Werken. Deel 35. Arme Julia

V.
De laster heeft vleugels!

Wat vliegt een kwaadaardig nieuws toch bliksemsnel door de straten en van huis tot huis, terwijl het goede als eene slek voortkruipt, die zelfs reeds door dezen of genen straatjongen vertrapt wordt, vóór dat ze de helft van den noodigen weg heeft afgelegd.

‘Weet gij het nieuws van Julia Van Hoogenhuyzen?’

Aller oog flikkert en aan aller mond ontsnagt de vraag en den uitroep:

‘Neen! wat is er?’

‘Haar huwelijk met Gustaaf Benninck gaat niet door.’

Och, waarom glinstert er eene straal van tevredenheid op de aangezichtjes van de aanwezige meisjes? Zijn zij dan zoo boosaardig, dat zij zich verheugen in het lijden van een ander? De eigenbaat maakt haar op dit oogenblik onbarmhartig. In ieder hartje klinkt er eene duivelsche stem, welke van hoop en toekomst fluistert. Gustaaf wordt eensklaps, in het oog van de meeste meisjes, een aardige, hupsche jongen - en dan de Benninck's, zij zijn zoo rijk, zoo deftig!

‘Wat ge zegt.... Wel hemeltje-lief, gaat het huwelijk niet door?’

‘Wie zegt het?’

[p. 57]

‘Wel iedereen.’

‘Och, ik heb dat reeds lang voorzien’ - er zijn altijd menschen die, als de zaak zich verwezenlijkt heeft, beweren met de gaaf der voorzegging bezield te zijn - ‘ik heb wel voorzien, dat er een stok in het wiel zou gestoken worden.’

‘De oude Benninck heeft gelijk: de fortuin der Van Hoogenhuyzen weegt niet op tegen de zijne.’

‘Och de Benninck's beteekenen ook al niet veel. Die “madame” kittelt de deftige menschen ook al te veel in den neus. En dat heeft in vodden, beenen en oud ijzer gesjacheld!’

En het meisje, dat die woorden sprak, wierp het hoofdje fier achterover en de vleugels van haar neusje bewogen zich, alsof zij door den onaangenamen reuk der vodden en beenen ontsteld werden.

Och, liefje, uw masker is voor ons al te doorschijnend! Uw hartje popelt van hoop voor dien Gustaaf Benninck, maar ge zoudt er gaarne uwe gezellinnen afkeerig van maken, om u, gulzigaardje, het lekkere hapke door niemand van haar te zien betwisten.

Die vroolijke diplomatie is echter bij de overige meisjes ook niet vreemd, en eens den weg geopend, draaft men zonder omzien als een stootwagen voort. Elk doet zijn best om hare gezellinnen, de gebreken der familie Benninck aan te wijzen en die het hevigste kakelen, zijn heimelijk het meeste met haar ingenomen. Men zegt in de diplomatische wereld dikwijls het tegendeel van wat men denkt, om langs dien kronkelweg tot het gewenschte doel te geraken.

‘En wat een air die vrouw heeft!’

‘'t Is een pronkende pauw.’

‘Ja, maar met een geleende staart.’

Algemeen geschater.

‘In zekere oogenblikken heeft ze veel van een stekelvarken.’

Uitbersting van gelach.

[p. 58]

‘Och die arme Benninck heeft ook iets te lijden! De sul ligt onder den pantoffel als een versleten vloertapijt.’

‘Ja, maar Gustaaf is een goede jongen.’ - Dat lacherke was ten minste een oogenblik oprecht. ‘'t Is ook jammer voor de familie Van Hoogenhuyzen.’

‘Waarom dat?’

‘Wel....’

‘Welnu?’

‘Men zegt dat ze letterlijk geruïneerd is.’

‘Wie zegt dat?’

‘Wel iedereen.’

‘Lieve hemel! en welk eene pracht die jonge juffer ten toon spreidt! Dat trippelt over de straat, alsof ze vreesde elk der keisteenen den kop te zullen intrappen.’

‘Ja, dat kijkt niemand aan.’

‘Dat is hoovaardig, dat beschouwt een fatsoenlijk mensch alsof het niets ware.’

