|
| |
| |
| |
III.
Er werd in het dorp zeer verschillend over het voornemen van Huibert gesproken; doch het was uiterst moeijelyk om den regten draed der geschiedenis te vatten, aengezien er meer dan ooit eenen scheidsmuer tusschen de dorpelingen en het huisgezin van Broncke getimmerd was.
De kinderen bleven echter nauw aen elkander gehecht, en dit bewees Daniël nog des te meer toen, in den loop van den zomer, kleine Heva ziek werd. Hare wangetjes, zoo zacht gepurperd, waren bleek en mager geworden en de oogskens van het lieve wicht | |
| |
stonden diep in hunne holten. De speelzucht verging, de glimlach verdween en onbeweeglyk zat het kind soms uren lang onder den beukenboom, als was het diep in gedachten verzonken.
Daniël was de trouwe wachter, de gezellige vriend, de vrolyke hofnar voor de kleine zieke.
Daer waer zy zich kwam neêrzetten had hy zorg gedragen, het zachtste mos neêr te spreiden, en als de zon soms wat scherp op Heva neêrviel, sneed hy met zyn zakmes, elzen- en beukentakken af, en maekte alzoo eene lommerryke tent boven het hoofd van zyne vriendin. Hy weerde met een eikentakje de vliegen of muggen van Heva's aengezigtje; hy haelde voor haer de blauwe korenbloemen en de donkerroode kolroozen byeen; hy deed zynen tol brommend draeijen, zynen hoepel over den zandweg vliegen; hy riep den grooten wolfshond zyns vaders en deed hem al de kunsten doen, welke hy ooit geleerd had. Daniël zelve sprong, dartelde, maekte tuimelaers - enkel in de hoop van nog eenen dier zoete glimlachjes van voorheen, om de lippen van het kindje te tooveren.
Dit echter gelukte hem slechts, wanneer hy zyn klompschip, met bloemen, vlinders of kleurige steen- | |
| |
tjes geladen, over de blauwe vlakte van den vyver glyden liet.
Heva was als eene koninginne, welke gevierd en aenbeden wordt, en haer paleis wel eens heeft willen verlaten, om in eene vreemde stad de volksvreugde by te woonen. Het volk juicht, jubelt, danst, is onuitputtelyk in feesten, stelt al zyne kunsten en tuimelsprongen ten toon, en is gelukkig, wanneer een glimlach het effene en majestueuze gelaet der vorstin komt plooijen.
Weldra kwam Heva niet meer onder den beukenboom, en het was Daniël of gansch de wereld voor hem leêg gestorven was; hy wachtte dagen, weken en toen zy niet kwam, rigtte hy eerst zynen oogslag naer de hoeve met den Witten Schoorsteen, en daerna ook traeg, zelfs slepend zyne schreden.
Aen de deur der hoeve zat de blinde vader; hy had het hoofd diep naer de borst laten zakken en zuchtte soms zoo smartelyk, dat het Daniël zeer aen het hart deed.
‘Vader Broncke! fluisterde de knaep, na den ouden man eenige oogenblikken bezien te hebben.
- Zyt gy het, Daniël?
De knaep knikte; hy vergat de blindheid van den | |
| |
ouden man. Deze echter had de stem van het kind duidelyk herkend.
‘Daniël, komt gy zien waer Heva is?.... Ik begryp het: gy vindt uwe speelgenoote niet meer..... arm kind!
- Waer is Heva, grootvader Broncke?
- Heva is ziek, lieve jongen.
De tranen kwamen den knaep in de oogen.
‘Zy heeft dikwyls naer kleinen Daniël gevraegd, ging de blinde voort, en als zy soms droomt en ylt, dan roept zy u en spreekt van al de schoonheden, welke gy voor haer gemaekt hebt..... Zy spreekt altyd, op eenen toon waerin het geluk doortintelt, van het fraeije schip met vlaggen en wimpels! voegde de oude man er zuchtend by.
- Mag ik Heva eens gaen zien, vader Broncke? vroeg de knaep met eene bevende stem.
- Waerom niet, kind? Kom, wy zullen zamen eenige oogenblikken aen het bed van de zieke kleine gaen doorbrengen.
