|
| |
| |
| |
II.
Alvorens wy onze geschiedenis vervolgen, moeten wy eenen terugblik werpen op het leven van de familie van Weeleghom, en tevens op dat van de freule van Herlicum. De lezer heeft ongetwyfeld niet gaerne met persoonen te doen, die hy niet volledig kent. Isidora van Herlicum was de laetste afstammelinge van eene oude en adellyke familie; doch die, zoo als wy reeds gezegd hebben, door de fortuin in 't geheel niet mild bedeeld was.
De heer van Herlicum, haer vader, was kapitein geweest onder het groote leger van Napoleon. Toen de overweldiger gevallen en naer
| |
| |
Elba gebannen was, had de heer van Herlicum nog slechts den bloeijenden leeftyd van ruim dertig jaren bereikt; doch het verlangen naer rust, na zoovele moeijelyke togten te hebben meêgemaekt, deed zich by hem op. Hy verliet Frankryk, trad twee jaren nadien in het huwelyk, en toen God zynen gelukkigen echt, met eene dierbare dochter zegende, kreeg de kapitein eene zoodanige liefde voor het huiselyke leven, dat hy de dienst onherroepelyk vaerwel zegde.
Helaes! nauw had hy het geluk gehad moeder en kind, in eene en dezelfde omhelzing te omvatten, of de eerstgezegde stierf, en liet een ontroostbaren echtgenoot, met een hulpeloos wichtje, achter.
Die slag had den edelen van Herlicum diep getroffen; jaren nadien rolden hem nog de tranen over de wangen, als men over dat verlies sprak, en niettegenstaende de liefde, welke hy voor zyn kind had, kon hy die vroegere rust, dat geluk in het stille en huiselyke leven niet meer vinden. Om zich verstrooijing te geven, begon hy de verlatene loopbaen weêr te gedenken; hy verhaelde met geestdrift zyne togten; de gevechten, die hy had bygewoond; de heldendaden, die hy gezien had; hy schilderde, met eene ongewoone warmte, het oogenblik af toen de keizer, te Austerlitz, hem het kruis op de borst vastmaekte - met een woord, zyn hart was den soldatenstand nog niet heel en al afgestorven.
De baron van Weeleghom was, onder het keizerryk,
| |
| |
de wapenbroeder van den heer van Herlicum geweest. Hy diende als kolonel by hetzelfde regement, waer van Herlicum eene kapiteins-plaets bekleedde. Zy hadden vele gevaren, en ook veel roem met elkander gedeeld; de vriendschap had daerenboven hunne zielen vereenigd, en dewyl de baron niet alleen een hoogeren graed had bekleed dan de kapitein; maer ook ouder en ondervindingryker was, kon het niet missen, of hy moest een gewigtigen invloed op den laetstgenoemde uitoefenen.
De baron van Weeleghom was later in de Nederlandsche krygsdienst overgegaen; doch de ontslagen kapitein was nog altyd in het burgerlyke leven. Dezelfde plaets bewoonende, werden echter de uitspannings-uren in elkanders byzyn gesleten, en het was in deze vooral, dat de kapitein bewees na den dood zyner vrouw, hoe dierbaer hem de loopbaen der wapenen altyd geweest was. Hy begon het te betreuren, dat hy tot dan toe slechts den vreemde gediend had, terwyl zyn vriend nu de gelegenheid vond, om zyn eigen land dienstbaer te zyn.
Nederland bereidde destyds eene nieuwe en ontzagwekkende expeditie, die van Palembang, tegen eene oproerige beweging in de Oost-Indische bezittingen. De baron van Weeleghom was geroepen om er deel van te maken, en de wakkere man had dit bevel, met vaderlandschen hoogmoed, aengenomen - al mogten er dan ook huiselyke banden, eene
| |
| |
echtgenoote en een zoon, hem aen den moedergrond kluisteren.
Het kon niet missen, of het hart des kapiteins klopte van verlangen, om zynen vriend te vergezellen. Wat al aenlokkelykheden moest zulke nieuwe togt voor hem niet hebben, in eene hem gansch onbekende landstreek! Daerby, de eer, de roem, de voldoening zynen koning te dienen; misschien het geluk van zyn eenig kind - dat alles lag aen gene zyde der zeeën welligt voor hem open. Dag en nacht bleef den kapitein dat denkbeeld by; het lachte hem dagelyks meer en meer tegen, en het verliet hem slechts aen het bedje, waerin zyn kind lag te sluimeren; of als hy het wicht vrolyk aen zyne voeten zag dartelen, en den heiligen vadernaem hoorde stamelen.
