|
| |
| |
| |
X.
Slaep zacht!...
De nacht snelde om; de dag brak aen; andere dagen volgden, en Frans keerde niet weder. De smarte was diep en treffend in de familie van den schoolmeester.
Clara verkwynde zigtbaer. Er nestelde zich eene ziekte in haer, die zich met snelheid van haren levensbloei meester maekte. Dagelyks werd zy bleeker, dagelyks zwakker; maer zy leed geduldig. Zy gevoelde dat zy om Frans leed; maer zy zou hem toch niet vergeten. Zy had het aen Tony gezeid: zy zou hem liefhebben tot in den dood!
De oude schoolmeester zag zyn kind door den worm der ziekte wegknagen; maer hoe diep hem dit ook lyden deed, had hy dikwyls gezeid: ‘God heeft gegeven, aen Hem ook
| |
| |
het nemen.’ En toch was het wel hard voor den ouden Ivo! Allen, die hem lief waren, ontvielen hem beurtelings; Martha was gestorven, Frans had hem verlaten, en zyne Clara stierf langzaem onder zyne oogen weg....
De teering zette zich in Clara vast: een pynlyke kuch deed den schoolmeester voor den naderenden dood vreezen.
Zy echter vermoedde het niet; want als de kinderen, in hunne eenvoudigheid, haer vroegen, wanneer zy weder zou glimlagchen en gelukkig zyn, dan zeide zy: ‘Weldra!’ Zy wilde zeggen: ‘Als Frans zal wederkeeren.’ Frans! ziedaer hare hoop. Als zy des morgens gevraegd had: ‘Is Frans nog niet wedergekomen?’’ en de vader: ‘Neen, myn kind....’ geantwoord had, dan liet zy er, de oogen ten hemel gewend, op volgen: ‘Dan zullen wy wachten tot dezen avond.’
Arme Clara! hoe wreed bedriegt u de hoop!
Zy beminde hem altyd even innig, al was het dan ook de liefde, die haer naer den grafkuil sleepte. Zóó wreed is somtyds dat gevoel! En dan nog liefkozen wy het aen ons hart, reiken in onze jeugd smeekend de armen naer hetzelve uit, denken ons gelukkig onder zyne zoenen, en hoevelen heeft het den dood niet in den boezem gestort!
Ivo zag wel dat zyn kind, door liefde-droomen, de ziekte voedde. Hy zweeg en leed. Uren lang zat hy naest Clara neder, hare hand in de zyne gedrukt houdende, en niet zelden vergat hy, dat de kinderen in de school hem
| |
| |
wachtten. Als Clara hem zeide: ‘Vader, die arme kinderen verlangen naer u....’ dan stond hy bedrukt op, en een klein meisje, uit de school, kwam huppelend aengevlogen, om in zyne plaets, Clara gezelschap te houden. Nauwelyks was het dagwerk afgedaen, of hy keerde terug en ging weêr op de plaets zitten, die hy eenigen tyd te voren verlaten had.
Armoede was er in Ivo's buis niet. De zieke had, wel is waer, hartversterkende middels noodig, en deze kostten meer dan de schoolmeester verdienen kon; maer zy werden hem toegereikt door iemand, die echter nooit gegeven had, die nooit eenen traen van medelyden in het oog had voelen opwellen! - door Hikpik....
De zwarte man was onrustig en ziekelyk; de wroeging knaegde hem aen het hart, en deed hem by dag en by Dacht spoken en schrikbeelden zien. De hongerige Martha, met haren rooden mantel, met haren vonkelenden blik, met hare beenderige hand, die zy dreigend ophief, dreef gedurig in zyne gedachte, en altyd meende hy haren vloekte hooren.
In de laetste dagen zyns levens wilde hy weldoen. Hy vreesde nu die ongekende toekomst, waermêe hy altyd gespot had; hy wilde zich verzoenen met dien God, welke de God der lydenden is - en daerom ook bragt hy zyne offers aen de ongelukkigen.
Clara werd na eenige weken bedlegerig. De buren klaegden, de kinderen treurden, nu zy de goede Clara niet meer zagen; de oude vader zat stil en droevig aen het ziekbed.
| |
| |
Des avonds bad men in de gebuerte reeds voor Clara, en die godsdienstige plegtigheid is dikwyls een smartelyk voorteeken....
Het was op eenen herfst-avond. De zon daelde glansend neder, en purperde de bloemen en het kamervenster, tegen hetwelk zy leunden. De zieke wendde het gelaet naer die gloeijende natuer, en dacht te vergeefs aen leven en liefde. Ach! terwyl zy nog dacht aen Gods lieve schepping, aen de bloemen der velden, naderde de dood met een verhaesten stap.
