De fortuinzoekers
(1858)–August Snieders–
Auteursrechtvrij
[pagina 77]
| |
IV.Het goudgele koren was reeds lang in de schuren; de weiden waren kael geschoren, de herfstbloemen ontloken. Boven vele deuren der hoeven hingen blauwe en witte druiventrossen naer beneden, en tusschen het groen der fruitboomen, bloosden sappige appelen. Eer de boer den harden arbeid voor den naderenden winter aenvangt, houdt hy in ons dorp nog eens dapper kermis - en wy bevinden ons juist te Bladel, op het oogenblik dat de violen, de bassen en de klarinetten, in iedere herberg krassen, brommen en schetteren. | |
[pagina 78]
| |
De dans is inderdaed hupsch, vrolyk en bovenal vermoeijend. Men meet het genoten vermaek af, naermate er droppelen zweet van het aengezigt gestroomd zyn. Inderdaed, vriendelyke lezeres, vindt gy niet dat dáér de Dey van Algiers, met volle regt, zou mogen zeggen, toen hy aen een der hoven van Italië dansen zag: ‘Dat zou ik mynen knecht laten doen’? Maer toch, gy zoudt gewis dat gewoel met voldoening beschouwen. Het is wel schoon om te zien - die ronde, blozende gezigten; die heldere, vriendelyke oogen; dien glimlach om den mond; die frissche lippen; kortom, men mag ze zien die malsche boerinnen, van wie Evert wel zeggen mogt:
Geen beter blancket
Als gesond en vet,
En in kleedingh net.
En die stelregel van vader Cats wordt algemeen in onze heîdorpen als de eenige, wezenlyke aengenomen. De boer is er fier op eene dikke, blozende ‘meid,’ zoo als hy zyne liefste noemt, en ziet met minachting op magere ledematen en bleeke wangen neêr. Gelukkig, dat vele van onze jonge dames dáér hare fortuin niet moeten maken! | |
[pagina 79]
| |
Evert zelve liet de kermis niet ongehinderd zyn huis voorbydansen, al was hy dan ook reeds een aental jaren in het huwelyks-bootje. Neen, op die dagen was hy weêr piep jong, en zyne vrouw aen den arm nemende, dacht hy weêr, bly en onbezorgd, het leven in te dansen. Dan ging hy, in wat zyne vrouw betreft, ook regelregt tegen de raed van vader Cats in:
Quade beenen en goede wijven,
Dienen wel in huys te blyven.
hoewel, tusschen twee haekjes gezeid, het eerste gedeelte van het vers nog in 't geheel niet op Begga kon toegepast worden. Zy was integendeel nog vlug ter been, en danste nog dat het kraekte. Evert deed, geweldiger dan de moedigste knaep, den vloer onder zyne met nagelkoppen bezette hielen daveren, en kletste by het avant-deux in de handen, alsof hy er zyn dagelyksch brood meê verdienen moest. Somtyds zette de goede Krans zich achter den danskring neêr, en mengde zyn gulhartigen lach en zyne spreuken tusschen de luchtige muziek in, en als hy een koppel in het oog kreeg, dat er fiksch op los vryde, stiet hy zyne lagchende Begga in de zyde, als wilde hy zeggen: ‘zoo deden wy het ook eens.’ | |
[pagina 80]
| |
Het waren daer geen
Syde woordekens,
Fluweele boordekens,
Met zachte koordekens.
neen, te drommel! Vader Cats heeft het gezeid en Evert herhaelde het, luidkeels lagchend:
Een boer die vryt,
Hy stoot of smyt.
‘Pas op Jeurie! riep Evert tot een reusachtigen boerenknaep met bolle wangen, die zyne liefste heen en weêr sleurde; pas op jongen! gy zult uwe meid kreupel en lam vryen! Maer de aengesprokene stoorde zich aen die scherts niet, en danste of liever stampte, en in de handen kletsend, den spotter voorby. ‘Hola, Kobe! hervatte Krans, toen hy eenen bloodaert in het oog kreeg, die zyne liefste geen enkelen zoen, of zoo als de dorpeling zegt, geen enkel ‘mundje’ durfde te geven. Hola jongen,
Kalf-vleys
Half-vleys!
kom, houd het er maer eens tegen! Gansch de vergadering deelde in de plaegziekte van Evert. Tien kussen klonken uitdagend tusschen | |
[pagina 81]
| |
de muziek, en toen eindelyk Kobe het ook eens waegde, ging er een tienvoudig hoerrah! in de danskamer op. ‘En gy, Balte, ter drommel! laet gy uwe liefste daer op de bank van barmhartigheid zitten. Ha! is er ruzie in 't huishouden!
