Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan van Boendale, Hein van Aken e.a.

(1869)–F.A. Snellaert– rechtenstatus


Die vierde plaghe en̄ dat vierde ghebot. HOort hoe die vierde plaghe si. Daer was veel grote sericheit bi. Het quamen so veel honts vlieghen / Dat voor hen moeste neder sieghen 615[regelnummer] Wilt en̄ tam / ende liden quale / En̄ dat arm volc altemale. Dier vlieghen wert veel over al Sonder mate en̄ sonder ghetal / Haer steken en̄ haer omme varen 620[regelnummer] Doede menech moederbaren; Van hen en conste hem nyment bewaren. Dese honts vlieghe heeft honts zede / En̄ honts aert es in haer mede. De hont levet als een hont / 625[regelnummer] Der moeder trouwe waer hem oncont; Hem es die vader onbekint / Aen selker trouwen es hi blint. Dit exempel wil ic gheven Hen allen die naden honden leven / 630[regelnummer] En̄ en achten niet haren vader / Noch hare moeder beyde gader Van dien si menscheliken sijn gheboren / Die sijn eweliken verloren /
[pagina 573]
En̄ haers en wert nemmermeer raedt. 635[regelnummer] Dair om ons God ghegheven haet Dit vierde ghebot / en̄ spreect also: ‘Mensche / du saelt altoos eren hoe Den vader entie moeder dijn Met goeden werken waer si sijn / 640[regelnummer] Soe verwerfstuGa naar voetnoot1 die hulde mijn.’ Mensche / hoor en̄ merc aen mi / Die goede God die heter di Dinen vader entijnre moeder eren / Op dat ghi wilt u salicheit meren. 645[regelnummer] Drie vadere en drie moedere sijnt Die eren sal een yghelic kijnt. Den eersten vader diemen sal Metter moeder eren over al / Mensche / dair af sidi gheboren. 650[regelnummer] Drie eren sijn daer toe vercoren Daer duse mede eren sout. Dat eerste: en sijt niet alte bout Ieghen den vader entie moeder dijn / Stuere redene laet jeghen hen sijn / 655[regelnummer] Eertse met woorden en̄ metter daet. Hoort wat Salomon ghesproken haet: ‘Wie sinen vader qualiken toesprect En̄ siere moeder niet en eert / hem ghebrect Sire zielen salicheit en̄ wert verlecht; 660[regelnummer] Want sijn ziele die wert ghevecht In midden in die donckerheit Der hellen. Hoort wat Catoen seyt: ‘Des vader segheninghe maken can
[pagina 574]
Der kinder huus / daer merket an / 665[regelnummer] En̄ der moeder vloekende mont Keert omme haer salicheit / ic doet di cont / Aen der zielen en̄ aen den levene.’ Die ander eer merct evene / Dats dattu vader en̄ moeder sout 670[regelnummer] Eren / so wert di seker hout God en̄ die werelt openbaer / En̄ dijn kinder nemens waer. Eert vader en̄ moeder / en̄ arbeit hen voer / Soe dat dijn kint aen di nemt spoer 675[regelnummer] Als dije crancheit gaet toe / Dat dijn kint an di doe alsoe. Ihesus Sydracs sone ons leert: ‘Wie vader en̄ moeder eert Die wert oec vanden kinderen sijn 680[regelnummer] Vervroudt / dats dicke worden aenscijn; En̄ roept hi Gode in node an / Onse Here Hi hoort hem dan. Die derde es / sijt ghehoorsaem Vader en̄ moeder en̄ onderdaen / 685[regelnummer] En̄ staet te haren ghebode / Soe werdi ghedanct van Gode / Dien dinkesGa naar voetnoot1 en̄ verghet niet. Merct wat ons Paulus hier bediet: ‘Kinder / ghi sult onderdaen 690[regelnummer] Sijn uwen oudrenGa naar voetnoot2 / sonder waen / In Gode / want het es recht.’ Nu hoort wat ons seecht slecht
