Werken. Deel 42. In 't vervallen huis

XI. Maakt hij deel van 't infernael bataillon, of is hij...?

Ik herhaal dan dat, wat ik vroeger vertelde, nu tien jaren geleden is. Jan Grompel heeft den nacht in eene afgelegene herberg doorgebracht en is reeds vroeg naar zijne lievelingsplek gegaan. Maar och! wat veranderen de menschen in een kort tijdsverloop van tien jaren. Zijn hart heeft van vreugde geklopt nu hij den Hooiberg tusschen de nog dorre takken ziet liggen. De haan kraait, de hond blaft, de koeien bulken en het paard hinnikt van ongeduld, ginds op het pas omgeploegde land. Welkom, welkom, 't zijn nog altijd dezelfde vriendenstemmen!

Nog een oogenblik en de deur gaat open, en dan zal hij Nellis zien, die krek zijne pijp eens komt aansteken, en vrouw Nellis die roô kool snippert, terwijl de stalmeid in de wit geschuurde stand botert. Heilige Marante! wat zullen ze wonder opzien, als Jan Grompel daar zoo ineens uit de lucht komt vallen. En dan zal hij vragen of Toke, de stalmeid, al getrouwd is, of Pompernelleke nog leeft,

[p. 179]

waar Dirk en Geertje verstoven zijn. Och, hij ziet allen nog zoo parmentelijk in huis! Hij hoort het uur slaan en ziet het manneken te paard boven in de klokkekas rijden!

Maar zie! 't is de oude witte ruin niet meer; 't is ook dezelfde bandhond niet meer; de haan, die daar tusschen de hoenderen trippelt, is grooter, trotscher zou men zeggen, het huis is ook schooner geverfd. Geen wonder - 't is ook tien jaren geleden, en hoe wilt ge dat na zoo'n eeuwig langen tijd, alles 't zelfde blijven zou?

Nu opent Jan de deur; maar eene hem vreemde vrouw staart hem gapend aan: drie of vier kinderen, waarvan een paar met klapmutsen op, komen uit den haard, van tafel en bank gesprongen, om den vreemde met zijn aardigen hoed op, te zien. De klokkekas is verdwenen, dus ook het manneken te paard; weg zijn de oude leuningstoel in den haard, de rek met gleizen-werk boven de achterdeur, de koperen ketels op de oude, met leelijke koppen besneden kas.

En waar is Nellis en de bazin?

Die wonen niet meer hier. Nellis heeft, hooger op, in het kleiland eene groote steê gekocht, een schoon gedoei; want Nellis is een boer geworden die er warm in zit. Alles gedijt hem, en hij wilde niet langer onder een versleten dak slapen.

Och, nu is de Hooiberg niet aantrekkelijk meer voor Jan Grompel. Ook gaat hij heen, en de vrouw en de kinderen gapen, om den deurstijl, dien aardigen vreemden man achterna.

Jan toeft een oogenblik aan de schuur, die opnieuw gevitseld is: 't is daar dat hij op een schob stroo geboren werd, waar hij voor 't laatst zijn vader zag en waar zijne moeder, die arme martelares, alleen stierf, zonder door den ‘balsturigen’ knaap beweend te worden.

Nu wil hij naar Ter Kooien; hij wil zien of Sijmen nog zoo boos is, of Hanneke nog zulke goedhartige, blauwe

[p. 180]

oogen heeft; doch hij is veel minder opgeruimd dan eenige minuten te voren. De ontgoocheling is een wreed ding. Wat schijnt die Hooiberg nu een doodenhuis te zijn! Peinzend, het hoofd gebogen, stapt hij door het mulle zand en bereikt de hoeve. Daar komt juist een jonge, sterke boerenmeid, eene roodbonte koe leidende, uit den stal; maar neen, 't is Hanneke niet. Zij weet zelfs niet wat hij zegt, als hij naar Sijmen Block vraagt, want ze is niet van het dorp; maar Hein, de knecht, weet alles.

