|
| |
| |
| |
III.
Het Vertrek.
De aerde was reeds met bloemen overstrooid. Alles herleefde onder den adem van den Schepper, en zong de lente-zon den welkomsgroet te gemoet. De ryke glimlachte tot de natuer, omdat zy hem aengename en afwisselende vermaken ging aenbieden; de dorpeling, om den arbeid op de akkers; de maegd, om hare bloemen van liefde; het kind, om de vrye natuer, waerin het dartelen zou.
Er waren er echter die in de algemeene vreugde niet deelden: het was in de huisgezinnen, welker kinderen opgeroepen waren, om den volgenden dag te vertrekken. Daer zat men zuchtend of met rood bekreten oogen neêr; daer was het huis zoo stil, alsof een lyk in hetzelve neêrlag,
| |
| |
dat men den volgenden dag naer het kerkhof moest vergezellen.
Het was avond. De schemering daelde neder, en aen den horizon duidde een heete gloed aen, dat een lieflyke dag was heengesneld. Zachtjes tinkte by poozen de klok van de dorpskerk. Het was het angelus, hetwelk de vrome menschen toeriep, dat de plegtige stond van het gebed aenbrak.
Er is iets geheimzinnigs in die onderbrokene toonen, die over de stille velden galmen, en in de heuvels en bosschen aen den gezigteinder verloren gaen. Nooit hoor ik dien klokketoon, of er maekt zich een weemoedig gevoel van my meester; ik denk aen al wat my dierbaer was in myne jeugd, aen allen, die my naer een beter leven zyn voorgegaen, of die, in ons eenzaem dorpje, den jongen dichter liefhebben. Waerom sta ik stil, als my die toon in de ooren galmt? Omdat hy een welsprekende vriend is, die als met tooverkracht het verledene voor my opent; die weêr glimlagchen en tranen geeft, my weêr doet bidden, hopen en beminnen, gelyk toen ik geene andere wereld kende, dan ons vergeten dorp!
Ik hoor hem op dit oogenblik in myne verbeelding, en blyf droomend aen den eenzamen landweg staen, waer Clara, aen het steenen kruis, met mos en eiloof bedekt, de kniën plooit en bidt. Wat bidt zy godvruchtig, de handen zaêm gevouwen; het lieve aengezigt smartelyk ter zyde gebogen! Hare oogen blikkeren van tranen, en hare rozige
| |
| |
lippen versmelten, tusschen de gebeden, den naem van Frans.
Zy sprak hem zoo hard uit, dat eene stem zacht op de hare antwoordde: ‘Clara.’
Verschrikkend wendde zyzich om, en ontwaerde Frans, die op eenige schreden van haer stond. Zyn gelaet droeg het spoor eener hevige aendoening, en Clara beefde voor de uitdrukking zyner oogen. Op dit oogenblik tinkte de klok weder, en Frans plooide naest het meisje de knie, en bad.
Het angelus hield op. De jongeling leunde smartelyk op het steenen kruis, en zuchtte:
- Morgen, Clara, morgen.
- Nog eenen avond, nog eenen nacht! fluisterde het meisje.
- En dan moet ik u, myne moeder, uw vader verlaten; dan moet ik onder de vreemde menschen gaen leven.
- Ach, Frans, herhael dat niet; gy slaet my het hart tot bloeden, alsof ik u nooit meer zou wederzien.... Indien gy ons in de groote wereld maer niet vergeet.... Ik heb dikwyls gelezen en gehoord, dat zy zoo schoon, zoo schitterend is; dat men er zoo ligtelyk de arme menschen vergeet.... Frans! indien dit ooit moest gebeuren - ik stierf van verdriet....
- U vergeten?... Maer wie zou het kunnen, Clara!
- De wereld is zoo verleidend; en gy ook zult schoon zyn, met uw glinsterend kleed aen; gy zult meisjes vinden,
| |
| |
die veel schooner zyn dan uwe Clara; maer Frans, zy zullen u toch zoo lief niet hebben, als zy....
Clara snikte by deze laetste woorden.
- Waerom weent gy? vroeg de jongeling. Waerom hebt gy zulke sombere gedachten?... Neen, Frans zal u nooit vergeten; het denken aen u, zal hem den tyd minder hard, minder lang doen schynen; het zal hem kracht geven, om dat vreemde leven te verdragen.
- Dank!... en myn vader, die u zoo gaerne gelukkig zou willen zien, dien moet gy ook niet vergeten.... Zie, ging zy, na eene poos, voort; Frans, houd dit kleine gouden hartje altyd by u; het is my wel dierbaer, maer ik sta het u af tot eene gedenkenis....
- Neen, Clara, het is een geschenk uwer moeder....
- O neem het, ik smeek het u.
De eenvoudige Frans had op dit oogenblik eene dichterlyke vervoering; hy kuste vurig dat dierbare kleinood, hetwelk hy in zyne jeugd, aen het halske van het kind, en nu sinds lang op den boezem der maegd had zien hangen. Doch plotseling bedacht hy zich, en reikte het gouden voorwerp droevig terug.