Dat kind moest hy echter in de wereld achterlaten, zonder steun, zonder fortuin, zonder bescherming!
‘Neen, vriend! zegde hy eens tot den baron, terwyl het vaderlyke gevoel weêr sterker dan ooit in hem sprak; neen! ik mag dat onnoozel wicht niet verlaten. Ga, vertrek alleen, en myn hart zal u aen gene zyde der zeeën volgen!
- Maer ik heb er aen gedacht! was het antwoord; uw kind wordt in mynen huiskring opgenomen, en het zal er als eigen beschouwd worden. Het zal met mynen zoon, onder de leiding van eene en dezelfde moeder, opgroeijen, en wees er zeker van, het geluk van onzen huiskring zal het geluk van uwe Isidora zyn.
| |
| |
Er vonkelde een glans van tevredenheid in het oog des kapiteins, en kort als hy was in het nemen van een besluit, sloeg hy het aenbod toe. Weinigen tyd nadien werd het afscheid van bloedverwanten en vrienden genomen, en weldra zeilden onze twee vrienden, nieuwe avonturen te gemoet.
De reis was gelukkig. De ontscheping liet niets te wenschen over, en onder den warmen hemel der ryke Oost-Indische bezittingen, scheen de moed van den kapitein van Herlicum, ook tot een nieuw leven opgewakkerd te worden.
Wy zullen de expeditie zelve der Nederlanders niet beschryven: zy is een lauwer te meer geweest aen de oorlogskroon van dat land. Het is hier de plaets niet om zoovele heldendaden, die daer bedreven werden, aen de vergetelheid te onttrekken; doch het ware wenschelyk, voor de eer van den Nederlandschen naem, dat zy verder klonken dan de grenzen.
Wy bepalen ons dus slechts met te zeggen: de stryd was aen de Nederlandsche legers gunstig, en de familie van Weeleghom vleide zich met eene spoedige terugkomst.
Dat voorzeker was ook de wensch wel van de twee vaders.
De mensch wikt en God beschikt! Ongelukkig werd, in eenen der hevigste aenvallen, de heer van Herlicum zwaer gekwetst. Met eene diepe wonde aen het hart, hem door den scherpen pyl van eenen wilde,
| |
| |
toegebragt, zakte hy in de armen van zynen vriend neder, en sprak hem een treffend vaerwel toe, terwyl hy de vaderlandsche vlag op zyne bloedende wonde drukte.
‘Vriend, sprak hy, ik sterf onder dezen vreemden hemel; maer gy, ik hoop het vurig, zult den geboortegrond terugzien..... Zorg voor myn kind, dat van nu af het uwe is..... Kus myne Isidora en mynen moedergrond vaerwel.....
De baron van Weeleghom hield zyn stervenden vriend nog aen het hart gekluisterd, toen vyandelyke ruitery den vleugel van het Nederlandsche leger, over welken de kolonel het kommando voerde, aentastte. Zyn pligt riep hem dan ook aen het hoofd zyner dapperen, en tranen gudsten den krygsman over de wangen, toen hy zich verpligt zag zynen strydmakker achter te laten. Nog eens omhelsde hy van Herlicum; een flauw ‘vaerwel’ rolde dezen van de lippen, en de baron liet hem voor dood achter.
De vleugel, waervan wy spreken, werd overweldigd en ook met groot verlies achteruit gedreven: men moest voor de talryke overmagt bukken. Slechts op geruimen afstand van de plaets, waer de stryd begonnen was, gelukte het den bevelhebber zyne troepen te doen stand nemen, moed te hervatten en eindelyk, door een schitterenden zegeprael, het verlies te vergoeden, dat zy geleden hadden.
Men begrypt het ligtelyk, de kolonel had zynen
| |
| |
wapenbroeder niet vergeten. Zelfs reeds by het licht der maen, in stede van den morgen af te wachten, doolde de edele man op de plaets rond waer hy zynen vriend had verlaten: echter niet met de hoop hem nog levend te vinden; maer met het verlangen van ten minste zyn lyk aen de schending der roofdieren te onttrekken, en het eene eerlyke begraefplaets te bezorgen.