Geliefkens kyven
Doet liefde beklyven.
En inderdaed Evert wist die zwarte wolkjes, aen den hemel der liefde, welhaest te verdryven, en er was altyd tien tegen een te wedden, dat de zaek op eene hartelyke verzoening zou uitloopen. Zag Krans eene vergeten en miskende deerne op de ongeluksbank zitten, en wier oogslag scheen te zeggen:
Soet suchtje vlieght eens by den man,
Dien ick niet genaeken kan.
dan ging hy er heen, sprong met haer lustig in den dans om, en eene vrouw zelfs was zoo behendig niet het samenkoppelen als die ronde Evert. Vindt gy dien Evert niet eene brave en gulle ziel, lezeres, en hebt gy, in uwe beschaefde kringen, nog wel ooit een zoo gelukkig en zoo praktisch wysgeer ontmoet? Evert nam het leven - die mengeling van | |
[pagina 82]
| |
rozen en doornen - uit de hand van God aen, zoo als dezes wil het hem voorbereidde en terwyl hy zyne smart zooveel mogelyk in zyn eigen hart besloten hield, deed hy de anderen integendeel zooveel mogelyk genieten van het geluk, dat hem geschonken werd. Op het oogenblik dat in de herberg de dans het levendigste was; dat de deksels der tinnen liters gedurig klepten om gesuikerd bier - kortom, dat de vreugde van dans- en drinkparty ten toppunt steeg, drong eensklaps kleine Daniël door den danskring tot by zynen vader, en zeide ademloos en met een bedrukt stemmeke: ‘Vader, vader! ginds aen den beukenboom..... - Wat is er te doen? vroeg Evert met een beklemd gemoed. - Grootvader Broncke..... - Wat zegt gy? - Hy staet ginder aen den beukenboom te weenen. - Grootvader Broncke! riep de edelmoedige boer, en snelde de deur uit. Het vermaek verdween als op eenen tooverslag, en Evert Krans dacht aen niets meer dan hulp te gaen | |
[pagina 83]
| |
toebrengen aen den ouden blinde. Evert was echter niet alleen. Byna al de dansers en danseressen volgden hem, en onder den beuk gekomen, zag men inderdaed den armen blinde staen, bleek, haveloos en aen de hand van een vreemd jongske, dat hem tot geleider gediend had. Ach, men zou gezeid hebben, dat hy uit het graf was opgestaen, en niet meer tot de levenden behoorde! De geschiedenis van den blinden man werd in korte woorden verteld; maer zy deed een verschrikkelyk uitwerksel op de harten van al de omstanders. Het was alsof men inderdaed, plotseling, van het kermiskleed in het rouwgewaed; van het bal in een doodenhuis was overgeplaetst. ‘En nu sta ik weêr in uw midden, goede vrienden! smeekte de oude man. Och, verstoot den blinde niet; geef hem, voor den korten tyd dat hy nog leven en lyden zal, eenen stoel om op te zitten, eene bussel stroo om op te sterven..... - O, wy zullen u helpen, vader Broncke! zeide Evert, terwyl hy de twee handen des grysaerds vastgreep. En heeft Huibert u zoo onbarmhartig verlaten? - Evert, wees niet hard voor hem! Huibert draegt reeds eene zware straf genoeg.... Hy beloofde | |
[pagina 84]
| |
regtzinnig, onvermoeid te zullen werken, om my den onbezorgden ouderdom terug te geven, dien ik hier genoot; hy hoopt weldra te zullen terugkomen, om my dan met zich over zee te nemen..... Arme jongen! - En wat gaet gy nu beginnen? vroeg een der omstanders. - Bedelen..... liet de grysaerd er droevig op volgen. - Neen, zeide Evert; neen, dat zal niet waer zyn! - Wat zou ik anders doen? snikte de oude. - Kom, vader Broncke, riep de goede boer plotseling uit; kom naer myn huis, en God moge er u een lang en gelukkig leven gunnen. - Ja, zoo moet het zyn! zeide Begga. Evert, ja, zoo versta ik het ook. Kom, vader Broncke kom! - Brave zielen! snikte de oude blinde. - Hier, Daniël, hier! riep Evert met eene altyd klimmende bezorgdheid. Gy zult voortaen by vader Broncke de plaets van de kleine Heva vervangen. - Heva!.... weende de grootvader. - Waer is Heva? vroeg de krullebol, met eene bange stem. - Troost u, kleine Daniël; my dunkt, dat zy hier onder dezen beukenboom nog eens terugkomen zal. | |
[pagina 85]
| |
Daniël ging vooruit; Evert en Begga ondersteunden den grysaerd aen weêrskanten; de geheele stoet dorpelingen volgde zwygend en met gebogen hoofd, en als er hun een woord over de lippen vloeide, dan was het eene klagt voor den blinde, eene zegening voor Evert. Eene half uer nadien klonk de viool weêr even vrolyk als te voren; slechts Evert, Begga en Daniël waren op de kermis niet meer te vinden. Zy verzorgden den armen dwaler, en sliepen dien avond vooral gelukkig en tevreden in.
