|
| |
| |
| |
II.
Twee verschillende karakters.
De dagen verliepen. Men wachtte in het huis van den schoolmeester, en by de arme weduwe, geduldiger de uitkomst af. Echter was er de gewoone kalmte verbannen; de onrust prangde altyd de brave en eenvoudige harten.
Op andere tyden had Clara met zooveel vreugde, de eerste lentebloemen begroet, of den eersten zonnestrael, die de uitbottende knopjes koesterde; - thans zag zy dit alles onverschillig aen. Hoe heerlyk de natuer ook mogt herleven, er was eene stem, die haer zeide: ‘Clara, het zal voor u geen blyde zomer worden.’
De schoolmeester ook was nadenkender geworden. Soms zat hy als een beeld voor zynen lessenaer, en de kinderen zagen tranen over zyne wangen vloeijen. Hy had Frans
| |
| |
altyd zoo innig bemind; hy was zoo gelukkig zyne Clara door hem gelukkig te zien!
Als men in den huiskring over de toekomst sprak, dan trachtte men echter elkander te troosten. Er bleef altyd een weinig hoop aen den gezigteinder schemeren, en mogt deze soms voor het oog verdwynen, dan dachten zy, dat er toch een God was, die allen wel beschermen zou.
Het duerde niet lang of de tyding kwam aen, dat Tony was vrygesteld, en dat Frans dienstpligtig geworden was. De beide arme familiën snikten; Hikpik lachte en was te vreden over den uitslag: eene kuipery, die hem een paer goudstukken gekost had, en die zynen zoon volkomen aen de landdienst onttrok. Tony zelf had ditmael een heimelyk genoegen; want de zelfzucht sprak hevig in zyne ziel, en hy dacht aen Clara, die zeker haren geliefde zoude vergeten, als hy uit het dorp verwyderd was.
De eerste byeenkomst was smartelyk geweest. Het lyden der vrouwen was uiterlyk; Ivo leed inwendig en wischte van tyd tot tyd, eenen traen van de wangen. Het was hem, alsof dien dag alleen, zyne hairen witter geworden, zyne lenden meer verouderd waren.
De goede man had zich geene moeiten gespaerd, om in de naburige stad eenige bescherming voor Frans in te roepen. Die poogingen waren te vergeefs geweest: zy waren veelal door de kuiperyen van Hikpik verydeld. Echter gaf Ivo den moed niet op, zelfs niet, toen reeds de
| |
| |
noodlottige vryspraek van Tony, zynen lieveling was komen treffen.
Op eenen namiddag kwam Ivo langs een slykerigen weg, van het naburige stadje terug, waer hy eene laetste pooging beproefd had, om eenen beschermer voor Frans te zoeken. De goede schoolmeester bibberde over al zyne ledematen. Zyn gelaet, en zyne regterhand, die hy om den rieten stok gekneld hield, was paers en blauw van koude. Zyn voet glibberde by iederen slap uit, en de modder, die aen de kniën zyner broek kleefde, getuigde, dat de goede, oude man reeds verscheidene malen gevallen was. En echter scheen by niet misnoegd; er zweefde een glans van zoet geluk over zyn gelaet: want hy had eene goede daed volbragt, zonder dat iemand hem had kunnen bespieden.
Doch waerom zouden wy den lezer de reden van dat zachte genoegen, over Ivo's gelaet verspreid, niet zeggen? - Al is het dan ook een klein tusschen-verhael, dat aen onze geschiedenis niet hoort, zyn braef en vaderlyk gemoed zal er maer des te duidelyker door uitschynen.