Toen de gloeijende morgenzon, met haren zuiveren gloed, de verwoeste landstreek bescheen, dwaelde hy nog in denzelfden omtrek, zonder een spoor van den gevallene ontdekt te hebben. Hy mogt hem dan zelfs geene begrafenis geven; geene stoffelyke herinnering, voor zich-zelven en voor Isidora, van zynen vriend mede dragen!....
Met een bloedend hart keerde de kommandant naer de zynen terug, en als men hem sprak over den behaelden zegeprael, dan zegde hy met een diepen zucht: ‘Wat is hy duer voor my gekocht geworden!’ Te vergeefs trachtte hy de verzekering te bekomen, dat van Herlicum gesneuveld was, en hy sidderde by de gedachte, dat zyn vriend stervend in de handen van eenen der wilde stammen gevallen was, die hem zeker zoude martelen tot den dood toe. De tyd zal leeren, wat er eigenlyk van den wapenbroeder geworden was.
Met den titel van generael, de borst door ridderorders overdekt, bemind en geëerd door het leger,
| |
| |
hoog geacht door koning en volk, keerde eenigen tyd nadien de baron van Weeleghom naer het vaderland terug. Toen hy de duinen van den dierbaren geboortegrond aen den horizon zag opblauwen, dacht hy aen den gesneuvelden vriend en zyn geluk van het wederzien was er door verbitterd. O, wat had hy veel gegeven, als hy hem aen zyne zyde had mogen zien, en blyde hem den grond aenwyzen, waer een dierbaer wezen hem wachtte; waer hy eene rustplaets en eene verdiende belooning zou verkrygen, voor zynen moed en zyne zelfs-opoffering.
De generael weende als een kind.
Toen hy eindelyk te Vlissingen aen wal stapte, gedacht hy de bede van den armen van Herlicum; in een godsdienstig gevoel zakte hy op de kniën, kuste voor hem den moedergrond en opgestaen, vloog hem een jong meisje in den arm, dat hem vreesachtig toeriep:
‘Waer is vader? Waer is vader?’
Het was, helaes! Isidora.
Van Weeleghom drukte beurtelings het kind zyns vriends en het zyne, of zyne dierbare vrouw aen de borst en het was eerst, nadat Isidora hare bange vraeg herhaelde, dat de edelmoedige man haer snikkend het lot van zynen krygsmakker berigtte. Hy had echter de hoop, zegde hy, dat haer vader niet dood was en eerlang zou terugkeeren.
Armoedige troost voor het bedroefde kind!
| |
| |
‘Maer, Isidora, voegde de generael er by; middelerwyl zal ik uw beschermer, uw vader zyn!
Aen die woorden was van Weeleghom getrouw tot aen den dood: een regtgeaerd soldaet, zoo als hy was, breekt zyn woord niet.
Paul en Isidora waren van kindsbeen af te zamen opgegroeid. Zy beschouwden elkander als broeder en zuster, en Isidora gaf ook, zoo lang de generael leefde, aen dezen en zyne vrouw, de zoete namen van ‘vader’ en van ‘moeder.’ De kinderen hadden elkander hartelyk lief, hoewel Isidora reeds vroegtydig vele grillen en luimen van den knaep te verduren had; doch zy verdroeg die met zooveel liefde, met zooveel gelatenheid, dat men als teeder wicht reeds bemerken moest, welke ziel van engelachtige reinheid er in haer besloten was.
Des zomers op het buitenhof, dat in eene der schoonste streken van onze Kempen gelegen was; des winters in de stad - Isidora was altyd de trouwe gezellin van den knaep, en toen deze zich aen de eerste uitspanningen van den jongeling overgaf, was het zyne ‘zuster’ zoo als hy haer noemde, welke hare goed- of afkeuring over die uitspanningen moest doen kennen.
Het was Isidora die, op het terras van het kasteel gezeten, hem de breede linden-laen zag op en neder ryden; zy was het die, met eenen glimlach op de lippen, hem op zyn engelsch rypaerd zag voorby- | |
| |
draven; zy, die in de handen klapte, al schrikte zy dan eerst ook hevig, wanneer hy den kogel in het ver geplaetste doelwit schoot; zy, die hem met een poppelend hart nastaerde, als hy ter jagt ging - even als zy hem in de salons der hoofdstad näoogde, wanneer hy er zich vroegtydig deed onderscheiden.