- Neen, ik kan het niet nemen, sprak hy; ik mag dat sieraed niet aenvaerden. Clara, bedenk wel dat uwe moeder het u op haer doodsbed gegeven heeft, en ik, ik zal u toch nooit vergeten.... Daer, neem het weêr.
- Neen, neen! myne arme moeder zeide my: ‘Geef
| |
| |
dat aen hem, dien gy liefhebt, die uwe liefde waerdig is. Ik gaf het eens aen uwen vader; hy gaf het my op onzen bruiloftsdag weder. Ik geef hel op myn sterfbed aen u; het is een heilig voorwerp in onze familie. Denk wel, eer gy het wegschenkt!’ En aen wien zou ik het anders geven, dan aen u, Frans?
- Het zy dan zoo! O, gy hebt het aen geene slechte handen toevertrouwd. Frans heeft u hartelyk lief.’
Ter zyde van den weg ritselde het loover. Een hoofd, bleek als dat van eenen doode, deed zich opmerken. De oogen vonkelden als sterren in hetzelve; er lag iets verwilderds in die trekken, welke aen misdaed en lyden deden denken. Het was Tony, die de liefde van beiden beschouwde, en den storm in zyne ziel byna niet meester worden kon. De schoonheid van Clara vuerde den minne-nyd aen: nooit had hy haer zoo eenvoudig, zoo lief gezien!
Frans en Clara traden voort, en Tony volgde met een brandend gevoel, elke beweging, elken zucht, elken traen, die in de oogen kwam glinsteren. Hy sloop tusschen het kreupelhout voort, stond achter eenen boomstam stil, als beiden stil stonden, en ging verder, als zy verder gingen. Had een kwade geest hem telkens niet toegefluisterd ‘morgen’ dan had hy voorzeker het laetste zoete geluk wreedaerdig komen verbreken; maer de rouw van dat rampzalige ‘morgen’ gaf hem troost, en spiegelde hem liefde voor.
Nu eens stonden Clara en Frans by eenen eiken-stam
| |
| |
stil, op wiens schors de jongeling, jaren geleden, beider naem gesneden had; dan vertoefden zy aen de zilverige beek; aen den ouden molen; aen de weide met hare bloemen, als met sneeuwvlokjes, bestrooid; aen de kerk van het dorp - overal waer zich herinneringen opdeden, stonden de kinderen stil, en die eenvoudige pelgrimstogt, dat laetste bezoek aen al de dierbare plaetsen, deed de tranen in de oogen komen.
Tony zag het. Hy zette zich aen den voet van eenen mastenboom neder. Hy gevoelde den nyd; hy gevoelde, dat hy zich ongelukkig maekte; maer toch bleef hy het aenzien, toch zwolg hy met malsche teugen het vergif in het hart. Dan stond hy weder met slepende schreden op; dan zette hy zich weder neêr, en verzonk eindelyk in gedachten. Zoo zat hy nog, toen de maen haer zilverig licht door de ritselende spelden der mastenboomen wierp..........................
Den volgenden dag was het afscheid spoedig aengebroken. Men had de jongelingen uitgeleide gedaen tot buiten het dorp. De arme weduwe, de schoolmeester en Clara, hadden Frans, met gebogen hoofden, vergezeld. Men had het vaerwel snikkend uitgesproken, vurig elkander omhelsd, en met moeite de moeder van haer kind afgescheurd. Met de wanhoop in de ziel keerde die ongelukkige zich honderde malen op den weg om, snelde eenen heuvel op, staerde in de verte, of zy de groep nog zag gaen, en groette en zegende
| |
| |
met heessche stem haren zoon. Toen zy hem niet meer zag, keerde zy naer het dorp terug.
Hikpik leunde over de onderdeur zyner wooning, en beschouwde de wederkeerende familiën, met een' zegevierenden grynslach.
Ivo en Clara gingen hun dagelyksch werk hernemen. De schoolmeester zat mymerend in zynen zetel, of gaf verstrooid les. Soms zweeg hy eene geruime poos, streelde den eenen of anderen knaep, en zeide hem: ‘Word zoo braef als Frans, kind.’ Clara, die hem altyd behulpzaem was, luisterde ter nauwernood naer de antwoorden der kinderen, en deze waren allen bedroefd, omdat zy den goeden Ivo en de zoete Clara zoo bedroefd zagen.
Middelerwyl trad Martha met eene zinnelooze uitdrukking op het wezen, van achter den hoek eener wooning te voorschyn en stond plotseling voor den boozen Hikpik stil. Hare oogen vonkelden onder de gryze wenkbrauwen, en op haer bruin gerimpeld gelaet lag eene kwaedaerdigbeid te lezen, die men anders te vergeefs in het oog der weduwe zou gezocht hebben. De gescheurde roode mantel, dien zy droeg, gaf aen hare gestalte iels spookachtigs, hetgeen Hikpik plotseling deed terugdeinzen.