De blinde reikte den knaep de hand toe en beiden traden de hoeve in. De eerste woorden die Heva uitsprak, was de vraeg, of Daniël het schoone schip had meêgebragt. De grootvader zuchtte by die woor- | |
| |
den, want hy dacht aen het vertrek. Monica hoorde de vraeg integendeel met voldoening: immers in al dat ylen en droomen van haer kind, over het schoone schip van Daniël, zag zy gedurig de profecy van geluk in de toekomst: zy dacht dat de engelen door den mond van haer kind spraken. Hoe meer kleine Daniël dus van het schip vertelde, hoe meer hy de vriend der moeder was, hoe meer de zieke Heva opgebeurd werd en glimlachte - maer ook hoe ingetogener en mismoediger de arme blinde werd.
Allen schenen hem te verlaten!
Dien avond vouwde Daniël de handjes zamen en bad God vurig voor het herstel zyner lieve Heva. Hy deed zelfs de schitterendste beloften aen den Hemelschen Kindervriend, en als wy ons niet vergissen, beloofde hy onder ander, voor den aenstaenden winter, zyne beste schoenen aen den kleinen Jesus: - gewis, omdat hy Hem altyd met naekte voetjes op den schoot zyner moeder zag.
Er scheen een vaster toegehaelde, een inniger band tusschen de twee kinderen geslingerd te zyn, en als de zorgvolle Begga aen het vertrek der familie Broncke dacht, dan ook kwam er wel eens een zucht uit haer edel hart op, omdat zy zich verbeeldde | |
| |
dat haer kleine krullebol om de blonde Heva treuren zou.
Onder den beukenboom sprak men dikwyls over het ontwerp van Huibert, en men twyfelde nog altyd of het wel ooit zou verwezenlykt worden; maer toen men, op eenen zondag na de hoogmis, de verkoop der hoeve en al derzelver afhankelykheden zag aengeplakt; toen men hoorde, dat Huibert reeds tweemael naer Antwerpen was geweest om zyne inscheping te bewerken - toen twyfelde men niet meer. Sommigen beklaegden den gelukzoeker; anderen dreven den spot met hem; doch iedereen had diep medelyden met den ongelukkigen blinde.
Kort daerna werden de hoeve, de oogst, het vee, de gronden - kortom, al de roerende en onroerende goederen, welke Huibert bezat, verkocht. De blinde kon dien dag aen de hoeve niet blyven: het deed hem zeer aen het hart datgene in vreemde handen te zien overgaen, wat hy van zynen vader geërfd had; wat hy zelf in het zweet zyns aenschyns had gewonnen. Niets werd er gespaerd, hoe heilig het hem ook wezen mogt. Immers hy, die door de geldzucht geplaegd wordt, heeft geen hart meer!
De oude man ging heen, om zyn ongeluk aen de | |
| |
eenzaemheid te klagen. Aen Heva's hand over den zandweg gaende, kwam hy langs het huis van Evert. Deze sprak hem bemoedigend aen, en de toon zyner stem alleen bewees, dat hy deel nam in het zware lyden van den grysaerd.
‘Wat zult gy nu doen, vader Broncke? vroeg Evert, nadat de blinde hem zyne smarte geklaegd had.
- Wel wat zou ik doen, Evert! Indien ik hier blyf, zal de blinde vader moeten bedelen, of ten laetste door het armbestuer gehouden worden. Werken kan ik niet meer, en ik ben te oud om te leeren bedelen. Allen, zelfs de kleine Heva, gaen weg en zien en droomen niet anders dan Amerika.
- Arme vader!
- Dat zegt gy wel! nokte de blinde; en terwyl hy de handen bibberend uitstak, sprak hy voort: Evert, laet my u de hand drukken en vaerwel zeggen.....
Evert kon geen woord uitbrengen; hy vond op dat oogenblik geene enkele spreuk van Cats, die hem anders zoo gulhartig van de lippen rolden. Begga weende van aendoening, en Daniël had zynen arm om Heva's hals geslagen als om het lieve wichtje | |
| |
aen zich vast te ketenen. Krans had sinds eenige oogenblikken zyne beide handen in die van den blinde gelegd.
