Werken. Deel 42. In 't vervallen huis

[p. 79]

Hoog vliegen en diep vallen.

I.

Daar waar dat sierlijke huis, trotsch pronkend, op eenige zijner mindere buren neêrziet - scheeve, gebochelde, ineengezakte huisjes, die bevreesd en beschaamd schijnen weg te duiken - daar stond weleer, en 't is nog niet lang geleden, een klein gebouw, geheel en al in overeenstemming met die andere antidiluviaansche woningen: want ook hier doet de zondvloed der progressistische, maar weldoende hygiène publique, doch meer nog de praalzucht, allengs al meer die oude, schilderachtige geveltjes sloopen en verdwijnen.

Nu, in dat huis besloeg een smidswinkel geheel het benedengedeelte. De gevel en het werkhuis zagen er inderdaad zwart en vuil uit; maar op den achtergrond stiet het oog op een breed raam, welk binnen met witte

[p. 80]

gordijntjes behangen was, en er recht vriendelijk uitzag. Maar toch die smidswinkel zelve was mij des avonds lief, als het vuur hevig gloeide, als de hamer vroolijk op het aambeeld klonk.

Laat ons, op zekeren voormiddag, de kleine achterkamer binnentreden, en luisteren naar het gesprek dat er gevoerd wordt:

‘... Neen, de jongen zal geen smid worden, gelijk zijn vader. Daarvoor beware hem God! Zoo geleerd zijn, dat zijn meester er pal voor staat; met prijzen thuis komen, dat heel de buurt hem nagaapt, en dan werken voor een stuk droog brood, dat de lenden hem kraken - neen, man! gebeuren zal het niet. Er groeit iets uit den jongen, waarop gij in uw ouden dag nog fier zijn zult.’

Met die woorden weêrstreefde vrouw Van Velden haren echtgenoot, een kerel als een boom en wiens krachtig uiterlijk, bij den eersten aanblik deed zien, dat hij niet gemakkelijk van een voorgenomen besluit was af te brengen. Van Velden had zijne smederij verlaten om een oogenblik, onder het rooken zijner pijp, met zijne vrouw over de toekomst van den veelbelovenden oudsten zoon te komen spreken. De jongen had zijne studie op het stedelijk Atheneum voltrokken en moest nu ook de wereld in.

De man leunde met zijn blooten en gespierden elleboog op de tafel, en had de andere hand op het breede schootsvel, dat zijne knieën bedekte, uitgespreid. Peinzend trok hij zware rookwolken uit zijne pijp; hij scheen eenige krachtige argumenten tegen de aanhalingen zijner vrouw te zoeken; doch te vergeefs! Ook het streelde wel iet of wat zijne eigenliefde, eenen jongen te hebben, die den zoon van den bankier de prijzen voor den neus weghaalde en die, op de laatste prijsuitdeeling, door den burgemeester in persoon, gecomplimenteerd werd.

‘Ja maar, vrouw!’ zeide de smid eindelijk, ‘ik zou toch willen dat de jongen werkman werd gelijk zijn vader.

[p. 81]

Zie, ik weet het niet, maar wij zijn allen, van ouder tot ouder, smid geweest; ginds, waar ik nu voor mijn dagelijksch brood werk, gaf mijn vader mij den hamer in de hand en leerde mij er fiks op inslaan; ik zou onzen Joris ook daar willen zien, opdat, als ik mijn kop erbij neêrleg, hij mijne plaats zou vervangen.’

‘Gekheid! Gij zijt even als uw vader was, een kortzichtig mensch, die altijd het hekken aan den ouden stijl zou willen houden en er nooit op denken, al werd gij dan ook honderd jaar oud, om ook al eens wat hooger te vliegen.’

‘Hooger vliegen!’ zeide Van Velden, geraakt door de woorden zijner vrouw, want de man bezat de familie-eer in vrij sterken graad. ‘De Van Velden's hebben nooit hooger willen vliegen dan zij macht hadden, en het ging hun dààrom juist wel. Bij het aambeeld werden zij groot; aan den klank daarvan waren zij reeds gewoon in hunne wieg, en het was ook hun doodsgelui. Eerlijk door de wereld komen, dat was hun doel en zij hebben het bereikt. Hooger vliegen! maar is een werkman dan niet een deftig burger genoeg?’

‘Och, ik zeg dat niet!’ hervatte de vrouw, ‘maar gij hadt immers de geleerdheid niet die onze Joris heeft, en juist dààrom zal hij hooger gaan dan gij of ik. Zijnen weg zal hij maken, daar ben ik zeker van! Daarbij, ik zeg het nog, de jongen is te teêr voor dat grove smidswerk en heeft er ook geenen zin voor. Neen, man! winnen zult gij het dezen keer niet van mij.’

‘Heb ik het al ooit van u gewonnen?’ antwoordde de smid misnoegd. ‘Ik ken uwen tekst, vrouw! gij schijnt mij in al uw doen en laten te zeggen: gij zijt de baas, mijn haan zal koning kraaien!’ - en grommend verliet de smid de woonkamer en keerde naar zijn aambeeld terug.

Sedert dagen en weken liep het gesprek tusschen man en vrouw over hetzelfde onderwerp, en de slotsom was

[p. 82]

immer dezelfde: hij, de brave man, moest de laatste smid in zijne familie zijn; hij begreep niet heel duidelijk waarom, maar toch, dat deed den armen duivel leed!