|
| |
| |
| |
VIII.
Helpt elkander!
Wy keeren tot het dorp terug.
De armoede was de trouwe zuster van Martha geworden, en dubbel ongelukkig was de arme moeder, omdat zy haren nood niet durfde klagen. Zy schuwde zelfs Clara en den schoolmeester, en weende in stilte om haer kind.
Gelukkig kwam haer oudste zoon van tyd tot tyd haer troost in den boezem storten. Hy was een goed kind, dat het lyden der moeder begreep; maer ook gevoelde, dat alleen zyn jongste broeder, de diepe wonde in hare ziel heelen kon.
Hikpik ging trouw het lyden der arme na. Hy had immers genot in dat lyden! Dikwyls bespiedde hy haer en lachte
| |
| |
zoo schaterend, als hy de tranen dier ougelukkige zag, welke hem eens had durven tarten.
Doch een grooter geluk was hem aenstaende. Een zyner vrienden, die eene som gelds van de moeder hebben moest, drong er op aen, de hut, waerin zy woonde, in eigendom te hebben. Zy hinderde hem in een vergezigt, dat zich voor zyne ryke wooning uitstrekte. Die man eischte den verkoop van dat nederige verblyf, en Hikpik zegepraelde. Zyn werk nam aenvang!
Clara en Ivo hadden te vergeefs om uitstel gebeden.
- Zy moet verbryzeld worden, zeide Ivo droevig, die hut, waer zich voor Martha zoovele zoele herinneringen opdoen. De bloemen, die er rond groeijen, zal de najaerswind niet meer verstrooijen, en in de toekomende lente zullen zy, voor de eerste mael, niet meer herleven.... Arme Martha! wat moeite hebt gy toch, om in uwe eeuwige rustplaets, in het stille graf, te komen....
- En Frans dan, sprak Clara; wrat zal hy tranen storten, als hy de dierbare wooning niet meer terug vindt, welke hy zoo gaerne verzorgde....
- Frans! murmelde Ivo; ik vrees altyd nog, dat zyn oog geene tranen bevatten zal.... - Clara, sprak hy luid op voort, als hy maer niet weenen moet op het graf zyner moeder. De goede Martha lydt zoo veel....
- Vader, indien wy haer in onze wooning konden opnemen....
| |
| |
- Zy weigert, kindlief; zy wil in hare hut sterven. Gisteren zat zy op het kerkhof en plukte de bloemen der graven. Ik was droevig: en dacht aen haren dood; maer er sprak eene stem in my: ‘Ook de bloemen der dooden zyn schoon! Leeren zy ons niet, dat wy herleven zullen, herleven, daer waer wy niet meer zullen lyden...’
Clara antwoordde niet; zy weende.
- Ween niet, kind; zulke gedachten moeten u niet droefgeestig maken: zy moeten u opbeuren. Herleven! en beter dan wy thans op aerde rondzwerven, als afgedwaelde en halfnaekte kinderen op een koud sneeuwveld - o, Clara! dat heeft my steeds, in de stormen van het leven, het hoofd doen regt houden.... Martha is moê geleefd; zy bidt God, opdat hy een einde stelle aen dat kruipen, gelyk een worm, over de aerde.
- Moeten wy haer dan verlaten, vader?
- Neen, kind; wy moeten haer ondersteunen tot het einde toe. Het is niet genoeg op deze wereld geene onregtvaerdigheid te begaen: men moet ook de wet van ‘Bemint elkander!’ beoefenen.... Wy zullen alles opofferen wat in ons vermogen is, om Martha den weg naer het graf te verzachten. Wie een stuk brood heeft en zynen evennaeste van honger laet sterven, die is geen Christen....
- Heb dank, vader!... Waer wy eten, zal Martha eten, en wy, wy zullen niet sterven van honger.
- Neen, Clara, als ons de menschen vandaeg al eens
| |
| |
vergeten, dan zal morgen God toch wel op ons denken, nadat hy op nog armer menschen dan wy, gedacht heeft.
Het meisje hief dankbaer het oog ten hemel.
Na eene poos hervatte zy:
- Maer die schuld, vader?...
- Die schuld, Clara, kunnen wy niet betalen.
Er welde een diepe zucht uit den boezem der maegd op.
- En de goede Jan?... vroeg zy twyfelend.
- Jan is een goed kind, antwoordde de schoolmeester; een kind, dat zyne moeder liefheeft; hy voorziet zoo veel als het in zyn vermogen is, in haer dagelyksch brood; maer hy kan toch de som niet voldoen, welke Martha sedert den dood van haren man verschuldigd is, en die, door interest op interest, verpletterend voor haer geworden is....