‘Evert, gy zyt gelukkig, zeide de oude man. Gy droomt niet van ongekende rykdommen en zyt tevreden met hetgeen de lieve God u geschonken heeft. Denk in uwen voorspoed aen hen die, in een vreemd land, een graf gaen zoeken.
- Wy zullen u niet vergeten! snikte de goedhartige man.
- Bid soms eenen ‘Onze Vader’ voor ons.
- Maer vader Broncke, zult gy dan zoo spoedig vertrekken? onderbrak Begga den spreker.
- Ja, morgen of overmorgen nacht. Die schelm van een Koppel, zoo als men den vreemden heer noemt, is ons gisteren komen zeggen, dat het schip waermeê wy de wyde zee moeten oversteken, te Antwerpen gereed ligt.... In Gods naem! weende de grysaerd; maer ik had toch liever hier willen sterven en begraven worden - hier, in onzen eigen grond. Nu, Heva, zeg den kleinen Daniël goeden dag.....
De kinderen spraken geen woord; zy zagen elkaêr droevig in de oogen en toen Daniël begon te weenen, zeide het meisje met eene troostende stem:
| |
| |
‘Ween niet, Daniël; Heva zal terug komen.
- Neen, neen! murmelde de oude man binnen 's monds. Men komt niet terug uit dat gevloekte land!
- Ween zoo niet, Daniël! liet Begga er op volgen, toen zy haren lieven krullebol zoo pynlyk schreijen zag. Gy hoort het wel, Heva zal immers terugkomen.
- Ja, ja! zeide de blinde luidop, troost u maer lieve Daniël..... Waerom zouden wy nu reeds hunne hartjes doen lyden? ging hy voort, zich tot de ouders wendende. Laet hun de zoete hoop van het wederzien behouden; het is een balsem voor het oogenblik, terwyl het vergeten er welhaest op volgen zal.....
- Neen, grootvader! onderbrak Heva, de hemelschblauwe oogen tot hem opligtende; neen, ik zal Daniël niet vergeten.
Weinige oogenblikken daerna trad de blinde voort, en de gelukkige Evert en Begga zagen hem weemoedig achterna. Op de plaetsen, welke hem lief waren en die Heva hem aenwees, stond hy eenige oogenblikken stil. Hy rustte geruimen tyd op den dorpel der kerkdeur, op de graven zyner dierbaren; hy ving gretig in zyn oor den klank der torenklok op, als zy treurig het uer sloeg; hy toefde lang aen den beuken- | |
| |
boom en dáér door de smart overmeesterd, liet hy het hoofd moedeloos tegen zyn ouden vriend leunen, en heete tranen rolden op de ruwe schors neêr.
Wat al herinneringen waren er voor hem aen dien boom verbonden!
De maen wierp haer tooverlicht door het gebladerte, toen Heva met een bedrukt stemmeke, haren vader smeekte van naer huis te gaen.
‘Ik word bang, grootvader! stamelde het kind. Kom, laet ons naer de hoeve terugkeeren.
Het was kort nadien des nachts, by een helderen maneschyn, dat het huisgezin van Broncke vertrok, om des anderendaegs in de haven te komen, waer men zich voor het Land van Beloften zou inschepen. Het weinige dat men had overgehouden en 't welk dienstig was voor de reis, werd op eene opene kar geladen. De blinde en Heva kregen eene plaets tusschen die opgestapelde voorwerpen, en Huib en Monica gingen naest het voertuig, dat traeg over den zandweg hobbelde.
De hoeve met den Witten Schoorsteen was ledig, en noch Huib, noch Monica wierpen een smartelyken oogslag op de wooning terug. Integendeel zy | |
| |
wenschten zich geluk den geboortegrond te kunnen verlaten. De oude man zat diep gebukt en weende. Het was op dat oogenblik, of alles wat hem lief was op de wereld in het graf zonk, naermate de vlakte achter de kar wegschoof. Van tyd tot tyd ligtte hy het hoofd op en vroeg aen Heva:
‘Waer zyn wy, kind?
En den eersten keer dat dit voorviel, had Heva gezeid:
‘Aen het huis van Daniël.