Welnu dan: - Aen den eenzamen weg, dien hy eene uer te voren bewandelde, was eene kermende stem zyne droomen aen Martha's ongeluk, en over het mislukken zyner reis, komen stooren. Een halfnaekt kind, byna versteven van koude en wiens pas gedekte voetjes weigerden te gaen, zat aen den natten weg. Het had honger, en snikte
| |
| |
om zyne moeder. Aen zyne zyde lagen de houtsprokkels, die zyne verkleumde handjes onder het loover hadden uitgehaeld. De schoolmeester stond stil, en sprak het troostend aen. Daerna hief hy het, als de goede herder, op zyne schouders, nam de sprokkels onder den arm en trad met dien last den weg op, die naer de hut van het arme kind geleidde. Zoo bereikte hy dezelve, hygend naer zynen adem, en ontvlugtte zoo snel hy kon, de dankzeggingen der moeder en de streelingen van het knaepje. Ivo had maer eene spyt: het was dat hy geen geld bezat, om zyn werk van menschlievendheid te bekroonen.
Gelukkigen maken! - dit was nog de droom van zyn leven, al had hy het reeds dikwyls, ten koste van zyn eigen welzyn, moeten koopen.
Van dien omweg keerde de schoolmeester zoo moeijelyk terug, nat en bevend van koude, terwyl hy van tyd tot tyd moest rusten, om nieuwe kracht te scheppen. Hy was nog een groot eind wegs van huis, toen een naderkomende stap, een onafgebroken geroep hem in de ooren klonk. De goede man zag om, en bemerkte Hikpik, die den zwarten ezel, op welken hy zat, met onbarmhartige slagen, door het slyk dreef. De deurwaerder bereed dit dier op zyne togten, als hy den arme soms het laetste kleed ging onteigenen, als hy het laetste stuk huisraed, voor eene geringe schuld, in beslag ging nemen.
Op zynen zwarten ezel, met rooden zadel, in zynen
| |
| |
| |
| |
somberen regenmantel gedraeid, en de hoed diep in de oogen getrokken, was Hikpik een onheilspellend schepsel; en geen wonder, als hy daerby zyn helsch gelach liet hooren, dat de kinderen verschrikt zich verborgen, dat de arme huismoeders soms weenend voor hem op de kniën zakten.
Op het oogenblik, dat wy den zwarten man zien te voorschyn komen, weigerde het koppige rybeest zynen weg voort te zetten; het stond onbewegelyk, niettegenstaende de stokslagen, die meester Hikpik het toediende. Ivo zag het, en keerde langzaem langs de slykerige baen terug. Hy groette den ryder, en het dier by den toom grypende, leidde hy hetzelve voort, viel eenige malen, hetgeen den zwarten man deed lagchen; doch bereikte eindelyk het hoogere en drooge pad.
- Bravo, magister, zeide Hikpik; het was eene goede gedachte van u, my daer uit de verlegenheid te helpen. Gy kuntu gelukkig rekenen, iets gedaen te hebben, dat nuttig en dienstig is.
- Het doet my genoegen, meester, u te kunnen verpligten, zeide Ivo zacht, en scheen niet gekwetst door de grove beleediging, die hem werd toegeworpen. De menschen moeten elkander bystaen in dit leven - voegde hy er by, terwyl hy langs het dier voortstapte. -
- Zeker, magister, zeker! lachte Hikpik. Ik volbreng dien last nauwkeurig en heb vandaeg weder twee schuldeischers aen hunne eerlyk gewonnen stuivers geholpen.
| |
| |
Twee verkoopingen, magister!... twee.... Ha, ha! dat geeft eene ronde som aen Hikpik....
- En waer zullen de arme moeders blyven? vroeg de meester; terwyl hy een smeekenden oogslag naer den zwarten man wierp - en waerheen zullen hare arme kinderen gaen?
- Ho! ho! zy zullen eene schuilplaets zoeken, waer er eene te vinden is. Gods lieve schepping is zoo ruim, zoo wyd....
- Ongelukkige menschen! zeide Ivo, met een' zwaren zucht, en de nachten zullen zoo koud, zoo nat zyn. Hebben zy veel geweend, meester?
- Ha, ha, ha! dat helpt al niets, magister, of hunne tranen zouden diamanten moeten worden.... Doch waerom beeft gy, Ivo?...