Ivo zag het wel; maer hy durfde dien laetsten, koortsigen droom niet stooren....
Nu eens sprak zy van haren vader, dan van Frans, dan van Martha; dan mengde zy een gebed tusschen die dierbare namen, en hare verbeelding riep allen, die zy beminde, rond hare legerstede. De schoolmeester leed veel, toen hy deze liefde-woorden van Clara's lippen hoorde vloeijen.
Die koorts was de laetste stuiptrekking. De vader hield den arm om de schouders zyner dochter geslagen, en zag met ingehouden adem, met een onrustig jagend hart, den brekenden oogslag der jonge lyderes.
- Welk een lyden! had deze traeg en pynlyk gemurmeld.... Het klamme zweet breekt my uit.... Vader, is dat nu sterven?... Sterven!... zonder Frans gezien te hebben, zonder hem te kunnen zeggen, dat ik hem nog liefheb....
| |
| |
By die woorden had zy zich digter by haren vader trachten te dringen, alsof zy voor den naderenden dood beefde. ‘Ik wil niet sterven!’ had het meisje kermend geroepen, en klampte zich aen Ivo vast, alsof hy voor haer het leven geweest ware.
- Heb moed!... bad de oude man, diep aengedaen. Denk op den hemelschen Vader.... bid Hem vurig, Clara....
Zy bad, en Ivo voegde zyne stem by de hare.
De rust daelde in haer neder. Een zoete glimlach kwam over het gelaet van de zieke zweven. Het was alsof een liefdevol beeld haer tegenlachte. Arm kind! zy dacht in den engel des doods, die haer wenkte, haren geliefde te zien. Haer brekend oog was ten hemel gewend; hare lippen baden; zy hief hare regterhand op, en de wysvinger rigtte zich naer boven.
De oude man zag onrustig naer dat begeesterd gelaet; zacht murmelde zy eenige woorden; dan viel de arm neder; haer hoofd zakte tegen het hoofd van Ivo, en haer laetste ademtogt kwam om de lippen des vaders spelen.
Hare ziel steeg ten hemel....
Ivo gaf in den beginne een vryen loop aen zyne smarte. Hy wilde zyn kind, met eene stem waerin snikken klonken, in het leven terug roepen; hy kuste dat koud wordend voorhoofd; hy drukte hare handen aen zyne borst - vergeefs!... Hy omknelde slechts een lyk.
Eindelyk werd hy gelatener. Hy betrouwde op God, en
| |
| |
gedacht den wysgeer der oudheid, die zeide: ‘Een grysaerd van zeventig jaren, moet zich niet meer beklagen over de rampen des levens.’ Hy had reeds veel zonder morren verdragen - en zou hy wankelen, nu hy reeds met den eenen voet in het graf stond?
Met een diep gewond hart, zat de oude schoolmeester voor het doodsbed. Soms stond hy op, trad in de kamer heen en weder, hield voor het venster stil, en het oog naer den zuiveren hemel gewend, had hy er met eene aengedane stem gebeden:
- God! die op ons nederziet, wend eenen blik op den armen grysaerd, die zonder steun op deze aerde omdwaelt. Ik mor niet om hetgeen my ontnomen is - neen! myn kind zal gelukkiger zyn by U, dan wel hier.... Maer het lyden des levens is zwaer voor een ongelukkigen zwerver.... Laet de geest van Clara my ondersteunen tot aen het graf, dat niet ver meer zyn zal.... Vader, heb genade met my.... laet my spoedig het afgematte hoofd op den peuluw uwer aerde te ruste leggen....’
En zich omkeerende, had hy, by het koude lyk van zyn kind, gezeid:
- Rust zacht, Clara, martelares der wreede liefde.... Ik ook zal weldra komen, daer waer geen lyden ons meer foltert Geef daer reeds voor my den kus van het herdenken aen den geest der arme Martha...... Kom weldra aen gene zyde des grafs, om den ouden lyder te
| |
| |
ondersteunen tot voor den regterstoel van den Almagtige.... Ik ween niet meer, Clara.... Ik zit gelaten den dood te wachten.... Rust zacht! rust zacht! en hy zoende het marmerig voorhoofd - gy zyt gelukkig....
Des morgens vonden hem de buren voor het bed van Clara zitten...................................