De grysaerd wendde zich naer den kant waer hy wist, dat het huis stond en in zyne gedachte rigtte hy nogmaels zynen groet aen de wooning, waer hy zoo veel vriendschap en medelyden ontmoet had.
‘Zy slapen gerust, murmelde de grysaerd; zy worden niet geplaegd, zoo als myne kinderen, door den koortsachtigen gouddroom!
De haen kraeide op dat oogenblik; hy scheen de landverhuizers den laetsten groet voor zynen meester te willen toesturen.
Daerna verviel alles weêr in de diepste rust, en de kar hobbelde traeg en doodsch voorwaerts, alsof zy een lykwagen ware geweest. Welk verschil met de andere dorpelingen, als deze van het eene naer | |
| |
het andere dorp verhuizen! Deze vertrekken by helderen dage, by een vrolyken zonneschyn; de kar, waerop zy gezeten zyn is met eene sneeuwwitte huif overtrokken; de koorden die ze vasthechten, zyn met bloemen omslingerd en voor, in den boog der huif, hangt eene kroon van bloemen, loover en klatergoud; zelfs in sommige dorpen spant men twee, met bloemkransen versierde, paerden voor de kar.
Dan nog - zy die verhuizen, zingen een vrolyk, een sarrend liedeke, ten afscheid aen het dorp:
Te Blajel wil' we nie woonen
Dor zên er de wyven te kwaed!
En niettegenstaende dat plagend en niet heel vleijend referein, komen de buren de voorbytrekkende huifkar begroeten, en den verhuizer ‘geluk en welvaert’ toewenschen.
Hier, integendeel, is niets van dat alles: geene vrolyke zonneschyn, geene bloemen, geen lied, geen groet van buren en vrienden - o, wy zeiden het wel te regt, het is een lykwagen die daer heen rolt!
Dat gevoelde de oude Broncke.
Na eene poos vroeg hy andermael:
‘Heva waer zyn wy nu?’
- Digt by den benkenboom.
| |
| |
De blinde ligtte het hoofd op en scheen te bidden, het aengezigt ten hemel gekeerd; een ligte nachtwind speelde door de takken en schudde de dauwdroppels naer beneden. Het waren koude, maer toch voor den grysaerd, verkwikkende tranen. De nachtegael zong in den hoogen top zyn slepend en melodieus lied, als wilde hy de reizigers aen het rustig en onbezorgd verledene herinneren; als wilde hy eene laetste pooging doen, om hen, door zynen zoeten zang, aen den grond te kluisteren, die hun zag geboren worden.
Te vergeefs!
Huib en Monica zagen den ouden beuk met geen zoo gerust gemoed; de eerste meende, in plaets van eenen vriend, eenen vyand, een dreigend spook in hem te zien. Ook sloeg hy de zweep geweldig om de ooren van het paerd, en riep onstuimig: ‘voort, voort!’
Het trekpaerd draefde over den weg, tot dat men den beukenboom uit het gezigt verloren had, en toen Huib en Monica, nadenkend geworden, met een kloppend hart langs het kronkelend heispoor voorttraden, brak de grysaerd eensklaps het stilzwygen af:
‘Waerom dreeft gy aen den beukenboom, uw paerd zoo eensklaps voort, Huibert?
| |
| |
De Rosse zweeg.
‘Gy zwygt?.... Ik heb uwe beweging echter wel verstaen, zoon. Was het u niet alsof de beukenboom u verweet, dat gy hem verliet - zelfs, dat gy sedert langen tyd niet meer in zyne schaduw gekomen waert?.... Ja, ja..... Och, konden wy nog terugkeeren, Huibert!
‘Voort, voort! riep de Rosse, en legde op nieuw de zweep over het snuivende paerd.
De karavane verdween welhaest in de naburige mastbosschen.
De zon was reeds weêr aen 't dalen, toen men Antwerpen bereikte. De kar rolde de groote stad in, om welhaest voor een zoo gezeid gasthoff stil te houden - eene soort van hotel, waer de duitsche landverhuizers gewoonlyk hunnen intrek nemen; een dier verblyven, op welke de policie niet zelden hare Argus-oogen gerigt houdt.