- Ik heb koude, zeide de arme man, en wierp een betraenden blik op een kleedsel, dat voor op het zadel hing, als wilde hy voor een' oogenblik zyne warmte aen Hikpik afsmeeken.
- Koude?... dat is frisch, heer Ivo!
De schoolmeester hygde moeijelyk. Hy vergat zyne ellende, en dacht aen de ongelukkige moeders en kinderen, die door de strengheid der wet uit hunne wooningen gejaegd werden. Plotseling stond hy stil, greep de teugels van het rybeest vast, en Hikpik strak aenziende, deed hy hem de vraeg:
| |
| |
- Meester, waer zullen die ongelukkigen brood en deksel vinden?
- Voor den duivel! magister, zyt gy zinneloos? Kan ik my daermede bezig houden! Ha, ha, ha! wat kan men zich met al die luijaerds bemoeijen. Dat zy werken; de aerde is groot; de heide is onbebouwd; dat de dochters dienstbaer, dat de zonen soldaet worden, zoo als Frans van Martha.... Ha, ha! die schoolmeester is kostelyk!
‘Frans van Martha!’ by die woorden liet de schoolmeester de teugels los, en terwyl grauwtje door de modder voortplaste, stapte de gryze man, het hoofd op de borst gebogen, over het voetpad.
- Waeraen denkt gy, magister? schreeuwde Hikpik.
- Ik denk aen Frans en aen de ongelukkige Martha. Zy zyn zoo goed, zoo braef.... en toch zullen zy moeten scheiden; want uw zoon is vry, zegt men; gy zyt wel gelukkig, uw Tony niet te moeten afstaen.
- Gelukkig! lachte de meester. Zyt gy dronken, magister? Er is geen gelukkiger leven, voor een' armen duivel, dan de soldatenstand. Men heeft eten, drinken en kleederen; men wordt een beschaefd mensch.... Maer gy weent, magister? Bah! wat is er aen een' armen straetlooper gelegen!
- Gy zyt onregtvaerdig, meester: Frans is braef en werkzaem. Ik heb hem lief als myn eigen kind.... En zyne moeder dan?... De arme vrouw! zy bemint haer kind zoo
| |
| |
vurig; zy zou het licht harer oogen geven, om het te mogen behouden!
- Gy zyt zinneloos, magister; men moet het vaderland en den koning dienen.
- O ja, maer waerom dient de ryke het vaderland en den koning niet, hy, die belang heeft in de rust? want hy heeft rykdommen; terwyl de arme niets heeft dat bedreigd wordt, tenzy hy zelve. Waerom moet de laetste van den boezem der moeder gescheurd worden, terwyl de ryke moeder haer kind aen haer hart mag geprangd houden? Ach, de ryke zoon koopt zich vry voor een handvol gelds: zooveel dikwyls als hy in eenen nacht, door het vermack, verbrast. Hy leeft in weelde voort, zonder iets te doen, en het aengeleerde beroep van den mindere, dat het brood moet geven aen zyne gryze ouders, wordt verwaerloosd....
- Ha, magister, gy preekt de gelykheid.
- Ach ja, meester; voor de wet en voor God, zyn wy kinderen van eenen en denzelfden vader.... Jaerlyks eischt men den bloei onzer burger-jongelingschap, de liefde en het bloed des volks, en zy komen terug, die armen! afgeleefd, of aen oogziekten lydende, of verminkt en voor hun geheel leven ongelukkig gemaekt. Ga onze hutten rond: hier strompelt er een op krukken; daer zit er een ziek en bleek; ginds wordt er een half blind rondgeleid. Elders is het een twistzoeker, een drinker, een hater van den arbeid; hy is het verdriet, de nagel aen de doodskist der moeder.
| |
| |
Geene zyn zoo eenvoudig, zoo rein en kuisch meer, als toen zy heengingen. Sommigen noemen dat beschaving; ik noem het verbastering....
