Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan van Boendale, Hein van Aken e.a.

(1869)–F.A. Snellaert– rechtenstatus



[pagina 713]
Bijlage G. Boec vander wraken. Fragment uit het Boec vander wraken, berustende in de koninklijke bibliotheek te 's Gravenhage, ontdekt door den heer bibliothecaris Holtrop aldaar, en waarvan door hem mededeeling gegeven is in de Konst- en Letterbode, van 1840, tweede deel, bl. 480. Zie het gedicht hier voren, B. I, v. 339-498 (bl. 298 volg.) en 837-997 (bl. 316 volg.). De voorname afwijkingen zijn in cursief aangeduidGa naar voetnoot1. Kol. I. Der zi die sondaren mede bekeerden, 340[regelnummer] Tote dat keiser Constantijn Ende Helena, die moeder zijn, Der kerken oorloven wouden Dat si proper houden souden. Sint hebben si hem so bewest 345[regelnummer] Oest, Suut, Noort ende West, Dat derdendeel van ertrike Hem toe behoort rumelike. Ende wet dat si der na poegen Hoe zijt al gewinnen mogen. 350[regelnummer] Ende gaet dus voort, sonder wanc,
[pagina 714]
Sij hebben al, breet ende lanc; Want zij die werlijc heerscapien Treeken tote hare partien. Ja, sal ic die werheit lesen, 555[regelnummer] Sy selen saen willen wesen Paus ofte keiser, hoe dat gaet, Eest datment niet weder en staet, Ende selen dat keiserike recht Ende al dat roomsche rike echt 560[regelnummer] Na hem staken h' geuoech: Ghebrekes yet dats luttel genoech. Ende eest dat voort aldus gheit, Dat doet der princen cympelheit, Die niet en weten no en voorzien 565[regelnummer] Watter namaels of mochte gescien. Mer so wanneer so dat gesciet, So salmen so groot verdriet Ende iammer zien op eertrike, Dat noit was dier gelike, 570[regelnummer] Also ik v hier nare Sal seggen openbare.
Hoe een groot clerc scrijft van den keyserike. Een kerdenael hier te voren, Dien wi Iacob noemen horen, Kol. II. (Ontbreken vijf regels.) .... Dat tsp.......... 580[regelnummer] Der hi mis........ Ende alsi o.Ga naar voetnoot1........ Der die kerk....... Voor par......... Ende vore........ 585[regelnummer] Also alst.......... Ende men n........
[pagina 715]
En vant......... In wone......... Die goede......... 390[regelnummer] Dat hi ts......... Niet en v......... Hine cont........ Oftie scriv......... Ofte het......... 395[regelnummer] In groter......... Doen die g........ Peinsde h......... Doe dat e......... Vergaen sou........ 400[regelnummer] Om her sen........ Ende .j. nu p....... Doe sij vro........ Riepen se......... Vore.......... 405[regelnummer] Wine.......... Dan de......... Dat riep......... Want dat......... Dier tijt......... 410[regelnummer] Ach dacht........ Ic dichte......... Dat kerst......... Wine hebb........ Dan der......... 415[regelnummer] Ay lacen......... Kol. III. ..... (Ontbreken vijf regels.) ....... te vreesen ....... mer voor dien ....... gesien ....... stenhede 425[regelnummer] ....... gerechede ....... n̄ alle zyn lant ....... dan
[pagina 716]
....... nden sweerde ....... veerde 430[regelnummer] ....... e ghemene ....... allene ....... mogenthede ....... ede
screef ns. ....... lercke 435[regelnummer] ....... ds gewerke ....... ste heeft ....... sonden leeft ....... unnen vint ....... eest mint 440[regelnummer] ....... t ghijt wet ....... en set ...... en hemel sciep ....... diep ....... ep dat wet 445[regelnummer] ....... e metGa naar voetnoot1 450[regelnummer] ....... zijn gehine ....... alle dine ...... degenen van desen ....... turen wesen ....... n man ....... e dan ....... erde liet 455[regelnummer] ....... elt seiet ....... machte ....... geachte. Kol. IV. (Ontbreken vijf regels.) Met enen vlogele vliegen yet, Noch Peters scelpen, sonder waen,