Het eerste gedeelte van den weg was dus afgelegd. Welhaest zou de familie inschepen, en door den wind voort - altyd voortgedreven worden. Waerheen? Naer Amerika. Waer ligt dat land? Dat weet men niet. Om het even: men loopt geblinddoekt en met uitgebreide armen vooruit, zeker zynde dat de fortuin | |
| |
zich in dezelve storten zal, zoohaest men voet aen wal heeft gezet.
‘Fortuin, fortuin! roept de arme landverhuizer.
‘Graf, graf! is de natuerlyke echo op dat woord. Eenige dagen nadien dacht Huibert de laetste voorwaerden der inscheping volbragt te hebben; doch welk een smartelyk gevoel overmeesterde den arme blinde, toen men hem zeide, dat hy zyne huisgenooten niet konde vergezellen, uit hoofde van het gekende gebrek en verder, omdat hy geene voldoende hulpmiddelen bezat, om zonder werken in Amerika te kunnen leven.
Het was den ouden man alsof hemel en aerde, op dat oogenblik, door eenen donderslag verpletterd werd. Ginds wachtte hem wel is waer de rampspoed; maer hier, hier wachtte hem, alleen en verlaten, de prangendste armoede; ginds zouden zyne kinderen zyn, hier bleven hem niets dan vreemden over. Zyn eigen vaderland was voor hem het land der ballingschap geworden!
De blinde bad en kroop weenend op de kniën; Heva mengde hare zilverige stem in het smeekgebed; Huib ook drong, met eenige woorden, aen; maer hy die de inscheping bewaekte, weigerde hard- | |
| |
nekkig en wees op de onverbiddelyke wetten, welke er in Amerika op de ontscheping van dergelyke landverhuizers bestaen.
‘Mynheer, zeide de blinde, laet my meê vertrekken, of liever laet my myne kinderen uitgeleide doen. Ik zal Amerika niet bereiken; neen! de dood, ik gevoel het, zal my lang vóór de aenkomst weggevoerd hebben.
- Welnu, oude, sterf dan liever op de kust! lachte de kapitein van het vaertuig. Hier zult gy nog een graf vinden; maer daer werpt men uw lyk aen de haeijen. Daerby, het uitgeleide is reeds meer dan voldoende: wat vroeger of wat later afscheid genomen, dat is hetzelfde.
- Mynheer, waerom heeft men ons dat niet vóór het vertrek gezeid? stamelde de oude man.
- Waerom laet gy u bedriegen? Is het onze schuld als men u geene goede inlichtingen geeft, en dat gy geloof hecht aen al die schynschoone beloften!
- O, die gevloekte zucht naer goud! jammerde de blinde.
Huib stond bleek als een doode, en het hoofd op de borst gebogen; hy wist niet wat zeggen, wat doen. | |
| |
Monica bleef koel by dit alles; de traentjes liepen Heva over de wangen, en terwyl het kind met het eene handje zich aen 's vaders kleêren vastklampte, reikte het met het andere naer zynen blinden grootvader, die allengs al meer van het dek gestooten werd.
‘Huibert, Huibert! riep de oude man, alsof hy hem eene zware verwyting, over zyne onverschilligheid, wilde toerigten.
De toon der stem had een overschot van gevoel in het hart van den hebzuchtige doen ontwaken - een overschot van ouderliefde. Hy sprong naderby, en kwam nog tyds genoeg om den ouden blinde, die bewusteloos neêrzakte, in zyne armen op te vangen. Huibert's hand, anders zoo krachtig, beefde als een riet, dat door den wind bewogen wordt. Kleine Heva streelde met de handjes het doodsbleeke wezen van den blinde, of kuste de bestorven wangen, als wilde zy hem tot het leven terugroepen.
Eenigen tyd nadien was de oude Broncke bygekomen: hy stond met Huibert, Monica en Heva op de kaei der Schelde. Op den stroom lag de driemaster, gereed om naer de nieuwe wereld te stevenen. De matroozen zongen hun eentoonig lied, by het ratelend ophalen der ankerketting; zy waren tevreden, want | |
| |
zy keerden naer hun vaderland terug, terwyl zoo vele anderen het hunne ontweken!
