudde Bavo glimlachend het hoofd, en een bewijs dat hij de opmerking der boeren gegrond vond, was, dat hij naar een flink gezel uitzag.

Nu, daar kwam er een uit het Teutenland, en dat was Job Jeurick.

't Was een flinke, gespierde en schoon gebouwde jongen, hij had iets vierkants in het hoofd dat u scheen te zeggen - wat ik wil, moet wet zijn! En die opvatting werd nog versterkt als men zijn donker oog, zijn zwart kroeshaar en de trekken aan neus en mond gadesloeg; maar een knap en handig werkman was hij wel.

Zoo flink hamerde, zoo vroolijk zong soms Job Jeurick, dat Bavo's Ida wel eens in de begoocheling verkeerde, dat haar eigen man weer aan het aambeeld of aan de werkbank stond.

Er waren ouden van dagen, die het hoofd schudden, wanneer Ida soms haar naaiwerk terzijde legde, en onder dit of dat voorwendsel naar de smidse ging; of als zij 's Zondags den hoek van het gordijntje oplichtte en Job Jeurick naoogde, die, geschrobd en gewasschen, netjes gekleed en den grooten zilveren horlogesleutel op de broek bengelend, naar de kegelbaan ging; of als ze, over het pad gaande, hem na het lof het wammes aan den boomtak hangen en in de hemdsmouwen, met juist afgemeten kracht, den bal werpen zag.

Als Job Jeurick 's avonds met zijne dorpsvrienden onder de groene linde of aan de herbergtafel, boven welke de

[p. 138]

koperen lamp met drie tuiten hing te smooken, bleef zitten en de tinnen bierkan gedurig met oudbruin bier vullen deed; als hij daar al de vroolijke liedjes uit het Teutenland zong en niet ophield met zingen al riep de klok hem dan ook tien-, elf-, zelfs twaalfmaal naar huis; als er dan soms hooge woorden vielen, want de duivel zit in de kan met gerstenwijn, gelijk in de kruik met vuurwater; als de vorster zich dan den volgenden dag in de smis van Bavo kwam beklagen, over 't geen hij de schending van 's lands ordonnancieën noemde, en de oude Bavo bedenkelijk het hoofd schudde - dan had de jonge weduwe altijd een woord van verontschuldiging voor Job Jeurick op de lippen.

Dat er iets achter stak, daaraan twijfelde niemand.

Ida was eene schoone vrouw; haar gelaat was frisch en niet door de zon gebruind; het donker oog stond helder onder de fijne wenkbrauwen en het zwarte haar glom alsof het gepolijst ware. Daarbij was zij maar zes-en-twintig jaren oud, en men noemde haar nog altijd in de wandeling ‘Schoone Ida’. Ja, dat wist ze, en dat was juist niet noodig.

Nu, Job Jeurick's oog viel op de schoone weduwe en toen het kermis werd, wandelde hij met Ida aan den arm, en de nijdigaards fluisterden elkander toe: ‘Ze heeft hem aan haren haak gekregen.’

Na dien tijd kwam Job niet meer aan de kegelbaan, onder de linde of in de herberg; maar 's Zondags ging hij voetje voor voetje met Ida door de eikendreef van het bosch, over het voetpad dat door het goudgeel koren slingert, en kort daarna nam hij, op zekeren morgen, den mispelaren stok en ging naar het Teutenland om zijnen doopbrief te halen.

Eenige weken daarna schoot men de ganzenroeren af en teerde men lustig onder de linde, op de bruiloft van Job Jeurick en de schoone Ida.