Van dien dag af werd de oude blinde als de vader des huisgezins aenzien, en als hy de liefdevolle zorgen ontwaerde, welke men voor hem had, dan vergat hy soms, voor een oogenblik, het smartelyke lyden van zyne kinderen en hy meende in de gelukkigste dagen zyner blindheid terug getooverd te zyn. Daniël was de trouwe geleider van den verlatene; als de zon des morgens vrolyk op den beukenboom glinsterde, of als zy er des avonds droomend en met haren stervenden glans op neêr zag, geleidde hy den oude Broncke naer den reusachtigen vriend, en toefde er met den grysaerd in de schaduw. | |
[pagina 86]
| |
Ofwel zy wandelden door de bosschen, door de weiden en akkers; zy toefden aen den afgebranden molen, door welks puinen de kleine rivier kabbelde; aen de dorpskerk, op het kerkhof; zy rustten uit aen elke hoeve en waren by iederen boer welkom. Als zy alleen waren, spraken zy samen over het verledene en vooral over Heva, en elken avond vouwde Daniël de handjes samen en bad voor zyne kleine vriendin. Wy zullen de jaren in ongestoorden vrede laten heen rollen, en ons vyf of zes jaren later in ons verhael verplaetsen. Daniël wordt allengs een ranke en schoone jongen. Zyn eenigzins gebruind gelaet, met een ligten blos van gezondheid overdekt, is regelmatig gevormd; zyn oog flikkert als een diamant, onder de sierlyk gebogene wenkbrauwen; zyn hair is nog zwarter en glimmender geworden. Over geheel dat wezen ligt iets droomend zoet verspreid, dat den jongen Daniël des te beminnenswaerdiger doet voorkomen. Beminnenswaerdig - ja, dat was hy; daerin waren al de meisjes van het dorp het eens, en waer zou men betere regters vinden dan onder haer? | |
[pagina 87]
| |
Was zyn uiterlyk gunstig, ook zyn innerlyk strekte hem tot eer: hy had ook al te goede voorbeelden gehad, om het schoone en edele niet te beminnen en naer te volgen. Kon hy betere leidsmannen vinden, dan eene teêrhartige moeder, een braven vader en dan dien tweeden vader - een' grysaerd, vol ondervinding en levenswysheid ? Het huisgezin bestond nog altyd uit hetzelfde getal persoonen als vroeger. De oude Broncke leefde stil en gelaten voort: het scheen dat de tegenwoordigheid van den grysaerd een tiendubbel geluk in het huis had gebragt; want in eenige jaren was Evert Krans een der welvarendste eigenaers van den omtrek geworden. Wilde de Hemel hem reeds hier op aerde zyne menschlievendheid, den ouden Broncke betoond, vergelden? Dat kunnen of mogen wy niet doorgronden. Krans was God dankbaer voor die rykdommen; maer zeker is het, dat, als de Voorzienigheid hem beproeving op beproeving had toegezonden, hy, met even veel liefde als nu, het laetste stuk brood met den blinde zou gedeeld hebben. In die welvaert wilde Evert zynen zoon dan ook | |
[pagina 88]
| |
eene betere opvoeding geven, dan hy zelve genoten had; hy wilde dat hy meer zou kunnen, dan verzen van vader Cats lezen - en, na eene lange beraedslaging met den dorpspastoor, met Begga en grootvader Broncke, kwam men tot het besluit, dat de eenige zoon naer het Seminarie zou gezonden worden, om er zyne studiën in het latyn te doen. De oude Broncke meende, als hy dat eens zou geleerd hebben, hy wel bekwaem zou zyn de schoolmeester, of misschien wel de burgemeester van het dorp te zyn; Begga verzette zich daer heftig tegen, en meende haren zoon reeds als pastoor der gemeente ingehuldigd te zien. Wat Evert betreft, hy zweeg en liet de toekomst aen den goeden God over. Weinige maenden nadien zou Daniël inderdaed het vaderlyke huis verlaten. De kleêrmaker van het dorp had hem, zoo goed hy kon, uitgedoscht in een langen blauwen jas, die hem niet verre van de hielen bleef, en in welken men nog wel een tweeden Daniël had kunnen verbergen, zonder dat de naden zouden gebarsten zyn. De moeder had hem den styf gesteven hemdsband, zoo hoog mogelyk, uit den halsdas getrokken, en Evert had hem eene verbazend groote zilveren horlogie- eene knol, zoo als de | |
[pagina 89]
| |