Op de kaei was het oogenblik van het afscheid gekomen. De oude blinde scheen nu gelaten in het verschrikkelyk lot, dat hem beschoren was. Het geloof in God ondersteunde hem, en al liepen de tranen hem over de wangen, toch scheen hy kalm te zyn. Hy omhelsde zyne schoondochter - de duivelsche slang, welke het ongeluk in zyn aerdsch Paradys had gebragt; zynen zoon, den misleide, die aen gene zy van de zee, het geklingel der goudbeurs meende te hooren, terwyl het de klank zyner doodsklok was - en eindelyk Heva, dat onschuldige wezen, hetwelk niet besefte wat zwoegen, worstelen, lyden en scheiden was, en dat, door de traentjes heen, het schoone groote schip met een juichend hart begroette.
‘Huibert, ga nu in vrede! zeide de oude.
- Vader, stamelde de zoon, ziedaer nog twee zilverstukken by die, welke ik u gegeven heb..... Ga terug naer ons dorp, en ik beloof het u, zoohaest ik geld gewonnen heb, zal ik u komen halen.....
- Ja, vader, en dan moet ge Daniël meêbrengen, onderbrak Heva. Wat zou hy blyde zyn dat groote schip ook eens te zien!
| |
| |
De blinde had zynen zoon andermael aen het hart gedrukt; maer toen deze de hooger aengehaelde woorden uitsprak, vertoonde er zich een smartelyke glimlach op de lippen des grysaerds.
‘Neen, zeide hy, neen, bedrieg u niet! Wy zullen elkander niet weêrzien - ten minste hier niet.
- En waer dan?
- Hierboven; en wie weet Huibert of gy, die met duizende gevaren gaet worstelen, er nog niet vroeger zyn zult dan ik.....
Het signael was gegeven; de landverhuizers riepen, uit de boot, den hulpeloozen blinde hun laetste vaerwel toe. Eenige oogenblikken nadien was alles vaerdig aen boord; de Amerikaensche vlag wapperde vrolyk met den wind; een kanonschot daverde ten afscheidsgroet aen de gastvrye vreemden, en in tranen stikkend zakte de oude Broncke op de kniën. Hy gevoelde, dat hy aen het sterfbed van geheel zyn huisgezin stond.....
Inderdaed, lezer, dunkt u niet dat het daerheen dryvende schip eene doodkist is; dat de zwellende zeilen de witte lykwade zyn over veel jong gestorven hoop? Dunkt u niet dat de zwalkende golven veel | |
| |
gelyken aen dronken lykbaerdragers, die misschien welhaest hunne schouders onder die doodkist zullen uittrekken, om haer in het diepe watergraf te doen zinken?....
Doch wy keeren nog voor een oogenblik by den ouden blinde terug.
De ongelukkige stond tegen eenen der boomen geleund en weende. De ryke wandelaer ging hem voorby, zonder hem eenen blik van belangstelling toe te werpen; de ryke dame verhaestte haren stap, om hare fyngevoelige zenuwen niet te ontstellen.
De parabel van den Samaritaen is nog ten huidigen dage waer!
Een arme werkman hield het eerst voor den blinde stil; een matroos, ruw en wild van opzigt - maer gevoelig van hart, was de tweede. Het volk vormde welhaest eenen kring rond den lyder, die snikkend zyne lotgevallen vertelde.
‘Daer, zeide de werkman, diep aengedaen - en hy wilde hem het eenige koperstuk geven 't welk hy bezat.
- Neem dat, hervatte de matroos, en hy stak den blinde een zilverstuk toe, terwyl hy een brandenden | |
| |
blik op het vertrekkende vaertuig wierp, en een ruwen vloek tusschen de tanden mompelde.
De grysaerd weigerde de twee giften, hem zoo edelmoedig aengeboden.
‘Kom, zeide eene vrouw uit de volksklas, kom meê naer myn huis, en morgen zult gy vertrekken - en met eene driftige beweging greep zy den arm van den ouden Broncke en, gevolgd door eene schare volks, deed zy hem eene nederige werkmanswooning binnen treden.
Dáér vond de grysaerd ten minste harten, die hem weêr een weinig troost in zyn lyden gaven.
|
|
Auteursrechtvrij