Voorwaarts, boosaardige tongen; vernielt, verplettert, vermoordt de eer en de faam eener familie; breekt af wat gisteren algemeen als een afgodsbeeld geëerd en geliefd werd! De Benninck's hebben den eersten steen tegen het jonge meisje opgenomen, honderde handen tasten nu naar den grond en alles brult: ‘Steenig haar, steenig haar!’

Nieuwe buren, ouden en jongen, voegen zich bij de samenscholing.

‘Weet gij het nieuws?’

‘Van Julia Van Hoogenhuyzen?’

‘Och, dat meisje heet zoo niet.’

‘Heet zij zoo niet?’

Nu steken de hoofdjes reeds bijeen, gelijk de koppen der slangen boven een nest. De oogen glinsteren, de ooren staan wijd open; er ligt eene helsche nieuwsgierigheid op aller trekken te lezen.

‘Heet zij zoo niet?’ herhalen tien of twaalf monden.

‘Wel neen.’

[p. 59]

‘Wel heilige deugd!’

‘Zij is de dochter van den geneesheer niet; zij is....’

‘Een aangenomen kind?’

‘Wel neen.’

‘Een vondelinge?’

‘Misschien erger dan dat....’

‘En wie zou de vader zijn?’

‘Dat weet niemand.’

‘En de moeder?’

‘Evenmin.’

‘Maar wie zegt het?’

‘Wel iedereen!’

‘O, 't is daarom gewis dat Gustaaf Benninck haar weigert te trouwen! Hij heeft gelijk! Wie weet of dat gering en misplaatst huwelijk niet een uitvindsel is! Zeer mogelijk! Misschien schuilt er gansch iets anders achter!... Heb ik het niet gezegd? Wat er in zit komt er eens uit! En dat durft een deftig mensch aan te kijken alsof het modder ware!’

‘De dokter zal haar aan de deur zetten!’

‘Wat zou ze gaan aanvangen?’

‘Wel, als dienstmeid gaan inwonen.’

‘Wie zou haar willen?’

‘Ik niet.’

‘Ik ook niet.’

‘Wel, dan kan ze met de guitaar langs de deuren gaan.’

‘Wel ja, gelukkig dat ze nog al goed zingt.’

‘Och kom, hare stem is zoo valsch als klatergoud.’

En zoo gaat het voort, eindeloos voort!

Duizende tongen schateren in alle huizen, op alle hoeken der straten, op de openbare markt, en schaars verheft zich eene stem, welke de arme verlatene verdedigt; welke den onbarmhartigen mensch doet gedenken, dat, wat en wie zij dan ook zijn mocht, de schuld niet op haar moet neêrvallen, maar op die welke haar zoo onwaardig verlieten.

[p. 60]

God, ziedaar nog de toevlucht van het arme meisje.

's Morgens ging zij ter kerke; maar ach! als eene boetvaardige, diep in het falie-doek, dat ze anders maar zelden droeg, verborgen. Zij ging dicht langs de huizen, zonder het oog te durven opheffen, uit vrees dat iemand haar kennen zou - en toch wat had zij misdaan?

De zonnestraal die uit het maagdelijke Oosten schiet; de sneeuw welke op de toppen der bergen rust, waren niet zuiverder dan haar hart; maar zij gevoelde al het versmachtende gewicht van het vooroordeel.

Zie, aan de overzij der straat gaan twee meisjes: zij hebben Julia herkend en fluisteren elkander iets geheimzinnigs toe; het blij gekakel heeft opgehouden: zij zijn nu ernstig, terwijl zij het oog strak voor zich uit op den grond vestigen.

Nu verhaasten zij den stap - ze zijn voorbij en herademen. En toch, dat waren twee vriendinnen, welke gisteren nog gelukkig waren, de vertrouwelingen van Julia Van Hoogenhuyzen te zijn.

Die jongeling daar, met opgewipten neus, onbeschaamden blik, gefriseerde haren - wellicht een pruikenmaker - zou gisteren gelukkig zijn geweest, indien hij den hoed voor het meisje had mogen afnemen en een groet van haar ontvangen. En nu? Nu vertraagt hij den stap, hij gaat recht op haar aan, hij ziet haar vlak in het aangezicht, alsof zij slechts eene vrouw uit de allergeringste klasse ware; hij glimlacht onbeschaamd nu hij haar voorbij treedt.

