|
| |
| |
| |
III.
Het was dus in den aenvang der lente, dat de baronnes van Weeleghom met haren zoon de stad verliet. De uitgekozene verblyfplaets was het aloude familiekasteel Vogelenzang.
Vogelenzang was de geboorteplaets van Paul geweest, en in deszelfs eenzaemheid had hy een groot deel zyner kinderjaren gesleten. In welk hart heeft de kindertyd geene zoete gevoelens achter gelaten! De ouderdom en de droevige ondervinding kunnen onze neigingen veranderen; maer by het herzien van onze geboorte-plek zal er
| |
| |
toch altyd een sprankel liefde, uit het verledene, in ons hart opvonken - en dat ook was het geval by Paul.
Toen de zomer de natuer in vollen bloei had gebragt, was de ziekte des jongelings ook gedeeltelyk geweken. Hy wandelde somtyds reeds, aen den arm zyner moeder, in de weiden, tuinen en bosschen die Vogelenzang omgaven. Hy verheugde zich nu in de eenzaemheid en dankte zyne moeder, hem aen het stadsgewoel onttrokken te hebben; maer toch was er iets, eene droevige herinnering, welke zich allengs al meer van den jongeling meester maekte.
Waerom gevoelde Paul zich nu zoo alleen in de wereld, hoewel hy geene drift had om de eenzaemheid, door den gewoonen vriendenkring in de stad, te doen vervangen? Waerom zocht hy naer een wezen rond, dat hem kon spreken over hetgeen er in zyn hart en ook nu weêr rondom hem geschiedde: een ander wezen dan zyne moeder? En hoedanig droomde hy dan toch dat wezen, wier woorden hy dacht te hooren fluisteren; wier handdruk hy dacht te voelen; wier tranen hy op de zachte wangen meende te zien glinsteren?
‘Zóó! riep hy eens uit en stond, in eene weinig bezochte kamer van het kasteel, voor een jong meisjes portret: dat van Isidora. Zóó droom ik dat wezen, want gy zyt het, zuster, welke ik hier mis..... O, ik heb u wreed beleedigd, wreed vergeten, Isidora, en toch schynt gy my toe te lagchen, my te vergeven..... Ach,
| |
| |
waer zyt gy nu?.... In een klooster, waer gy niets hoort, niets ziet dan de ellende der menschheid; waer gy uwe schoonheid en jeugd, de ryke kleedsels, juweelen en bloemen, welke u hier nog versieren, opofferen moet, om aen niets te denken dan aen het ongeluk. O, keer terug in ons midden, Isidora.....
Paul beminde Isidora weêr zoo zusterlyk als voorheen. Zy, de jongeling en het kasteel waren door eene lange en zalige jeugd aen elkander verbonden, en toen Paul de plaetsen terug zag, waer die jeugd was heen gesneld, kon het niet missen of hy moest ook haer gedenken, die de ziel van zoovele gelukkige dagen en jaren geweest was.
Daerom stond hy soms uren lang aen den boord der rivier stil, waer zy vroeger neêrzat, en er nog kind zynde, de golfjes over de blanke voetjes spelen liet. Daerom toefde hy op het terras van het kasteel, van waer zy dikwyls de ondergaende zon boven de wyde heidevlakte beschouwde. Daerom bleef hy by de bloemperken staen, welke zy den vorigen zomer nog verzorgde, en welde hem eenen zucht uit het hart op, by het wederzien van haren naem op de schors van den eikenboom gesneden. Zy - altoos zy!
De moeder zag, met een bezorgden blik, de droomery des jongelings, doch schreef zulks aen de gevolgen zyner ziekte, aen zwakheid van geestvermogens toe. Zy beurde hem op, zy troostte hem: maer het was te vergeefs.
| |
| |
‘Wat my ontbreekt? zegde hy eens tot de baronnes. Moeder, het vorige jaer was hier nog een wezen, dat ik myne zuster noemde, Isidora..... Welnu, ik wenschte uit het diepste myns harten, dat zy nog hier ware.....
- Paul! onderbrak de baronnes driftig.
- Ik weet, het is te laet! maer my dunkt dat ons kasteel niet meer bezield is zoo als voorheen, hoewel het my toeschynt, dat haer geest hier nog steeds leeft.....
- Droomen!
- Ik weet het; maer zie, moeder! als ik door onze zalen treed, dan is het my telkens of ik haer zie verschynen; als ik in onze bosschen wandel, dan schynt my de echo hare stem te zyn, die my haren groet toestiert; als ik in het water neêrzie, dan denkt myn ziek hoofd soms, dat ik er hare beeldtenis in gewaer word.