Sijmen, zegt Hein, o, die woont niet meer op Ter Kooien! Die is tot necadencie gekomen. 't Was wel te voorzien; die had het te hoog in de bovenkamer. Als ge Sijmen hadt willen doodschieten, zoudt ge zes voet boven zijn voorhoofd hebben moeten mikken, om hem te kunnen raken. Menschlief, die was te ‘hoovèrrig!’ Daarbij hij was altijd met procureurs en mannen van de wet aan 't ‘modden’ en dat kost ‘pietjes’. En nu, nu woont hij in een klein huisken, even buiten het dorp, en hij is de ‘veurganger’ van de smokkelaars. Ja, daar verdient hij nog al een ronden stuiver meê; maar, ziet ge, hij kijkt nog al diep in 't glas, vooral sinds hij in het spinhuis gezeten heeft.

En Hanneke?

Och, Heere lief! Die ligt al een jaar of twee op het kerkhof. 't Arm schaap heeft veel verdriet gehad; 't is ook van ‘klinkbaar’ verdriet dat ze zoo jong naar ‘'t kerke-putjen’ is gegaan. Och ja, dat was een goed kind! Toen ze stierf woonde Hein in de gebuurte, en hij weet nog zoo goed alsof 't gisteren gebeurde, dat men 's avonds voor hare ziel ging bidden, en toen ze begraven werd, had Hein ook de doodkist gedragen. Neen, dat zal hij nooit vergeten.... Voort, voort! klinkt het in Jan Grompel's hart, en gejaagd is hij aan het rivierken gekomen, waar wij hem mistroostig hebben aangetroffen.

Wat een verandering in tien jaren!

[p. 181]

Arm Hanneke! Jan Grompel zou haar nog wel eens hebben willen zien; maar van het land waarheen Hanneke vertrokken is, komt men niet weêr. Ze is toch te vroeg gegaan, en 't is zoo lang rusten op dat eenzame kerkhof; maar het was de wil van Dien van hierboven - en het oog van Jan Grompel is vochtig en hij heeft diep gezucht.

‘'t Is toch wel aardig,’ zegt hij na een poos, en op den kant van het rivierken stil staande, ‘ik heb dat Hanneke nooit kunnen vergeten.’

Omtrent den middag was Jan Grompel in het dorp terug.

‘Ziet, ziet! daar is die kerel weêr van 't infernael bataillon!’ roept een der dorpspolitiekers, die alweêr in 't jeneverhuis zitten te ‘borrelen’, en op dien uitroep vliegen allen op en verdringen zich voor het venster.

Inderdaad, nu staat hij ginds op den hoek van het huis; hij draagt noch altijd den blauwen kiel en den gedeukten hoed met afhangende randen, niet ongelijk aan een Tyrolerhoed. Hij leunt tegen den gevel; de twee armen rusten kruiselings op den tromp van een geweer, dat hij zooeven uit het arsenaal van den dorpssmid heeft gekregen.

‘Wat zou die kerel daar toch wel aanvangen?’ mompelt de brouwer. ‘Drommels! daar ben ik maar in 't geheel niet gerust om.’

‘En zoo alleen.’

‘En dan de patrouille der kurassiers of huzaren, die op ieder oogenblik komen kan.’

‘Twaalf kerels te paard tegen hem alleen.’

‘Ahwel, 'k zeg ekik dattay 't dozayn Ollanders wel kapittelen zal!’

‘Dat zou ik willen zien; maar ge zult hem zien schuiven, als de huzaren afkomen!’ lacht de schoolmeester.

‘Ay zal staon, zeg ekik, as 'n poal, en ze allemoal toe frikkadelle kappen. Sapperstie, ay is ay 'ne felle kadée, zulle! Zoo zayn de Belsen. Duyvels he? Veur nikskemendalle verveerd!’