Twee dagen daerna ging de zwarte lykstoet door het dorp. De grysaerd trad met gebogen en ontbloot hoofd, achter de lykbaer. Zyne oogen waren vochtig; maer snikken of klagen deed hy niet. Toen de kinderen Clara's graf met palmen en bloemen getooid hadden; toen de priester voor de jonge doode bad, hief Ivo de oogen, van tranen blinkend, ten hemel en bad zielvol mede. Daerna zonk het hoofd op zyne borst neder, en zoo keerde hy naer zyn huis terug....
Zyne wooning kreeg een droevig, een somber aenzien. Deuren en vensters bleven voortaen gesloten, als droeg de wooning den rouw gelyk de meester...........................
Het was op eenen avond, nadat men Clara's lyk in de laetste rustplaets had nedergelegd, dat een man met een slecht uitzigt, met gescheurde en gehavende kleederen, het huis van Ivo nader trad. Hoe meer hy naderde, hoe meer aerzelend zyn voetstap werd. Hy scheen lang besluiteloos; maer eindelyk, moed scheppende, stapte hy toe en klopte op de deur.
| |
| |
Geene stem, geen geluid antwoordde.
De vreemdeling vestigde middelerwyl zyne blikken rondom zich. Er was eene groote verwaerloozing in alle voorwerpen op te merken. Het gras schoot welig tusschen de steenen op; de spin weefde ongehinderd haer web tegen de in lood gevatte ruiten, waervan er eenige gebroken waren, en die, by den minsten zucht van den wind, akelig ratelden; de bloemen, die op de vensterbank stonden, waren geknakt of verdord.
Die opmerkingen deden den ongekende de borst onrustig jagen. De stilte verdubbelde dien angst.
Nogmaels klopte hy op de huisdeur, en toen hy, na een' oogenblik wachtens, niemand hoorde komen, wilde hy heengaen. Op dit oogenblik werd de deur traeg geopend, en het bleeke en magere gelaet van den schoolmeester vertoonde zich. De schooijer boog verlegen het hoofd, stak de hand voor eene almoes uit, en stamelde: ‘Ik heb honger....’
Die stem dreef, als een bliksem-vuer, door den boezem des schoolmeesters.
Plotseling treedt hy toe, staert den arme strak in de oogen, en hem om den hals vallende, roept hy uit:
- Frans! myn Frans!
Hy was het inderdaed.
Met neêrgeslagen blik, liet Frans zich door den ouden man aen de borst knellen.
| |
| |
- Myn kind! snikte de schoolmeester; gy komt dan terug; gy komt, om my nog eens, aen den boord van het graf, te omhelzen....
- Ik heb honger!.... was het sombere antwoord.
- O, ik dank God, dat hy u nog eens tot my terugvoert, ging de grysaerd voort. Waerom toch zyt gy my ontvlugt?... Dacht gy dan, dat ik u verstooten zoude om eene enkele misgreep.... Gy hebt my slecht beoordeeld.... Was ik dan uw tweede vader niet!...
- Ik heb honger! klonk het nadrukkelyk den ouden man in de ooren....
De toon dier stem joeg Ivo een bangen schrik in het hart. Hy deinsde terug, en dan eerst zag hy de ellendige kleeding van den zwerveling.
- Kom, sprak hy, hem by de hand vattende; kom, gy zyt arm; gy zyt ongelukkig, en als iedereen u verstoot, dan zal de gryze Ivo u nog altyd ontvangen.
Frans trad binnen en zette zich zwygend aen de tafel neder. Hy scheen ongevoelig voor de woorden des schoolmeesters, en staerde strak voor zich heen. Ivo haelde brood en zette het hem voor. De bedelaer wierp er zich op, en at met eene graegte, die men verslindend zou hebben kunnen noemen. De arme schoolmeester stond op eenige schreden van hem, de handen zaêmgevouwen, en zyn onrustigen blik somtyds op Frans, soms naer den hemel gewend.
Ivo wachtte naer een woord, naer een gebaer, naer
| |
| |
eenen blik van Frans, welke hem over de ledigte in het huis, over het afzyn van Clara zou ondervragen. Niets echter kwam aen de wenschen van den ouden man voldoen; de jongeling verslond het hem voorgezette brood, en zweeg.
Die yskoude onverschilligheid deed den ouden man zeer. Herhaelde malen had hy den naem van Clara op de lippen, om hem aen het oor van Frans te doen weêrgalmen, en misschien hierdoor nog eene der snaren van gevoel en liefde in zyn hart te doen trillen. Te vergeefs! dat hart scheen verstaeld tegen al de zoete indrukken van voorheen.
De grysaerd greep eindelyk moed, toen Frans verzadigd van tafel opstond en zeide met eene stem, die de diepste aendoening verried:
- Clara....