Noordbrabantsche boer spottend zegt - met zilveren ketting in den vestzak gestoken. Al die opschik verdroot Daniël, en deed ten slotte Evert hartelyk lagchen; maer Begga eischte dat haer zoon deftig voor den dag zou komen, en haelde daerom zynen hemdsband zoo hoog op, dat Daniël een pynlyk gezigt, begon te trekken en Krans uitriep: ‘Maer vrouw, gy zult hem de ooren van het hoofd snyden!’ Met de zegening van gansch de familie, vertrok de toekomende student, en de laetste woorden die vader Broncke hem toesprak, waren deze: ‘Bid voor hen, Daniël, die verre van ons weg gingen; bid vooral voor die kleine, onschuldige Heva.’ Die naem deed altyd een tooverachtig uitwerksel op Daniël. Als kind had hy immers met het blonde wichtje gespeeld, en haer lief gehad als zyn zusterke. Toen het kind weg was, bleef er hem de herinnering des te levendiger van by, omdat de blinde grootvader altyd van dat meisje sprak. In zyne verbeelding had hy van jaer tot jaer het kind zien opgroeijen, en even als hy nu reeds een aenkomende jongeling was, moest zy ook nu reeds eene ontluikende maegd geworden zyn. Doch neen! | |
[pagina 90]
| |
Huibert, Monica en hun lief dochterke waren, zonder twyfel, reeds lang dood; want sinds hun vertrek had niemand iets meer van hen vernomen, en de stilzwygendheid van vyf of zes jaren kon niets anders dan de stilzwygendheid des doods zyn. Daniël was een yverig student; hy was een voorbeeld voor zyne medeleerlingen, en de professoren wisten zyne goede hoedanigheden hoog te waerdeeren. Als hy met de vacantie-dagen in het dorp terugkwam, bewonderde men den stillen, eenvoudigen, maer wyzen jongeling, en als men hem telkens de eerste pryzen zag wegdragen, was men ook algemeen van gedachte, dat hy reeds te veel verstand had om een boerenschoolmeester, een boerenburgemeester of een boerenpastoor te zyn. Grootvader Broncke dacht er zoo ook over, en Begga glimlachte, fier over haren zoon, als zy het den ouden blinde hoorde zeggen. Als Daniël in het vaderlyke huis terugkwam, werd er meer dan gewoonlyk over de landverhuizers gesproken; maer vooral als de blinde aen den arm van Daniël door de weelderige akkers of de lommerryke bosschen wandelde, spraken jongeling en grysaerd over Huibert, Monica en Heva. Wel is | |
[pagina 91]
| |
waer weende de oude man soms; maer het waren tranen van geluk, omdat zyn lieve Daniël zulke goede herinnering van zyne kinderen bewaerd had, en er zoo zoet en troostend over wist te spreken. Eens, op een heerlyken avond van de maend augustus, wandelden zy alle twee op het breede boschpad, over hetwelk de beuk, de mast en de eik, in eene wilde schakeering van groen, hunne milde schaduwen wierpen. ‘Ja, grootvader, zeide de student; ik herinner my nog altyd levendig de eerste kinderjaren, toen ik met die kleine, blonde Heva onder den beukenboom kwam spelen. Wat al schepen, looverhutjes, fluitjes van elzenhout, en wat al kransen van korenbloemen heb ik voor haer gemaekt! - Zy was zoo goed, niet waer? zeide de oude man. - Zy was een engel, grootvader, en my dunkt dat ze zelfs te schoon en te goed was voor deze aerde..... - Daerom heeft God haer gewis ook tot zich genomen, Daniël. - Wie kan de raedsbesluiten van den goeden God doorgronden, grootvader!.... En echter, er is eene | |
[pagina 92]
| |
stem in my die zegt, dat wy het lieve kind nog eens zullen wederzien. Naermate de jaren verliepen en dat ik zelve grooter werd, zag ik Heva ook grooter worden. In myne eenzame studie-uren, scheen het my dikwyls toe, dat zy zich over mynen schouder neêrboog en glimlagchend met my de wonderschoone dingen las die de dichters neêrschreven; ofwel, als ik voor haer bad, dacht ik dat hare blauwe oogen my toelachten..... De grysaerd verstond wel is waer de dichterlyke uitdrukking van Daniël niet heel wel; maer toch hy glimlachte, omdat hy wel gevoelde dat de jongeling iets zoets en vleijends van zyne Heva zeide. ‘Weet gy nog wel, grootvader, wat gy zeidet toen gy terugkwaemt uit Antwerpen, en ik u weenend naer myne kleine zuster vroeg ? - Ik herinner het my niet meer. - Het was ginds onder den beukenboom..... - Het is reeds zoovele jaren geleden, Daniël, en myn geheugen wordt zwak. - Gy zeidet my: ‘Troost u, kleine Daniël; my dunkt dat zy hier, onder dezen beukenboom, nog eens terug komen zal:’ - Heb ik dat gezeid? | |
[pagina 93]
| |