- Maer Paul, dat zyn zinnelooze droomen. Gy doet my sidderen!
- O, ik ben zeer goed by myn verstand! Ik zeg u, moeder, dat wy niet altyd regtvaerdig tegen-over haer geweest zyn, en ik weet niet of de geest myns vaders wel moet te vreden zyn, over de scheiding tusschen haer en ons.
- Zy heeft die immers gewild!
- Ja, zy heeft die gewild, vry en onafhankelyk: ik hoop dat zulks zóó zy; maer my dunkt dat haer
| |
| |
toch een beter lot op aerde moest toebedeeld zyn.
- Paul, Paul! gy bemint die vrouw!....
- Ik? ja, moeder, ik bemin haer als eene gezellin, als eene zuster. Ik besef nu eerst, iets wat ik vroeger miskende, dat zy my lief had en een hart vol opoffering bezat; ik zie nu dat zy schoon en goed was, en eenen schat vol edele hoedanigheden inhield, welke haer al het geluk der wereld deden waerdig zyn..... Doch, wees gerust! ik bemin haer als eene afgestorvene, en zy kan my dus niet doen vergeten, dat gy schitterende vooruitzigten voor my hebt, moeder.
Dergelyke woorden kwamen dikwyls het oog der baronnes verdonkeren, en slingerden haer tusschen hoop en vrees. Zoodra haer zoon voldoende kracht bezat, was zy er op bedacht om hem uitspanning en verstrooijing te bezorgen. Zy noodigde de voornaemste persoonen uit den omtrek en van de naburige kasteelen, op jagtfeesten en wedrennen uit, en hierdoor zocht zy de nare gedachten uit het hoofd haers zoons te verbannen - en inderdaed! zy gelukte er in, zoo lang die feesten duerden.
De jonge baron vergat den indruk, dien hy in de eenzaemheid had opgevangen, en deze keerde slechts terug als de genoodigden soms over Isidora spraken; als de bedienden er eenen zucht aen toewydden; als de arme houtraper, dien Paul op jagt en in het bosch ontmoette, naer de edele freule vroeg; als de bedrukte moeder, welke aen den weg zat wanneer de jagtstoet
| |
| |
voorby reed, bevend de hand ten aelmoes uitstak en smeekte in den naem van haer, die zy ‘eenen engel van liefde’ noemde.
Toen de baronnes zag, dat zoowel de hut als het kasteel, dat elk bezield en onbezield wezen, haren zoon den zoeten naem van Isidora toefluisterde, besloot zy plotseling hem te verwyderen en eene reis, tot herstel zyner gezondheid, voor te slaen: een voorstel, dat den jongeling natuerlyk toelachte - hem, die zoo driftig de verandering van indrukken najoeg.
Paul ging op reis. Hy vertoefde op de bekoorlyke boorden van den Rhyn, in de badplaetsen, op de ysbergen en in de bloemryke dalen van Zwitserland, en toen - te oordeelen naer zyne brieven - dacht de baronnes, dat hy van ‘de ziekte,’ zoo als zy gewoonlyk zegde, genezen was. Isidora's naem had nooit in eenen der brieven gestaen, welke hy zyne moeder toezond.
Dat bemoedigde de baronnes van Weeleghom, en van dat oogenblik af was zy onophoudelyk bezig, met in de nabuerschap het huwelyk - een opregt geldhuwelyk - voor haren zoon te bewerken. Niets scheen zy meer te vreezen: de arme Isidora zuchtte misschien wel in het klooster; Paul koesterde welligt andere denkbeelden, die uit het hart en niet uit de stapels goud voortkwamen; maer wie toch kan zich aen droomen stooren, als men de stoffelykheid hardnekkig najaegt? Goud, rang en eer: ziedaer wat
| |
| |
mevrouw zich als het eenige geluk op aerde voorspiegelde.
Met die vooruitzigten bezield, bewoonde de baronnes, al was het dan ook reeds november geworden, nog altyd het kasteel. Alle bekoorlykheid van de natuer was echter geweken: de boomen stonden naekt en dor; de koude wind joeg gonzend door de hooge toppen der boomen; de tuinen waren van hunnen feestdos ontbloot, en de vyvers doodsch en verlaten; de hageljagt kletterde tegen de hooge gothieke vensters, en de wegen in den omtrek waren byna onbruikbaer. In de stad integendeel bleven haer de schitterende avondfeesten, de bals, het opera - met een woord, duizende vermakelykheden wachten.