In de kerk gaat het meisje niet daar zitten waar zij anders gewoon is plaats te nemen: daar zaten immers al die moeders en dochters uit de wereld, in welke zij gewoon was te verkeeren.

Neen, ze zocht een eenzaam hoekske, ginds voor het beeld van de Moeder der bedrukten. Toch heeft men haar gezien en vele staken het gebed der lippen, om het hart voor eene spotternij te openen.

[p. 61]

Een der aanwezigen hield op met bidden, maar het was omdat het medelijden zijne ziel overmeesterde; dat er tranen in zijne oogen opwelden. Hij had de pink van zijne rechter hand gegeven, als hij het arme meisje eenigen troost had kunnen geven.

Die man was de oude, de wel is waar wat sulachtige, maar toch goedhartige Benninck.

De dienst was ten einde: vader Benninck ging langs Julia, welke het aangezicht nu dieper dan te voren in hare falie verborgen hield. Hij bleef buiten de kerkdeur staan, want hij wilde haar aanspreken, haar zeggen dat het zijne schuld niet was; dat zijne vrouw opperste meesteres was, dat hij toch altijd den kleinen lieven kanarievogel voor haar zou leeren zingen: dat....

Maar het volk zag, zoo het hem toescheen, vader Benninck zóó wonderlijk aan, dat de man rood werd tot achter zijn ooren en verlegen zijn weg voortzette.

Julia kwam thuis en in den loop van den voormiddag werd de koffer gepakt, want kort na den middag zou zij vertrekken. Met een beklemd hart haalde zij alles wat haar dienstig kon zijn, bijeen.

Het zijden kleed dat de pleegvader haar op den verjaardag geschonken had, de sierlijke hoed met sneeuwblanke veêr, de reticule met glinsterende pereltjes, het perelsnoer - och, dat alles zal ze maar terzijde leggen! Ze gaat immers dienen, en wie weet....

Wat al herinneringen werden in het koffer opgestapeld. Julia had zooveel kleinigheden, waaraan zij gehecht was; doch daarvan moest zij grootendeels afstand doen - ze kon toch heel het huis niet meênemen.

In dit papier werden de kleine herinneringen harer pleegouders, harer zusters gevouwen, en daar die van Gustaaf. Verder die harer kennissen, welke haar echter nu zoo hard behandelden, haar heimelijk bespotten en schelmsch achter de geplooide gordijntjes verborgen, haar

[p. 62]

wellicht met den vinger nawezen - maar dat alles welde in Julia's gedachten niet op.

De twee zusters waren de kamer ingeslopen; zij waren bedroefd en lieten de lip hangen toen moeder gezegd had dat zuster Julia heen ging. Zij stonden daar zwijgend, met bedrukte hartjes en weenden ook, toen zij zagen dat er groote tranen in Julia's oogen opwelden.

De moeder kwam op hare beurt, om de laatste open hoeken in den koffer aan te vullen; maar de goede vrouw kon het niet kroppen. Dat inpakken sprak haar al te wreed van scheiden.

Eindelijk kwam de oude dienstmeid, welke de koffer buiten de kamer sleepte. Toen men die de huisdeur uitdroeg, werd het allen benauwd aan het hart. Het was als droeg men er eene doodskist uit.

Nog een oogenblik toefde Julia in het kamerken.

Daar had zij als kind gespeeld, als maagd gedroomd, gelukkig gedroomd, onbekend met de smart welke haar te wachten stond. Als kind hadden hare teêre handjes naar de gouden vogels en bloemen gegrepen, welke het leêren behangsel versierden. Later had zij, in hare droomen, die vogels en bloemen bezield; de bloemen had zij in verbeelding verlevendigd en over Gustaaf's pad gestrooid, en de vogels zangerige tonen gegeven, om hem het leven te veraangenamen.

En nu is dat alles voorbij.

Vaarwel. kamerken, lediger en droeviger dan gij zijt, zal het hart der verlatene weeze zijn!