De jongeling stond stil en beefde.
- Frans, ging de schoolmeester voort; gy hebt haren naem nog niet over de lippen laten vloeijen.... en toch het laetste woord, dat zy gesproken heeft, was uwe naem.... haer laetste zucht, een zucht voor u....een zucht van liefde.
- Waer is zy? vroeg de hardvochtige, op kouden toon.
De grysaerd trad nader, opende de deur, en de hand des jongelings grypende, geleidde hy hem naer buiten.
- Ginds, sprak hy ontroerd, en wees met den vinger naer het kerkhof; ginds slaept zy naest Martha.... Frans, in den naem van God, in den naem van de liefde uwer
| |
| |
moeder en van myn kind, ik smeek het u! stort een' traen op haer graf. Zy had u lief, liever dan het leven, dat zy noodig had om haren gryzen vader te ondersteunen....
Eene sombere aendoening scheen den rampzalige te bestormen. Ivo dacht aen inkeer. Hy zag strak naer het gespannen oog des jongelings, of er niet een traen in kwam perelen. Er scheen een stryd in de ziel van dezen te heerschen; doch hy verstiet, met eene geweldige beweging, de goede gedachte, en zich tot den grysaerd keerende, deed hy eene dier vragen, waerin al de verhardheid, al de boosheid van zyn gemoed doordrong.
- Hebt gy geen geld?
De oude man stond als verpletterd. Geld! hy vroeg hem geld, als hy hem smeekte een enkelen traen te plengen op het graf zyner moeder, en op dat van Clara.
- Geld! zegt gy, Frans; geld!... O, wal zyt gy diep bedorven.... Keer, ik smeek het u, van dat misdadig pad terug; kom onder myn dak rusten, en word weder braef burger, goed Christen.... Weêrhoud die dreigende beweging met uwen arm... Hef de handen niet op tegen hem, die eens uw pleegvader was, die u weldeed, die u nog bemint, al beloont gy zyne liefde met de zwartste ondankbaerheid.... Frans, gy hebt my wreed gefolterd, gy hebt myn kind misschien den dood aengedaen, nadat gy haer onder het dak, dat u eene schuilplaets bood, hebt willen schandvlekken.... Ik had u kunnen vloeken; ik heb het u
| |
| |
vergeven.... Ach, ik smeek het u, by de heilige schim uwer moeder....
- Zwyg! zwyg! riep de jongeling hem toe.
- In den naem van die moeder, wier graf gy miskent.... Hoort gy dan de stem van uw geweten niet meer, die u toeroept ‘Wee! wee! wie zyne moeder haet....’
- Zwyg! bulderde de vagebond hem toe, en stak zyne handen weêr dreigend uit. Zwyg.... Geef my wat my van de erfenis myner moeder toekomt, en ik zal voor eeuwig heengaen.
- Van de erfenis uwer moeder?... Gy dwaelt, kind. Weet gy dan niet, dat zy van honger gestorven is?... Weel gy dan niet, dat al wat zy bezat nauwelyks genoeg was om hare schulden te betalen?... Gy zelve hebt haren laetsten schat, het gouden kruis....
- Zy had eene wooning!... onderbrak driftig de jongeling, als wilde hy met die pynlyke herinnering afbreken.
- Ach, Frans! maer zy was zoo zwaer belast.
- Neen, neen! Gy hebt myn geld; gy zult het my geven.
- Frans! God is myn getuige, dat ik niets bezit.... Dat ik zelfs veel van myne penningen aen uwe moeder gegeven heb, om haer te helpen, om haer te ondersteunen....
- Gy liegt....
- Is dat een woord jegens my.... Gy haet den ouden Ivo dan wel sterk....Wal heb ik u toch misdaen?... O, herroep dat woord, en laten wy elkander liefhebben....
| |
| |
- Ydele woorden! geef my geld, of....
En by die woorden greep hy den grysaerd by de borst, en stiet hem ter aerde.
- Genade, Frans! heb genade met my!... kermde Ivo weenend.
De misdadige jongeling had geen gevoel van genade in de ziel. Van onbedachtzaemheid, in het losbandige, daerna in de landloopery, in het wanbedryf vervallen, had hy de edele gevoelens in zynen boezem gesmoord. Het onkruid had de goede vruchten van voorheen verdrongen en verstikt.
De grysaerd lag op den grond, murmelde nog woorden van genade en liefde, en bad: ‘Vergeef het hem, Heere; hy weet niet wat hy doet!...’
Toen de buren kwamen toegesneld, verliet Frans den ouden man, en verdween achter de wooning.
|
|
Auteursrechtvrij