- Ja, ja! - Ik deed dit slechts om uwe traentjes op te droogen. Ik had toen gewis geene hoop meer..... Daniël liet het hoofd peinzend op de borst zakken. En echter..... murmelde hy. Hy vond geene woorden om uit te drukken wat hy eigenlyk gevoelde. De woorden van den grysaerd hadden echter de illusiën van den student verflauwd; hy had gehoopt dat de oude man, integendeel, hem in zyne zoete denkbeelden zou gesterkt hebben. Men was aen den gekenden beukenboom gekomen, en die plaets ging men nooit voorby, zonder er eene poos te rusten. Terwyl men daer zat, kwam er een man den weg, die langs den beukenboom liep, opgetreden; het was de briefdrager, die van de naburige stad terugkeerde, en zyn vermoeijend werk voor eenige stuivers daegs verrigtte. Hy ging diep gebogen onder zynen last voort, en het zweet druppelde hem in dikke perels van het hoofd. Toen hy aen den beukenboom kwam, ligtte hy even het hoofd op, alsof hy dien grooten engel, met zyne breed uitgestrekte vleugels, bedanken wilde voor de verkoelende schaduw, welke hy hem op het voorhoofd goot. | |
[pagina 94]
| |
‘Goeden avond! zeide de man, zich tot de rustende wandelaers wendende. - Geluk vriend! was het tweevoudig antwoord. - Ha, jonge heer Krans, hervatte de briefdrager; 't is waer ook, ik heb daer eenen brief voor u, die zeker van de andere zy der wereld komen moet..... Wacht, daer is hy.... zie, hy zal u zoo wat een gulden aen port kosten..... Duivels, als die niet uit China komt, dan komt hy voor het minst uit de maen! De student was opgestaen en had den brief genomen. Het adres luidde als volgt, daergelaten eenige moorddadige spelfouten: ‘Aen Daniël Krans, zoon van Evert Krans, te Bladel, in Holland.’ Daniël kon geen woord spreken en zyn hart klopte geweldig, toen hy in eenen der postzegels ‘New-York’ las. Zonder eene lettergreep te kunnen uiten, tastte hy in zynen zak en reikte den briefdrager het verschuldigde zilverstuk over. ‘Daniël, wat brief is dat? vroeg de blinde, met eene ligt ontroerde stem. - Ik weet het niet, grootvader; hy komt van ver, heel ver. - Dan! riep de grysaerd eensklaps, met vervoering, uit; dan komt hy uit Amerika. | |
[pagina 95]
| |
- Ja, ja! was het antwoord van Daniël, terwyl hy den brief koorstachtig losmaekte; ja, ik had er een voorgevoel van..... Heva! ging de jongeling voort; grootvader! de naem van Heva staet onder den brief! - Lees, lees! myn kind. - Wat heb ik u gezeid, grootvader! hervatte Daniël opgetogen, terwyl de gelukkigste glimlach in zyn oog vonkelde. - Lees dan toch, Daniël! - Ik kan niet, grootvader; tranen van geluk verduisteren myne oogen. O, zy leeft, Goddank! Toen eindelyk de eerste vreugde gematigd was, ving Daniël met eene, van ontroering bevende, stem de lezing van den volgenden brief aen. Laet ons echter opmerken, dat wy een aental onderbrekingen, zoo wel van wege den grysaerd als van den voorlezer, onaengeroerd zullen laten: ‘Waerde Vriend! ‘Ik laet u weten den staet van myne gezondheid en ik hoop van u hetzelfde. Dag Daniël! Gy zult misschien de kleine Heva, met, wie gy altyd speeldet onder den beukenboom, niet meer gedenken; maer ik heb altyd op u gedacht. Ik had al lang geschreven, want ik kan schryven; maer vader hoort niet gaerne | |
[pagina 96]
| |
van Bladel en van den beukenboom spreken. Hy zegt altyd: ‘Aen wien zoudt ge schryven; grootvader is zeker al lang dood en al de anderen zyn kwaed op ons.’ Maer nu heb ik voor een paer oude schoenen, een stuk papier, eene grooten ganzenpen, wat inkt en een rood ouweltje gekocht, en nu schryf ik aen u, omdat gy altyd met my speeldet, en ge zult dan ook wel wys worden uit myne hanepooten. ‘Ik laet u dan weten, dat ik nog frisch en gezond ben, en ik hoop hetzelfde van u te vernemen. Vader is ook gezond; maer onze arme moeder is al lang dood; zy is onderweg, na dat wy eene groote, heel groote stad verlaten hadden, in een groot, heel groot bosch gestorven en begraven. Ik weet nog goed, dat wy heel lang op zee zyn geweest. Och, het groote schip was zoo pleizierig niet, als dat gy gemaekt had van uw 's vaders klomp, en dat wy samen op den vyver lieten dryven! Eens waeide het heel hard; het water kookte en schuimde als in eenen ketel over het vuer - maer veel erger, en het schip danste op en neêr alsof het gek was. Wy waren digt by den dood, zeide men my daerna; maer ik had het heel pleizierig gevonden. ‘En toen kwamen wy in eene groote stad, waer | |