[pagina 717]
465[regelnummer] En mach ooc niet rechte gaen Met enen rieme, sonder waen, In dese felle wide zee, D' menige grote vlage In porret ende meeret alle dage, 470[regelnummer] Der noch .j. rieme wel toe hoert, Sal dat scepelkijn rechte voort. Der om sijn si qualijc bedacht Die tskeisers swert ende ziere macht Onder voet willen bringen; 475[regelnummer] Want die kerke en const gedwingen Metten banne hare viande Die sitten in menigen lande; Want tkeisers swert, sijts gewes, Des heiliger kerken kempe es 480[regelnummer] Jeghen heidene ende Sarrasine, Jeghen quade kerstine, Die te samene souden plechten Ende ieghen die heilige kerke vechten, Die luttel souden geven dan 485[regelnummer] Om der roomscher kerken ban.
Van der eeren die Christus zelve den keyser dede. Doe die Goods zoen van hemelrike Mensche quam in eertrike, Eerde die Here goedertieren Troomsche rike in vele manieren; 490[regelnummer] Diere Hi .ij. toonde, alsic vernam: Tierst Hi op eertrike quam, En .ij. doe Hi henen keerde, Der Hi trike zeere met eerde. Dierste dat Hi met hem brachte, 495[regelnummer] Mids sire godliker crachte, In elc lant, in elke stede, Dat was pays ende vrede; Want en was in ziere geboort
[pagina 718]
Kol. V. 837[regelnummer] D' men anders en mach scouwen Dan manslacht, brant ende roof groot, Die Philipse sloech ou' doot. 840[regelnummer] Dus laghen zy der met gewoude, Tote datse des winters coude Met crachte keren dede Elken te ziere stede. Hieran mogedi wel merken 845[regelnummer] Twonder dat God can werken, Na gelike dingen alse ghi Nu moocht horen seggen my. Niet lange vore dat dit was Hadde Philips gehuert, sijt seker das, 850[regelnummer] .XVI. grote landsheren, Om dat sy souden tonneren Den edelen hertoge van Brabant, Ende hem afwinnen zijn lant, Der elc van hem toe dede 855[regelnummer] Algader zine mogenthede, Des die hertoge wel ontstoet Met groten eeren, des zijt vroet. Nochtan hilden zij tlant besloten .IX. maende, met groten stoten 860[regelnummer] Ende met menege pongise groot, Dat hem nochtan niene bescoot. Aldus, voor waer gesproken, Wert die hertoge gewroken En̄ Philipse na geliken, 865[regelnummer] Alse gerechticheit can striken; Want die hertoge ontstonts met eeren, Ende Philips bleef inder onneeren, Die den hertoge sonder scout Bederven woude mit gewout. 870[regelnummer] Meret hoe die grave van Hollant, Dander Willem, alsoe genant,
[pagina 719]
Die noch ionc was van dagen, Van den Vriesen wert verslagen, Kol. VI. (Ontbreken vijf regels.) Die genedert es nu-zeere. 880[regelnummer] Nieman en saelt int arge keren Dat ic tgebrec deser heren Aldus vermane te deser stat; Want seker ic doet omme dat Dattie heren te meer van dien 885[regelnummer] Goods wrake selen ontsien; Want God, voor waer gesproken, En laet geen dinc ongewroken, Ende soe hoger es die man So God meer wreken can. 890[regelnummer] Willem, dese grote here, Mesgreep hem herde zere, Dat hi .j. priester doot dede slaen, Die hem niet en hadde misdaen, Die wt ziere kerken quam gegaen; 895[regelnummer] Want men dede hem verstaen Dat men der buten woude spreken: D' wert hi doot gesteken. Oec dede hi grote onrecht Der goeder stede van Vtrecht, 900[regelnummer] D' hi vore viel met groter macht, Ende gherne bederft hadde met cracht, D' hi af moeste keren Met scanden ende luttel eren. Hier an mogedi verstaen 905[regelnummer] Hoc Goods wraken comen saen. En es geen here sekerlike Also machtich op eertrike, Hine heeft boven hem .j. here, Die hem nemen mach zijn ere, 910[regelnummer] Ziele, lijf, lant ende goet. Die dien ontsien, si sijn vroet.