- Is er dan geen enkel middel, vader?
De oude man stond in gedachte. Na eene poos ging hy naer de kas, waer wy hem eenigen tyd geleden, ontmoet hebben, en haelde den porceleinen pot te voorschyn. Clara zette groote oogen open, toen zy dit geld zag, en er blonk een strael van vreugde in hare oogen.
Het geld was niet voldoende, om de schuld te betalen.
Bedrukt zag Ivo rond, of een stuk van zynen huisraed zoo veel niet zou kunnen opbrengen, als het te kort beliep; maer ach, hy was zoo arm!
Ivo zette zich smartelyk aengedaen neder en dacht. Hy herinnerde zich, dal er in de steden huizen bestonden, die
| |
| |
men Bergen van Barmhartigheid noemt; huizen, waer de arme tegen een zwaren interest, op zekere voorwerpen, eenig geld kan bekomen.
Dat lachte den armen Ivo toe. Hy wilde de keerzyde van de medalie niet zien; want daer zou hem de nakendste armoede toegegrynsd hebben; - hy zag slechts de schoone zyde: de dadelyke hulp.
Er was echter iets, dat hem nog deed twyfelen, of hy aen dat ontwerp gehoor zou geven: hy moest Clara voorslaen of zy zich toet hem, van het weinige kostbare dat zy bezat, wilde ontdoen.
- Clara, sprak hy, na lang aerzelen, tot het meisje, terwyl hy het in zynen arm trok; - ik zal eene groote opoffering van u vragen.... Gy bemint de arme Martha....
- O ja, vader.
- Zy lydt veel om het verkoopen van haer huis.... Wilt gy met uwen vader eenige opoffering....
- Alles, alles! onderbrak zy levendig.
- Goed kind! ging Ivo voort, terwyl hy ontroerd zyne dochter aen het hart drukte. Maer zal het u niet hard vallen, voor eenen tyd, misschien.... voor altyd, afstand te doen, by voorbeeld van uw gouden halssieraed.
- Neen, neen! het is immers voor die goede moeder!
- Zoo wil ik u hooren spreken, Clara; ik heb my nooit in uw hart bedrogen.... Ja, het is voor haer. Als elk haer zou verlaten, dan moeten wy haer nog bystaen, haer lief- | |
| |
hebben.... Clara, Ik heb eenig zuer gewonnen geld voor de ongeluksdagen bespaerd; maer het is niet voldoende om haer te redden. Er zyn in de steden, huizen, waer de arme zyne panden brengt, en op deze wordt hem eenig geld voorgeschoten.... Een dier huizen is onze laetste toevlugt.... Beleen gy uw gouden halssieraed.... iets van uwe kleederen; maer ach! gy hebt zoo weinig.... Ik, ik zal alles geven wat wy kunnen missen.... Dan, Clara, zullen wy met verdubbelde vlyt werken, om terug te winnen wat men ons geleend heeft.
- Ja, vader, ik zal arbeiden voor de moeder van Frans en voor u - en ik zal gelukkig zyn.
Ivo was diep ontroerd.
- Maer, sprak hy, zal het u niet smarten des zondags niet zoo schoon meer als voorheen in de kerk te komen? Vreest gy niet, dat de menschen met u zullen spotten?
- O, neen! gy hebt het immers gezeid: de goede God ziet naer het kleed niet, of het ryk of arm, of het met diamanten bezaeid of verscheurd is.... En wat geeft het ons, wat de menschen zeggen, als men de overtuiging heeft goed te doen....
- Beminnelyk kind! God zal u zegenen.’
Men was zoo welgemoed als ware men ryk geweest. Zonder nadenken deed Clara het beste wat zy bezaten in een pakje, om den volgenden dag vroegtydig naer de stad te kunnen vertrekken............
| |
| |
De gloed der zon speelde door het bedauwde loof van den vlierboom, toen het zoete lied der vogelen Clara uit den slaep opwekte.
Met het pakje in de hand, gelukkig en tevreden, trad de dochter naest den vader den weg op, die naer de stad geleidt.
De natuer was schoon en frisch; van heî en akker waeide een aengename geur den reizigers toe; de meerledeed schel en luid, hare zangerige toonen door het elzenhout galmen; de bloem, die in den nacht de kroone gebogen had, hief dezelve hoopvol op - er was herleving in de gansche natuer.
Die opbeuring zette Ivo kracht by: ‘Tyd en moed! dacht hy, en er zal voor ons wel eene goede uitkomst geboren worden....’