[pagina 97]
| |
veel huizen, veel schepen en veel menschen waren, en toen hebben die slechte menschen ons daer bestolen. Och, wat heeft moeder toen geweend; maer het kon niet baten. Toen zyn wy vertrokken heel ver, door bosschen en wildernissen en daer stonden nergens geen huizen, en dikwyls hadden wy geen eten. 's Avonds sliepen wy onder afgehakte boomtakken en het regende, en toen werd moederke ziek en toen stierf zy. Och, Daniël! wy hebben geen kerkhof kunnen vinden, om haer te begraven. Ik geloof niet dat er hier een God is, want kerken zyn er niet. En toen gingen wy weenend voort, en wy hoorden de wilde beesten huilen, en vader zeî, dat die ons moederke zouden opëten. ‘Wy waren vermoeid, arm en diep bedroefd, toen wy in de bosschen aenkwamen, in den Wisconsin; en daer zagen wy Hein Spek en Geertjen Heiveld ook, en nog al andere menschen van onzen kant; maer ieder helpt hier zich-zelve en denkt niet op zynen evenaeste. Wy moesten nog al verder de bosschen in, en toen we daer kwamen, toen was alles met dikke boomen beplant, gelyk het PostelsboschGa naar voetnoot1, | |
[pagina 98]
| |
en die moesten er eerst uit eer wy koren konden zaeijen, en daerop konden wy niet wachten. Vader heeft toen alles weêr verkocht. Nu woonen wy in een klein hutteke, dat vader zelf gebouwd heeft, en hy gaet als arbeider werken en ik ook. ‘Och God, wy zyn wel ongelukkig geweest. Ik ben al heel groot geworden, en vader heeft ook al gryze hair gekregen. Als ik alleen ben, dan denk ik nog dikwyls aen die schoone hoef en aen den grooten beukenboom, en ik gaf wel eenen droppel van myn best bloed, als ik dat alles nog maer eens een klein minuetje zien kon. Gy moet ook al heel groot zyn, Daniël. Meet u-zelve eens met eene kliskoord en doe die in eenen brief, en dan zal ik het hier afmeten tegen een grooten boom, en er eene kerf met een mes in maken. Leg er dan ook een knoopken in hoe dik de beukenboom wel geworden is, en zeg dan eens of de groote wolfshond van vader Evert, en of het schoon roodbont kalf nog leven; doe de komplimenten aen grootvader als hy niet dood is. ‘Ik moet u nog zeggen, dat ik toch goed geleerd ben. Er was hier een hollandsche schoolmeester, die heeft my het eerst, voor een brood, den A B C leeren zetten. Och arme! die is ook al dood van de | |
[pagina 99]
| |
geelkoorts. Daniël, zeg toch aen de menschen van uliê kanten, dat ze thuis blyven en zich spiegelen aen ons droevig lot. ‘Ik breek af met de pen maer niet met het hart, en als gy dit ooit leest, dan moet ge maer denken dat ik het zelve ben; want het zyn toch myn eigen handen die het geschreven, myn eigen oogen die het gezien hebben, en denk er dan ook nog by dat myn mond tot u zegt ‘dag Daniël!’ ‘Heva.’ ‘N.S. Wy vertrekken binnen kort en gaen verder het land in. Men zegt dat er een land is, waer het goud op den weg groeit, gelyk by u de steentjes in 't zand; nu, daer gaen wy heen, en als ik veel goud zal gevonden hebben, dan zal ik er u ook wel van meêdeelen.’ Het zou byna onmogelyk zyn de duizende gevoelens af te malen, die de harten van grysaerd en jongeling, by het lezen van den brief, bestormden. De vreugde had echter de overhand; de gedachte ‘zy leven’ overheerschte elke andere. Later als de eerste begoochelingen zouden verdwenen zyn, zou de beurt aen de smart komen en men zou weenen over het ongelukkig lot van Huibert's familie. Voor | |
[pagina 100]
| |
den ouden blinde en voor Daniël brak dat oogenblik dan ook welhaest aen. Met drift waren beiden, na het lezen van den brief, opgestaen en sloegen den weg naer de hoeve in, om aen Evert en Begga de blyde tyding ‘zy leven!’ te brengen; doch onderweg begon reeds het smartelyk nadenken en de glimlach veranderde in eenen traen. Men sprak over het verledene, over het rustige leven in de hoeve met den Witten Schoorsteen, over de goede broodwinning, en de toekomst van de ongelukkige dwalers inziende, huiverde de jongeling voor de arme Heva, voor den rampzaligen Huibert. Hoe wèl begreep hy nu de waerheid dezer eenvoudige woorden, die hy des winters, in den hoek van het koesterende haerdvuer gezeten, zynen vader dikwyls had hooren herhalen:
Ghy dan vaert na Oost of West,
Eyghen huys is alderbest.