- Hoi magister, gy doet daer een sermoon, dat ik u aenraed te komen doen, als ik 's avonds den slaep niet vatten kan.... Waer denkt gy aen, magister? Gy staet stil, en plooit de kniën, alsof gy een smeekgebed op den natten grond wildet doen.
- Ik ben afgemat.... ik ben vermoeid.... zeer vermoeid, meester - en de arme man wierp een benydenden blik achter op het zadel, als smeekte hy voor een' oogenblik eene plaets.
- Welnu, rust dan, heer Ivo; antwoordde Hikpik lagchend, als had hy er genoegen in, den ouderling in het slyk te zien vallen - rust dan maer, beste vriend.
- Dat zal ik doen! had de schoolmeester zuchtend geantwoord, en liet zich bibberend op eenen steen nederzakken. Hy staerde den zwarten, onbarmhartigen man achterna, en fluisterde zacht tot zich-zelven:
- Wat is by gelukkig! Hy zal zynen zoon aen zyne zyde mogen houden, hem beminnen en opkweeken; maer menschen, die geene fortuin hebben, moeten hun kind afstaen, alsof het hun niet toebehoorde. Men zegt, dacht Ivo voort, men zegt in het dorp veel kwaed van den zwarten man; men zegt, dat hy door kuiperyen zynen zoon van de bloedbelasting wist vry te maken.... Dubbel schrikkelyk!
| |
| |
Dan is de wet niet alleen onregtvaerdig in haer grondbegin; maer dan is zy het nog in hare uitvoering.... Maer zulke schelmery kan er toch niet gepleegd worden, Ivo!... Zouden er zulke schurken bestaen onder die, welke het staetsbestuer aenstelt om de wetten uittevoeren?... Men zegt toch dat het zoo is.... Tony heeft geene gebreken; zyne wangen blozen, zyne oogen glinsteren als peerlen.... Ivo, Ivo!... sprak hy plotselings; gy vergeet hoeveel slechte menschen gy ontmoet hebt, toen gy in de ryke wereld waert! Misschien zelfs, is zulke daed maer een nietsbeduidend geval. - Dat is yselyk!
De schoolmeester liet zyn hoofd in de handen zakken, en murmelde luid op: - Martha, Clara, Frans - gy allen, die ik, naest God, het meeste liefheb - wat zal er van u geworden!... Doch waerom my niet getroost, door eens op God te denken! Zegt Hy my niet, dat de bitterheid van het afzyn, de vreugde van het wederzien zal verdubbelen?... De jaren rollen snel heen, en de hemel zal Frans beschermen. Ik zal de zomers en de herfsten tellen; de bloemen van de eersten met liefde groeten, en tranen van vreugde storten by de laetsten.... Zoo zal het wederzien aenbreken.... Kom, Ivo, dat is zoete troost: sta op, en schenk er een deel van aen Martha, aen Clara en aen Frans. Gy moogt dit niet voor u alleen in het hart bewaren; zy hebben het meer noodig dan gy....
Meer bemoedigd stond de brave man op en trad verder.
| |
| |
Hy dacht niet meer aen den zwarten Hikpik, noch aen de koude, noch aen de vermoeijenissen. De troost tintelde door zyn hart; de hoop gaf hem moed en nieuwe kracht.
Ivo bereikte zyne wooning. Clara kwam hem toegevlogen, om te vernemen, of hy nu eenen beschermer voor Frans had gevonden. Ach neen! hy had niets meêgebragt dan betrouwen op God. Clara luisterde naer den ouden man - maer het afzyn was haer het pynigendste niet; zy vreesde het vergeten. Zy vreesde die wyde wereld, waerin den jongeling zooveel vreemds zou toelagchen, en tusschen welke ryke beelden zy maer staen zou, als een arm, naekt en miskend meisje....
Zoodra Ivo van zynen togt wat herstelt! was, ging hy met Clara naer de hut van Martha, om haer te troosten. Die goede ziel! Hoe weinig gelyken er hem in de vaderlyke bezorgdheid, voor alles wat hem omringt.
|
|
Auteursrechtvrij