Doch, veel zoeter waren hare woorden, veel liefdevoller was haer blik, veel zusterlyker haer handdruk als hy op haer verzoek, den ongelukkige eene milde aelmoes schonk; als hy met haer het huis der arme moeder, der naekte kinderen, der gebroken grysaerds wilde binnentreden, ten einde er hulp en troost in de gewonde harten te storten.
Ouder geworden, bewoog Paul in de stad zich in eenen kring van vrienden, en gaf hy zich des zomers hartstogtelyker aen zyne genoegens over, zonder nog zooveel waerde aen de vleijende zustertael te hechten; hy had andere vermaken gevonden, en van dan af leefde Isidora ook eenzamer.
Uren lang kon zy zitten droomen aen den breeden stroom; op den heuvel, die door den laetsten gloed der zon beschenen werd; by het bloemenveld of in het bosch, in wier reuzentoppen de wind zyn eentoonig lied zong; uren lang zat zy te staren naer den hemel, feestelyk met millioenen diamanten starren bestrooid - en dat beminde zy, omdat er eene liefderyke stem, de stem der Godheid, in dit alles sprak.
Isidora's hart was eene zuivere en onuitputbare
| |
| |
bron van liefde; eene bron, welke in hare enge grenzen niet kon besloten worden en die gevoelt, dat zy hare zegenryke wateren moet uitstorten. Op wien zou zy dat zuivere gevoel, in volle kracht, doen neêrdalen? Zy vond niemand, welke het even krachtig beantwoorden wilde; doch, door het beschouwen der natuer opklimmende tot God, ontmoette zy datgene wat zy op aerde te vergeefs zocht. Dáér vond zy immers hare moeder terug! Alles wat haer dan ook naer de eeuwige bron des levens terugvoerde, werd haer dubbel lief, sedert Paul zich minder dan vroeger om haren zoeten blik, om hare zachtaerdige woorden, om haren glimlach en tranen bekommerde.
Wat haer vader aenging - dezen droomde zy nog altyd in leven. Zy steeg landen en zeeën over, en hare verbeelding dwaelde somtyds uren in die vreemde landstreek rond, om er hem te ontmoeten. Zy klopte aen ryke en arme huizen; zy zocht hem in de kringen der hooge wereld, in de rangen der soldaten, zelfs onder de slaven der plantaedjes, en op de roeibanken van de prauwen des vyands.
Dan ook soms, het hoofd bly en dankbaer opgeheven, droomde zy dien dierbaren vader gelukkig en tevreden. Zy had hem gevonden, en hoewel zy zich zyne trekken slechts flauw herinnerde, had haer hart hem geraden. Het was een grys en eerbiedwaerdig man, zoet van gelaet, wiens glimlach alleen al het hartzeer verligtte, dat zy vroeger geleden had. Zy
| |
| |
wandelde aen zyne zyde, zy zat naest hem neêr, zy sprak met hem..... O droomen, droomen! gy zyt zoet, byna zoo zoet als de wezenlykheid.
In den gemoeds-toestand tusschen Paid en Isidora, waervan wy het laetste spraken, vond de generael van Weeleghom de beide kinderen, en het griefde hem dikwyls diep, dat de zusterhand niet zoo nauw was toegehaeld, dat hy eens op een huwelyk tusschen hen hopen mogt. Zyne poogingen, om dit te doen ontstaen, waren echter vruchteloos: er was een andere invloed die magtiger was dan de zyne, namelyk die der baronnes.
De baronnes was eene vrouw, met eene ontegenzeggelyke hebzucht bezield, en die op verre na voor het arme weeskind de menschlievende gevoelens niet koesterde, welke de generael er voor bezat. Als mevrouw van Weeleghom haren zoon bezag, dan kwam er een trotsche glimlach om haren mond zweven, en zy verborg de hoop niet, dat hy eens eene schitterende fortuin zoude doen: dat zeker kon hy met de freule van Herlicum niet bereiken.
Wel zou de baron, in het overwinnen van die begoocheling, gelukt zyn; doch reeds zwak van gezondheid toen hy in het moederland terugkeerde, werd hy op het ziekbed geworpen, en de dood kwam welhaest met groote stappen nader.
Dag en nacht zat Isidora, met eene heilige opoffering, aen zyne legerstede en zy had voor haren eigen
| |
| |
vader zulke vurige gebeden niet kunnen ten hemel stieren, als zy het deed voor haren pleegvader.