Den ganschen avond werd er natuerlyk over de landverhuizers gesproken; Daniël moest den brief wel twintig mael herlezen, en telkens leverde dit of dat woord, eene eindelooze stof tot praten, tot hoop en vrees, tot eenen glimlach en tranen op. Men betreurde Heva, men beklaegde Huibert, men beloofde te | |
[pagina 101]
| |
bidden voor schoone Monica, die schatten en weelde gedroomd en integendeel niets gevonden had dan een graf op ongewyde aerde. Men was, kortom, gelukkig dat vader en dochter nog leefden; maer de ontevredenheid hecht zich immer aen alles wat menschelyk is, en daerom las Evert ook, na dat hy allen had aengemaend, het lot te aenvaerden zoo als de goede God het gegeven had:
Vrienden laet u vergenoegen,
Met dat u den Hemel geeft,
Wilt u na de reden voegen:
Dit is 't beste dat men heeft.
Waerom wenschen, hopen, schromen?
Waerom altijdt weder aen?
Schoon ghy mocht'et al bekomen
't Kond u dan oock slimmer gaen.
En dat was waer! Men besloot dan ook gelaten te zyn met de tyding, en naer Amerika te schryven. Daniël zou een schoonen brief opstellen, en ieder zeide hem wat hy er zoo al kon in opnemen. Er was voor het minste stof voor een halven foliant! Evert, van zynen kant, was er op bedacht om de stoffelyke hulp by den troost te voegen; hy had nog eenige ongerande daelders in de kas, en uit den brief | |
[pagina 102]
| |
bleek het maer al te wel, dat zoo eene gift niet onwelkom zou zyn. Men haelde papier, pennen en inkt te voorschyn, en reeds had de student, met een kloppend gemoed, aen het hoofd van den brief, ‘Vriendinne’ geschreven, toen hy plotseling de pen neêrwierp, en op bedroefden toon zeide: ‘Maer ik denk er op.... Wy weten het adres van Heva niet. - Hoe, het adres?.... vroeg Evert. Het adres?.... - Wel ja, Heva zegt niet in welk dorp, in welk stad zy woont. - Dat is ongelukkig waer! liet de blinde er op volgen. - Daerby, zoo ging de student voort, zy schryft ons dat zy binnen kort naer het goudland wil vertrekken. - Wel, viel Begga plotseling in; wel schryft maer ‘Heva in Amerika.’ - Och, moeder-lief, Amerika is eene halve wereld groot. Daniël legde de ganzenveêr neder, en na ryp beraed was men overtuigd, dat men niets anders doen kon dan in de zoete hoop leven, dat Heva een tweeden brief schryven zou, en dan het adres niet zou | |
[pagina 103]
| |
vergeten. Evert had minder spyt over den brief, dan wel dat hem nu de gelegenheid niet gegeven werd, om Huibert eenige zyner daelders te doen toekomen - maer, zoo als Daniël gezeid had: Amerika was zoo groot! Voor dat men zich ter ruste begaf, knielde de familie neêr en het oog op den Zaligmaker gerigt, die van zyn kruis goedhartig op de biddenden scheen neêr te zien, vroegen zy aen den Alvader dat hy eens aen gene zy van den Oceaen, genadig op de bedroefde harten van Huibert en Heva zou nederblikken. Kort nadien keerde de student naer het Seminarie terug. Uiterlyk was hy dezelfde; maer innerlyk was zyn gemoed diep geschokt, door den brief uit Amerika. Heva - die naem lag hem dikwyls, als hy alleen was, op de lippen en in zyne verbeelding trachtte hy zich een wezen voor te stellen, zoo als het meisje zyn moest. Dat scheen hem nu gemakkelyk in het dorp, op de plaetsen waer hy vroeger met haer gespeeld had; maer tusschen de eenzame muren van het Seminarie was hem dit niet meer mogelyk. Uren zat hy met den brief van Heva voor hem, en hy las en herlas de zinsneê: ‘Ik breek af met de pen maer niet met het hart, | |