Terwyl Ivo en Clara moedig voortstapten had er aen hunne wooning, reeds vroeg in den voormiddag, een indrukwekkend schouwspel plaets. De arme Martha stond voor de deur, en klopte driftig op dezelve, terwyl zy op hartscheurenden toon smeekte:
‘Brood! geef my brood! ik sterf van honger....
Geene stem antwoordde: het was alsof zy leven vroeg aen een graf.
- Zy hooren my niet meer! jammerde zy. Myne hand heeft geene kracht meer om te kloppen; myne stem dringt niet meer tot hen door....
En by die woorden trachtte zy de schorre stem te ver- | |
| |
heffen, en deed, door haren verdubbelden slag, de glazen eentoonig dreunen. Schrikwekkend klonk dat gedruisch langs de muren.
- Ivo!... Clara!... Ik zal sterven aen uwe deur.... als gy my niet bystaet.... Ik heb honger!... Sinds gisteren heb ik geen stuk brood meer gegeten...
By deze woorden zonk zy neder.
Hikpik stak, by dit gehuil, het hoofd buiten zyne deur, en zag de ongelukkige nederzakken, zonder dat er eene stem in hem sprak, die hem aendrong zyne evennaeste te helpen.
Toen Martha een menschelyk wezen in hare nabyheid ontwaerde, verzamelde zy hare krachten, en zich aen den ouden vlierboom ondersteunende, rigtte zy zich op. Het was als een geraemte, dat uit zyne grafstede kroop. Haer oog stond hol en verwilderd; haer gelaet was bleek, en akelig bewoog zich haer hoofd in de roode kap des mantels. Wankelend naderde zy het huis van den ryken man en riep hem toe: ‘Brood! om de liefde Gods! brood.... Ik heb honger....’
Hikpik beefde eenen oogenblik, by het hooren van dien hol uitgesproken toon. Medelyden bad hy echter niet; hy had het nooit gekend, en daerenboven, hy was er aen gewoon geworden zulke ongelukkige wezens te zien.
- Brood! riep hy eindelyk uit: ga naer het armbestuer! Dat wordt betaeld om de luijaerds te onderhouden.
| |
| |
Een schaterlach vergezelde die woorden, en Martha herkende hieraen den zwarten man.
- Gevloekte! sprak zy met eene vervaerlyke stem; wat vraeg ik brood aen u; aen u, die my diep ongelukkig hebt doen worden. Gy hebt geen hart; gy hebt geen medelyden.... Maer God ook zal geen medelyden met u hebben.... Hikpik! Hikpik! waer is myn kind, dat gy my ontstolen hebt.... Wee u! uit het graf zal myn vloek u toeklinken....
- Uw kind, uw luijaerd zal weldra wederkeeren, om u nog armer te maken dan gy zyt.
- Wat hebt gy daer gezeid?... Myn kind zou wederkeeren.... Heer Hikpik! ryke meester.... zeg het nog eens....
De deurwaerder wierp een open briefje voor Martha. Sedert verscheidene dagen had de booze man hetzelve by zich gehouden. Dat briefje, waerin het geluk der weduwe vervat was, viel hem by toeval in de hand, en de kwaedaerdige vond, in die terughouding, een nieuw middel van pyniging. Hetzelve was door Frans geschreven, en reeds een gevolg op den brief des schoolmeesters, dien de overheid der gemeente, bewogen met Martha's lot, by den koning ondersteund had.
- Daer, had Hikpik barsch gezeid, toen hy den brief wegwierp: die zal het u vertellen!... en hiermêe sloeg hy de deur toe.
- Wederkomen! riep de arme weduwe, terwyl zy het papier aen het hart drukte; ik zal hem dan zien, hem om- | |
| |
helzen, en niemand zal hem dan meer van mvn hart rukken.... Nu heb ik geen' honger meer!... Ik heb kracht, om hem te wachten....
Wankelend was zy weder de deur van Ivo genaderd. Toen niemand opende, ging zy den weg op naer hare hut. Daer zat zy neêr, den dierbaren brief aen het hart gedrukt; tranen en gelach wisselden zich by de moeder af, en zy herhaelde dikwyls: ‘Nu heb ik geen' honger meer!’ Hoeveel liefde-woorden vloeiden van hare lippen! Wat zegende zy God, die haer, alvorens te sterven, haer kind zou terugschenken!...................................
De avond schemerde reeds door de kastanjeboomen van het dorp, toen Ivo en Clara terugkeerden. Hoe vermoeid ook, waren zy toch opgeruimd en gelukkig; want zy bragten het sommeke gelds mede, dat zy noodig hadden. Ook zonder eene poos uit te rusten gingen vader en dochter naer de hut van Martha.