Kort voor dat de zieke de oogen sloot, riep hy zyne echtgenoote en zynen zoon aen zyne sponde, en smeekte hen, met eene stervende stem, het kind zyns vriends nooit te verlaten. Moeder en zoon beloofden het, en onder het dankbare weenen van Isidora, gaf de edele man den geest, vertrouwend op de woorden die hem, in het plegtigste oogenblik zyns levens, waren toegesproken.
Eenigen tyd na het overlyden, scheen de broederband tusschen de twee kinderen weêr wat nauwer toegehaeld te zyn, en Paul vond eenen sprankel van het eerste en heilige gevoel zyner jeugd, jegens Isidora, in zyn hart terug. Maer de tyd verliep; de eerzuchtige plannen van mevrouw de baronnes ontwaekten driftiger dan ooit in hare ziel, en dit des te heviger, omdat haer scherp en ondervindingryk oog, de zusterlyke gevoelens van Isidora opzigtens haren zoon gepeild had, en zy de ontwaking eener eerste liefde duchtte. De verkoeling maekte weldra plaets voor den afkeer, en tusschen dezen en den haet is de afstand maer onbeduidend. De baronnes haette inderdaed het arme weeskind; zy berstte van nyd en afgunst, omdat dit eenvoudige meisje al de wierookwalmen der hoffelykheid tot zich trok.
Men kent het overige, voorgevallen in het hotel der baronnes van Weeleghom.
| |
| |
Laten wy thans het einde van ons eerste hoofdstuk, door eenige byzonderheden, aen het volgende verbinden, hetwelk ons weder breedvoeriger op de gebeurtenissen in de laetste dagen zal terugbrengen.
Isidora's vertrek had by den jongen Paul weinig of geen indruk gemaekt. Wel is waer had hy zyne ‘zuster’ hartelyk lief gehad; doch de vooroordeelen, welke zyne moeder hem tegen haer had ingeblazen, overmeesterden dat goede gevoel; even als het onkruid het vruchtbare koren overlommert en doet verkwynen. Daerenboven, hy was in een tydperk van het leven, dat men pas de jongelingsjaren voor goed leert kennen, en het hart dikwyls met dolle drift naer de vermaken hygt - en dan immers vergeet men zoo ligtelyk.....
De moeder wenschte zich daer zelfs geluk over, en het was eene reden te meer voor haer om te zwygen, als zy haren zoon op den weg der dwaze verteringen zag voorthollen. Adelbert, de burggraef dien wy op het feest der baronnes ontmoet hebben en die voor Paul een opregt vriend had kunnen geweest zyn, waerschuwde de verblinde moeder; doch zyne woorden werden als eene beleediging aenzien.
Toen de baronnes echter eens nauwkeurig de vermagerde trekken, de verflauwde oogen, de ontkleurde wangen van haren lieveling gadesloeg; toen de stem des geneesheers haer eens waerschuwend toeriep, dat haer zoon zich op het pad van een vroegen dood
| |
| |
bevond - toen ontwaekte het moederlyke gevoel, en zy bezwoer haer kind zich in de vermaken niet te zelfmoorden; maer voor zyne moeder te leven.
Op het smeeken zyner moeder, welke hy innig beminde, ontwaekte er inderdaed eene goede stem in het hart des jongelings; Paul beloofde eenen terugkeer tot het ordelyke leven. Hy hield eenigen tyd woord, om daerna weder op het verleidende pad terug te keeren, waer hem de geblankette en met rozen omkranste ondeugd, wenkte.
Arme moeder! wat zult gy nog vele tranen weenen over dat kind, hetwelk gy met liefde en weldaden overladen hebt.
By het aenbreken van de lente werd Paul, gelukkig! door eene ziekte overvallen, en het was toen dat de moeder haren zoon aen de stad en aen zyne verderfelyke gezellen ontscheurde, om hem naer haer afgelegen buitengoed te voeren. Dáér, in de eenzaemheid hoopte zy hem naer hart en ligchaem te genezen, en als hy eenmael zou hersteld zyn, hare schitterende droomen te verwezenlyken, die zy voor zyne toekomst had gevormd.
De lezer weet welke bezorgdheid de moeder van Paul bezig hield: een ryk huwelyk.
|
|
Auteursrechtvrij