- Zwarte man! Hikpik! Waer is myn kind?... Gy hebt het my ontnomen, wreedaerd! Myn Frans.... geef my hem weder, of God zal u straffen!
Zy stak hare beenderige hand, tot vuist genepen, drei- | |
| |
gend in de hoogte. Hikpik schrikte voor die wanhopige moeder, welke door droefheid overmeesterd, niet meer wist wat zy deed, noch wat zy zeide.
Na eene poos ging zy echter op zachteren toon voort:
- O ja, geef my mynen zoon weder, en dat de uwe in zyne plaets ga. Hy heeft geene moeder meer, die over hem weenen zal. Gy, vaders, gy hebt kracht om dat afzyn te verdragen; maer ik, meester, ik zal sterven van verdriet, als ik myn' Frans moet missen. Wie zal de arme moeder helpen en bystaen, als zy ziek wordt of sterven zal?
De weduwe viel op de kniën; zy dacht dat de zwarte man alvermogend was, dat hy haren zoon in hare armen kon wedervoeren. Zy wilde deelneming opwekken, en de ongelukkige herinnerde zich slechts, dat Hikpik voor geen medelyden vatbaer was, toen hy weder zyn helschen schaterlach hooren liet.
Nog poogde zy:
- Ontferming, mynheer! voor myn kind; ontferming voor eene moeder, die niet meer weet, wat zy doen zal. Ach, wist gy hoeveel ik geleden heb, en nu ik, in mynen ouden dag, gelukkig begon te worden, nu is men my komen zeggen, dat ik myn kind moest afstaen, dat zyne moeder geen regt meer had om het te behouden.... Meester, gy zyt ryk; het geld vermag alles.... Leen my wat geld, om mynen zoon vry te maken.... Ik zal voor u werken, dag en nacht.... Ik zal my voor u dood werken als gy het wilt.
| |
| |
- Weg, schooister! was het antwoord van den boozen man. Wie kan op zulke versleten beenderen nog krediet geven; en wat is er daerenboven aen uwen zoon gelegen!
Als eene furie vloog Martha op; schrikkelyker dan toen zy hem naderde, stond zy voor den deurwaerder regt; hare oogen gloeiden, en terwyl zy hare hand, knokkelig als die der dood, uitstak, riep zy uit:
- Deugniet! gy hebt my mynen zoon ontstolen; gy hebt my myn bloed geroofd, om het uwe vry te maken.... Verdrukker van den arme! denk dat de vloek eener weduwe verschrikkelyk is; dat gy het voor God zult verantwoorden, indien ik u geene vergiffenis geschonken heb - en neen, neen! ik schenk ze u niet; dat God u vervloeke!...
Driftig wendde zy zich om, stapte een eind wegs voort, bleef dan plotseling staen, en kalmer geworden, begon zy weder te weenen. Hikpik had zyne deur verlaten. Hy had niet gelagchen - integendeel, voor de eerste mael zyns levens had hy gebeefd!
Met gebogen hoofde, trad Martha over den weg. Wat zochten hare dwalende oogen? De voetdruksels van Frans, die zy te vergeefs van de andere trachtte te onderscheiden.
Op dat oogenblik trad de goede schoolmeester haer nader, en stortte, door eenige balsemende woorden, troost in hare ziele. Ivo kon troosten. Zyn vertrouwen op God had hem meer dan eens boven het lyden verheven, en zelfs
| |
| |
anderen van dit gevoel doen deelachtig worden. Hy was als de beschermgeest van het dorp, onder wiens vleugels alles, wat lydend was, kwam schuilen.
De tyd snelde om. De groetenis van Frans, door een byzonder geval, aen allen toegekomen, bragt den eersten glimlach weêr op Clara's lippen. Dat oogenblik had Tony afgewacht. Hy dacht, by het zien van die herleving - want zoo mogt hy het noemen - dat Clara langzamerhand zou vergeten.
Tony kreeg hoop: het meisje sprak gaerne met hem; doch meestal kwam de naem van Frans, die met een onbeschryfbaer gevoel over hare lippen vloeide, deze hoop weêr verflauwen. Arme Tony! wat bad hy te vergeefs om liefde; wat al zuchten stegen in de eenzaemheid uit zyne borst op; wat martelde hem dat gevoel, waeraen hy dacht, dat zyn geluk gehecht was! Indien Clara boos op hem geworden ware, by het hooren zyner liefde-woorden, dan ware die liefde misschien in haet veranderd; maer zy was altyd zoo zachtaerdig; zy antwoordde hem zoo zuchtend; zy bewees hem zooveel vriendschap, dat dit gevoel allengs al meer, zyne ziel doorbrandde.
De schoolmeester zag Tony's lyden; hy had hem dikwyls
| |
| |
de hand gedrukt, en gezeid: ‘Dryf dat denkbeeld uit uw hart, myn zoon!’ Maer de jongeling had pynlyk geglimlacht, alsof hy zeggen wilde: ‘Grysaerd, hebt gy dan nooit dat verteerend gevoel u het hart voelen afknagen?’
|
|
Auteursrechtvrij