[pagina 104]
| |
en als gy dit ooit leest, dan moet gy maer denken dat ik het zelve ben; want het zyn toch myn eigen handen die het geschreven, myn eigen oogen die het gezien hebben, en denk er dan ook nog by dat myn mond tot u zegt: ‘dag Daniël!’ Doch, wy herhalen het, enkel onder den lommerryken beuk, aen de kabbelende rivier, aen de hoeve met den Witten Schoorsteen, kon Daniël zich het beeld van Heva voor oogen tooveren, en mogt hy duidelyk die zoete, murmelende stem hooren, welke hem van gene zy der zeeën eenen groet toefluisterde. De tyd verliep; doch hoe vurig men het ook hoopte, er kwam geen brief meer uit Amerika, en welhaest sprak men weêr minder over Huibert en Heva. Wat doet de tyd al niet vergeten! Wat smartelyke wonden heeft hy niet genezen!.... Voor Daniël zelf was die brief eindelyk een droom geworden, welke eene oogenblikkelyke overspanning in hem had te weeg gebragt, en hoewel hy het schrift van de vriendinne zyner jeugd heilig bewaerde, kwam het hem welhaest niet meer dan by toeval in handen. Zes jaren had Daniël in het Seminarie doorgebragt; hy was nu ongeveer twee-en-twintig jaren oud, schoon | |
[pagina 105]
| |
van aengezigt, rank van gestalte, zuiver van ziel en begaefd met duizende kennissen, welke hem zoo uitals inwendig beminnelyk deden zyn. Met de eerstkomende vacantie zou de student zyne ouders dus het plegtige besluit doen kennen, of hy het geestelyke leven zou intreden, of wel in de vrye en onafhankelyke wereld terugkeeren. Eenige dagen vóór het aenbreken der vacantie, kwam er een brief aen het adres van Evert Krans, die, zoodra de vader het schrift van zynen zoon herkende, met eene bevende hand en een kloppend hart geopend werd. Die brief bevatte de tyding, dat Daniël niet anders dacht, of hy zou zich aen den geestelyken stand toewyden. Wat al zoete begoochelingen lachten Begga toe! Zy stapte, in hare verbeelding, de volgende jaren voorby, en meende haren zoon reeds in zyn gouden gewaed voor het altaer te zien staen, wanneer hy, in zyne geboorteplaets, zyne eerste Misse zoude doen. Zy zag hem geëerd, bemind en priester naer Gods hart, en wie weet! of zy den beminden Daniël nog niet met myter en staf droomen zou. De wenschen eener moeder, opzigtens hare kinderen, zyn eindeloos groot. De hemel is onmetelyk | |
[pagina 106]
| |
en ten eenemale met liefde opgevuld; doch het hart eener moeder is welligt onmetelyker! Evert liet zich zoo ligtvaerdig niet meêslepen, en hoe hoog hy het ook waerdeerde eenen ‘heerzoon’ te zullen hebben, zou hy echter ook niet kwaed zyn geweest, als Daniël hem geschreven had: ‘Vader, ik kom het toezigt over de hoeve op my nemen; in uwen ouden dag kunt gy dan ongestoord, in den hoek van den haerd, uwen Cats lezen en uwe pyp rooken.’ Het nieuws liep, als een bliksem zoo snel, door het dorp en hoewel de buermeisjes betreurden dat een zoo knappe jongen als Daniël was, haer onttrokken werd, besloten zy echter reeds dat zy gansch het dorp met bloem- en looverkransen, met eerebogen zouden versieren, en met masten beplanten, zoodra hy als pastoor zyne intreê zou doen. De schoolmeester beloofde gedichten en chronicums; de veldwachter sprak van de driekleurvlag op den toren te doen wapperen; de koster zou de klok doen luiden - kortom, oud en jong was er meê gemoeid, en ieder noemde het een uitstekend geluk voor de brave familie Krans, dat zy eenen ‘heerzoon’ zou bezitten. |
|