Het was op eenen avond van gezegde maend, dat de baronnes, in haren fluweelen leuningstoel, voor het gezellige houtvuer gezeten was, en zich met al de droomen, welke haer eerzuchtig hart betooverden, bezig hield. Ho! het was alsof de wezenlykheid, op dat oogenblik, haer in het oog glinsterde. De rykdommen straelden haer als schitterende zonnen tegen; zy zag haren zoon, zy zag zich-zelve gevierd, gewierookt: het hof zelfs boog het anders zoo trotsche hoofd, voor de magtige afstammelingen der van Weeleghoms, en het was haer alsof het gansche koningryk, gelyk een weerloos kind, aen de voeten haers zoons gekrompen lag.
Dwaze moeder! - en gy hebt geen enkelen droom
| |
| |
voor het zoete, huiselyke geluk, voor den stillen vrede, voor de liefde van moeder, echtgenoot of kind? Gy hebt geene enkele gedachte voor uwen zoon, welke opklimt tot God, in wiens wil aller geluk besloten ligt? Ach, gy streeft de Godheid voorby, of liever gy denkt deze van haren troon te bonzen, om het goud in hare plaets, als de oppermagt van hemel en aerde, hulde en eer toe te brengen.
Zoo dweepte zy nog, toen plotseling een ongewoon gedruisch zich hooren liet; de deur der kamer, waerin de baronnes zich bevond, werd driftig open gerukt, en met den uitroep: ‘Moeder!’ stond Paul voor de verschrikte vrouwe.
‘Paul, myn kind! gilde deze, en opvliegende strengelde zy hare beide armen om den hals des jongelings, en drukte hem met de warmste teederheid aen den boezem.
Toen de eerste uitbersting van vreugde, over dien onverwachten terugkeer, voorby was, bemerkte de baronnes dat haer zoon er bleek en ontsteld uitzag, en hare liefde-betuigingen zoo levendig niet beantwoordde als zy het wenschte, na de afwezigheid van eenige maenden. Met een onrustig oog beschouwde zy het bleeke gelaet van den jongeling, zyne brandende oogen, zyne verwarde hairlokken, en terwyl zy hem op nieuw aen het hart drukte, stamelde zy:
‘Paul, gy zyt ontsteld..... Gy zyt vermoeid..... Wat is er dan gebeurd?
| |
| |
- Niets, moeder! maer ik heb met een ongelooflyken spoed gereisd.
- En waerom dan toch?
- Ik wilde dezen avond hier zyn.
De baronnes had een somber voorgevoel, by het hooren van die woorden.
‘Dezen avond? zegde zy. Uwe komst maekt my gelukkig; doch spreek, in 's hemels naem, wat is u toch overkomen.... O, ik smeek het u, laet uwe moeder in geene pynlyke onzekerheid!
- Stel u gerust! hervatte de jongeling, en wierp zich in een der leuningstoelen, die by het vuer stond.
De moeder zette zich naest hem neder, en zyne koude handen in de hare sluitende, herhaelde zy de laetste woorden, welke zy hem zoo even toegesproken had.
‘Moeder, zegde Paul ten laetste; herinnert gy u niet, dat het morgen de verjaerdag is?....
- Welke verjaerdag? onderbrak de baronnes, met eene klimmende belangstelling.
- Die, op welken Isidora het kloosterleven omhelsde. Het is morgen, moeder, dat zy de kleeding der nonnen zal aenvaerden.....
De baronnes sidderde: zy had het maer al te wel geraden.
‘Welnu, wat bedoelt gy, Paul?
- Wat ik bedoel?.... Ho! het is dat ik die vrouw niet in het klooster wil laten. Zy moet in
| |
| |
ons midden terug keeren; zy moet er het geluk terug brengen, dat ik te vergeefs in de eenzaemheid gezocht heb.
- Paul, ik dacht dat gy haer vergeten hadt.
- Neen, neen! integendeel, hoe verder ik my van haer verwyderd gevoelde, hoe krachtiger myn hart tot haer getrokken werd.
Die woorden werden als met verrukking uitgesproken; doch niet zoodanig aenhoord. De baronnes had de kleur des doods op haer wezen, en staerde den jongeling met eene klimmende onrust aen. Eensklaps had zy gevoeld, dat hare dierbaerste droomen gevaer liepen nooit verwezenlykt te worden!
‘Maer Paul, sprak de baronnes; maer wat wilt gy dan beginnen?
- Ik heb het u reeds gezegd, moeder! Ik wil Isidora het klooster doen verlaten; haer in ons huis terugvoeren en eindelyk haer den naem der van Weeleghoms schenken.
- Hoe! gy wilt.....
- Dat arme meisje myne fortuin en mynen naem aenbieden.