De deur van de kleine wooning stond open; de weduwe zat op eenen stoel; haer ligchaem leunde, onbewegelyk, achter-over; hare oogen schenen strak op de binnenkomenden gerigt.
- Moeder Martha! riep Clara; wees blyde, wy komen u redden.
Zy vloog haer om den hals en kuste haer.
Ylings sprong zy achteruit en sprak:
| |
| |
- Gy hebt koude, moeder!... Uwe wangen zyn yskoud.
Geen antwoord!
De schoolmeester trad nader, en met eene smartelyke aendoening, zeide hy:
- Te laet!... Clara, zy is dood.
Dood! dat woord viel als een donderslag op het meisje neder. Zy was dan gestorven, terwyl zy afwezig waren; zonder troost, zonder liefde!... Alleen en verlaten sterven, als men weet nog een vriendenhart in de wereld te hebben - dat is schrikkelyk!... Clara en Ivo weenden; maer zy troostten zich door de gedachte aen het wederzien in een beter leven.
Toen de oogen minder door tranen overlommerd waren, ontdekte men den brief, die de weduwe tusschen de vingers had. Ivo las denzelve in de laetste schemering, en liet er op volgen: ‘Zy is dan gestorven van zaligheid! Zie, de glimlach zweeft nog over het doode gelaet.... Arme Martha! God heeft niet gewild, dat zy misschien lyden zou by dat wederzien.... Deengel des doods heeft haer aen de smarte ontvoerd....
- Ongelukkige moeder! zuchtte Clara, die haer kind niet heeft mogen wederzien....
- Kind! sprak Ivo, doorgrond de raedsbesluiten des hemels niet. My dunkt, dat ik in dien dood een' glimp zie van de liefde des Almagtigen, die haer tot zich wenkte, voor dat de begoocheling verdwenen was.... Slaep zacht,
| |
| |
Martha! ging de oude man voort, terwyl hy de hand over de doode uitstrekte; slaep zacht. Velen vergaêren hier bloemen; gy, gy vondt slechts dorre sprokkels....
De aengekomen buren knielden by het lyk van Martha neder, en men bad voor de afgestorvene.
Meteen beklemd gemoed, keerden Ivo en Clara naer hunne wooning terug, toen Hikpik, bleek als een doode, uit zyn huis kwam gesneld, den meester by den arm greep en hem toeriep:
- Is zy dood? wezenlyk dood?...
- Waerom vraegt gy dat, heer Hikpik? was het antwoord van Ivo.
- Nergens om.... Niets.... niets!
En Hikpik verdween weder even spoedig.
- Zonderlinge man! sprak Ivo.
De schoolmeester begreep den deurwaerder niet; maer toen men dezen laetste den dood van Martha aenkondigde, viel er als een steen op zyn stalen hart, en de woorden: ‘Uit het graf zal myn vloek u toeklinken!’ ratelden hem overal dreigend in het oor. Voor de eerste mael zyns levens was hy bevreesd, en beefde hy voor eene opperste regtvaerdigheid.
Hy, hy wist het wel, de hardvochtige! dat Martha den hongerdood gestorven was!
Een paer dagen nadien, riep de doodsklok de Christenen toe, dat eene aerdsche pelgrimme den togt des levens had
| |
| |
afgelegd, en eene rustplaets vroeg op het stille kerkhof. Ivo, Clara en de goede Jan gingen achter de lykbaer der arme. De eerste was gelaten; de laetsten weenden heete tranen, zelfs nog toen zy het graf van Martha verlieten, om naer hunne dagelyksche bezigheid terug te keeren, en christenzin en burgerdeugd in de harten der jeugd te storten.
In het midden dier smarte had Clara nog eene zoete hoop: het was het terugkeeren van Frans. Zy kon zich nooit verbeelden, dat hy haer zou vergeten hebben. Ivo integendeel wachtte die wederkomst, met een beklemd gemoed, af.
Elken avond als de zonne, met haren purperen gloed, de heide overstroomde, trad de arme Ivo den heuvel op, van welks top men den landweg kon overzien. Daer, de band boven het oog houdende, om het tegen den glans der zon te beveiligen, staerde hy den weg op; maer telkens had hy mismoedig moeten zeggen: ‘Hy komt nog niet!’
Als de duisternis geheel gevallen was, keerde hy eerst terug. Dan nog dacht hy, by elken stap, die zyne wooning naderde, by elken klop op de deur, dat de geliefde jongeling zou verschynen.
|
|
Auteursrechtvrij