[pagina 720]
Van wraken over hem die ene stat ongetrouwelec regeren. Die ene stat selen regeren wel En selen ghierich zijn no fel Kol. VII. (Ontbreken vijf regels.) Acht al meest zijns selfs geniet. 920[regelnummer] Daer die rechtere van .j. stede Onwittich es ende scepene mede, Dats als .j. wout, des gelooft, Daer men die stede in berooft; Ende selke stede soe sal 925[regelnummer] Elc goet man scuwen overal. Aristoteles seit ende maect ons vroet, Dat gemeen goet es godlijk goet. Alse kerkelijk goet, sijts gewes, Vrier dan weerlyc goet es, 930[regelnummer] Alsoe es gemeen goet vrier dan Dan dat hoort eenen man. Ghemeen goet, so wat men seit, Diet niet te rechte keert oft leit, Dat also quaet, des sijt vroet, 935[regelnummer] Alse ofte hi stale kerkelijc goet. Ende des goets alre meest es In goeden steden, sijts gewes; Want der es die gemeente groot Die dicke heeft hulpen noot 940[regelnummer] Van vele dingen, wet wel dat, Die toe behoren eere goeder stat. Der omme setmer toe, twaren, Rike liede diese bewaren, Die van breken niet en selen 945[regelnummer] Tghemene goet gripen no stelen, Ende die stat qualic keren Sijn wel weert ald' eren onneeren, Ende dicke hebben si scande groot, Ofte her kind' selen bidden broot.
[pagina 721]
950[regelnummer] Die Romeyne wilen ere Pogheden der na herde zere Dat si gemenen orboren souden Sterken ende menichfouden, Ende der voren setten si her lyf, 955[regelnummer] Kinder, magen, ende ooc wijf, Kol. VIII. (Ontbreken vijf regels.) 961[regelnummer] Moest bliven euwelike gescant. Scipio die Affricaen, Die den Romeinen onderdaen Tlant van Affriken hadde gemaeet, 965[regelnummer] Der hi dicke om hadde gewaect Menige pineGa naar voetnoot1 ende menigen strijt Om dat hi gewroecht was tere tijt Dat hi van zilvere hadde iuwele Van .X. merken (en was niet vele), 970[regelnummer] Der om woude men hem senden In verren landen en̄ in allenden, Tote dat hi sijn onseout dede; Mer hi bleef in zine stede. Die goede s' Valerius 975[regelnummer] Serijft in zinen boeken aldus: Alse .j. man, wildijt weten, In zinen dienste es geseten, Ende dan cortelike waert rike, Dat es seker ene gelike 980[regelnummer] Dat hi zine rijcheit dan Met redenen niet al en wan. Scepene in alre wise En selen selve copen assise Die si setten ende bestaē voort; 985[regelnummer] Want hem dat niet toe en hoort: Men mochter arch in vermoeden. Scepenen selen hem altoos hoeden Jeghen die gemeente soe zeere,
[pagina 722]
Alse een enape voor zinen here; 990[regelnummer] Want tghemeene goet, verstaet alsoe, Dat hoort der gemeenten toe, Entie gemeente zekerlike Dat sijn die arme entie rike. Der en heeft nieman vordeel an, 995[regelnummer] Here no enape, wijf of man; Ende so wie vanden heren Die dat goet anders kerenGa naar voetnoot1.	voetnoot1 De heer Holtrop had de goedheid mij, bij brief van 20 october 1868, de volgende beschrijving van het fragment over te maken: ‘Dit fragment is geschreven op perkament, in twee kolommen van [42] regels elk. Het schrift is van het einde der XIV^e of het begin der XV^e eeuw. Het fragment bevat geene versierde letters. - De opschriften der capittels(?) b.v.: Hoe een groot clerc scrijft van den keyserike zijn met roode inkt, en door al de aanvangletters van iederen regel of vers is een rood streepje gehaald. Voor sommige regels staat, in rooden inkt, het paragrafteeken. - De beginletter van ieder kapittel is grooter dan de overige beginletters. Het schrift is niet fraai, maar duidelijk. De opschriften zijn niet genummerd.’ voetnoot1 V. 80 en 81 staan onderling verwisseld. voetnoot1 Vier regels overgeslagen, waarvan twee (446-447) achter vers 453 staan. voetnoot1 Zeer onduidelijk. voetnoot1 De heer Holtrop had de goedheid, bij eene tweede collatie sommige uitgesletene plaatsen met een reagens op te halen. Wij mogen dus allezins op de nauwkeurigheid der copie staat maken.

Vorige Volgende

Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan van Boendale, Hein van Aken e.a.

Bijlage G.
Boec vander wraken.

Hoe een groot clerc scrijft van den keyserike.

screef ns.

Van der eeren die Christus zelve den keyser dede.

Van wraken over hem die ene stat ongetrouwelec regeren.

Bijlage G. Boec vander wraken.

Hoe een groot clerc scrijft van den keyserike.

screef ns.

Van der eeren die Christus zelve den keyser dede.

Van wraken over hem die ene stat ongetrouwelec regeren.

Bijlage G.
Boec vander wraken.