[p. 182]

Daar is de patrouille.

Inderdaad, ginds in de verte glinstert de voorjaarszon op de wapens en het glimmend equipement van een kleinen groep ruiters, welke langzaam den kronkelenden zandweg, die naar het dorp geleidt, volgt.

't Zijn de huzaren; keurtroepen voorwaar! Fiksche ruiters, ferme jongens in schilderachtig uniform. Dat alles schittert, alsof de mannen klinkklaar diamant op het lijf hebben. De karabijn hangt langs den zadel; het holsterpistool is ontbloot - want dat dorp, weet je! staat in een slechten reuk. Dat zijn daar altemaal muiters, begrepen? Waarachtig, Z.H.E. Gestrenge wist wel waar Abraham den mosterd haalde, toen hij in zijn ferme proclamatie zeide, ‘bespeurd te hebben dat er een zeer slechten geest bij eenige bewoners van het platte land heerscht.’⁽¹⁾ Zie je ginds die muur langs den aardeweg? Jongens, daar verscholen zich in November laatstleden de kielmannen, en ze vielen onze kurassiers geducht op het lijf. Verraderlijk was 't, ja; maar een blauwe erwt is in ieder geval een onverteerbaar ding, weet je!

Opgepast; oog in 't zeil! Het huis, waaruit een schot gelost wordt, dadelijk maar in asch gelegd en de eigenaar gevankelijk meêgevoerd - zoo luidt de vreeselijke proclamatie.

Nu komen twee ruiters van den kleinen groep in sterken draf vooruit; 't is eene veldontdekking. Ferm!... De vreemdeling staat nog altijd op den hoek van het huis. De dorpspolitiekers loeren om deurpost en vensterkozijn en beeft hij niet, zij beven voor hem. Mijd u, verberg u, kerel! Hij verroert zich niet eens; kalm staat hij daar, alsof hij in steen veranderd is. Nu hebben de huzaren hem in 't oog: de paarden gespoord, en 't gaat met gerekten staart en vliegende manen op den kielman af.... Pang!

(1) Zie vroeger gemelde proclamatie.

[p. 183]

daar botst een kogel op een halven voet afstand van zijn hoofd, tegen den muur aan: 't is of er eene vlieg tegen snort. Nu steekt de vreemde de handen op en roept den ruiters een paar woorden toe; niemand verstaat hem, zoo ‘klabotteren’ de paarden; maar de aansnellende huzaren weten wat hij hebben wil; zij houden den teugel in, zwenken en keeren in sterken draf naar de patrouille terug.

‘Wie begrijpt dat?’ vraagt de brouwer bleek van schrik.

‘Wat mag dat voor een kerel zijn?’ zegt de secretaris, zijne groote oogen nog grooter optrekkende.

‘Hebt gij ze zien zwenken en keeren?’ valt een derde in de rede.

‘Ahwel, ay heêt mor gezeed, dattem van 't bataillon infernael was, en ze môkten zay dôrom à la minute rechtsomkeert!’ bluft de dokter.

‘Zou er dat niet een van de mogendheden zijn?’ vraagt de kleermaker.

‘Ahwel, ay mag ay zayn wattem wil; mor 't is 'n felle kadée zulle! En dor staottem pertang alleenig.’

De patrouille nadert met achterdocht: de bloote kling schittert als een lange vlam in den zonneglans. In de huizen rilt en bibbert men van schrik bij het zien der ruiters.

Helden, die zoo hard kunnen razen, moeten niet beven: bergt u, al wat een kiel draagt! Hier, gij op den hooischelft; gij daar onder den oven; de derde in den broodtrog - en avant marchons!... En ginder - ginder leunt de vreemdeling nog altijd op zijn lang geweer en blikt van onder den breeden rand van zijn hoed, die zijn gelaat beschaduwt, op de naderende bende.

Traag gaat hij den hoek van het huis om en verdwijnt....