- Ongelukkige! weet gy wel, dat ik nooit myne toestemming tot zulk eene lage verbindtenis geven zou, Paul? Hoe, gy zoudt aen eene dwaze en kinderachtige gedachte toegeven, als ik u eene der schitterendste fortuinen, eenen der adellykste namen kom aenbieden, die er in gansch het land bestaen; als ik
| |
| |
u zeggen kan, dat de graef van Hoogensteen u zyne eenige dochter zal schenken.....
- De jonge gravin van Hoogensteen?.... Ik bemin die vrouw niet..... liet de jongeling er achteloos op volgen.
- O, zeg dat niet! vleide de baronnes; de liefde komt na het huwelyk, Paul. Daerby, wie weet of gy de jonge Felicita niet beminnen zult, als gy zult zien hoe schoon, hoe edel zy is; als gy weten zult hoeveel invloed die familie aen het hof heeft; hoe veel rykdommen zy bezit.
- Goud, altoos goud!.... Maer denkt gy dan moeder, dat het goud alleen geluk en vrede op deze wereld geeft? Bedrieg u daerin niet langer: als het hart niet te vreden is, dan zal het goud eerder een knagende duivel, dan wel een engel van troost voor ons zyn. Daerenboven, bezitten wy niet genoeg? Waerom altoos dat onverzadelyke nog meer, dat ons gedurig voortgeeselt, zonder ons een oogenblik rust te laten genieten?.... Ach, moeder, als gy inderdaed het geluk van uw kind wilt behartigen, werp dan geene hinderpalen in den weg, dien het bewandelen wil.
- O nooit, nooit! zal ik een huwelyk dulden, met die zinnelooze freule.
- En toch, als gy het u goed herinnert, moeder, dan was het wel de innerlyke wensch van mynen vader, dat Isidora en Paul eens nauwer de liefde- | |
| |
banden zouden toehalen, welke de vaders hadden zaêmgeknoopt.
- 't Is mogelyk; maer de omstandigheden geboden ons een anderen weg in te slaen. De fortuin lacht ons tegen, wy moeten haer niet verachten of verstooten; neen, wy moeten haer volgen, en zy zal beurtelings de deuren der paleizen, zelfs die der koningen, voor ons openen. Paul, indien gy wist wat al schitterende hoop ik op u gevestigd heb; indien gy beseffen kondet, wat uwe moeder al luisterryks voor u gedroomd heeft.....
- Ik geloof het: het leven eener moeder is een lange droom van geluk voor haer kind; maer thans stemmen uwe droomen niet met de myne overeen, en ik geloof, dat myn hart alleen hier regter wezen kan.
- Gy hebt dan onherroepelyk besloten.....
- Isidora myn hart en myne hand te gaen aenbieden.
- Maer wat zal de wereld zeggen, indien gy eene weggeloopene non tot uwe vrouw neemt?
- Laet de wereld zeggen wat zy wil: ik zal my boven hare vooroordeelen verheffen en gelukkig zyn. Daerby wat vlek kan er op Isidora kleven? Of kan men het eene schande noemen, als men zyn leven, gedurende een jaer, aen het lydende menschdom heeft toegeheiligd? By menschen uit onzen stand, waer er velen met vooroordeelen bezield zyn, kan dit spotterny doen ontstaen; maer in het oog van den
| |
| |
weldenkende, voer ik Isidora in de wereld terug, met eene dubbele schoonheid versierd en mynen naem en rang dubbel waerdig.
- Uitvlugten, die uwe dwaze liefde u ingeeft! Nog eens, Paul, zie van dat voornemen af.
De baronnes drukte op die woorden.
‘Ik kan het niet, moeder! gaf Paul ten antwoord.
- Hoe, gy kunt niet?
- Neen, onmogelyk!
- Ondankbare zoon, gy zult my doen sterven van verdriet! - en onder het uitspreken van die laetste woorden, zakte de baronnes achter-over en sloeg wanhopig de handen voor het aengezigt.
Paul stond een oogenblik dien smartelyken toestand aen te zien: er worstelde een hevige stryd in hem, om te weten of hy de stem der moeder of wel die van zyne liefde voor Isidora zou gehoorzamen. De laetste zegepraelde, en plotseling verliet hy de kamer.
Toen zyne moeder tot een kalmer oogenblik was gekomen, en zy naer haren zoon wilde opzien, vond zy hem niet meer.
Een snel hoefgetrappel klonk haer weldra in het oor. Onrustig stond zy op, ylde naer het venster en opende het; by het licht der maen zag zy eenen ruiter spoorslags het kasteel verlaten. Die ruiter was niemand anders dan Paul van Weeleghom.
|
|
Auteursrechtvrij