[pagina 575]
Salomon die wise / die vroede: ‘Soe wie dat sparen wil die roede / 695[regelnummer] En̄ te slane niet en vaet Sijn kinder / dat hise haet. Wie sijn kinder lief heeft Hi castijse / die wile hi leeft.’ Daer af hout / mensche / dit ghebot: 700[regelnummer] Eert vader en̄ moeder also di God Ghebiedt. Ghi vader / dwingt u kint / Die wile si onder u roede sijnt / Met leren / dat ghise te doechden bint. Mensche / nu hoort voort bat 705[regelnummer] Die ander ghebot en̄ hout dat / Want ic wilre u in leren Hoe du dien andren vader eren En̄ die andre moeder sout: Die eert altoos en̄ sijt hen hout. 710[regelnummer] Dien vader en̄ dierGa naar voetnoot1 moeder dient Gheestelijc / so sidi Gods vrient. Die paeus die es dese vader / Die bisscoppe entie legate allegader / Die dijns gheloven sijn behoeder. 715[regelnummer] En̄ soe es die goede moeder Dier Kerstenheit dier sijt bi In hare eren altoes si. Toten priesteren Ons HereGa naar voetnoot2 sprect: ‘Hebt mine ghewout en̄ verwect 720[regelnummer] Den mensche / dat heet ic di. Minen gheest soe laetic di.
[pagina 576]
Wien ghi met berouwe sijn sonden vergeeft / Weet dat hi dan gheen sonde en heeft.’ Daer omme / mensche / volghe mi / 725[regelnummer] Met goeder trouwen radic di. Ofte papen onpleghelijc waren / En̄ hen selven niet en bewaren / Merct haer lere en̄ niet haer leven; God heeft hen die macht ghegheven 730[regelnummer] Dat si di zelen raden wel / Daer omme een mensche hebben sel Voor oghen en̄ hen altoos eren. Twe dinghe wil ic di leren / Dier ghi moet sijn onderdaen: 735[regelnummer] Dijnre kerken en̄ dinen prochiaen. Ghine selt emmer / wat dijns ghesciet / Ieghen dinen prochiaen striden niet / Die di tenen vader ghegeven ist / Noch jeghen die Kerke die di Krist 740[regelnummer] Tot eenre moeder heeft ghegeven; Dien seldi emmer sijn veneven / Soe mach dijns wel werden raet. Hoert wat Matheus ghesproken haet: ‘Mensche / die di heeft ghewracht / 745[regelnummer] Dien hebt lief dach en̄ nacht / En̄ eert sijn dienren / waer ghise siet / En̄ dies en seldi laten niet.’ Dat ander es: ‘Wildi Gods knecht Sijn / soe doet der Kerken recht / 750[regelnummer] En̄ en brect niet haer goet ave Dat God wil hebben teenre gave. Salomon sprect dit ghedichte:
[pagina 577]
‘Mensche / dijn aensichte Laet vroe in allen gaven sijn 755[regelnummer] En̄ der Kerken thare sijn. Gregorius die sprect oer: ‘Hi es wel een dommer goec / Wie met wille der Kerken goet Behout / want hi jeghen Gode doet.’ 760[regelnummer] Ghi selt altoos ghehoorzaem wesen Dinen prochiaen. Wildi ghenesen Ander zielen / soe ghedinct dat God Ghehoorzaem was tot inder doot. God selve dede ons ghehoorsaem cont / 765[regelnummer] Hi sprac door eens propheten mont: ‘Te wien wil ic die oghen mine Laten int openbaer scinenGa naar voetnoot1? Tot nyemene anders dan tot dien Dien ic ghehoorsaem mach sien 770[regelnummer] Sinen oversten en̄ gherne hoort En̄ vrochtet mine woort / Die comen inden ewighen oert.’ Die derde vader die es goet. Wel hem die nade ghebode doet / 775[regelnummer] Dat hi dien vader ere biedet / En̄ sijnre liever moeder miedet Met bedinghen / der maghet Marien / Daer die sundaren na screyen / Die hare ontbeiden nacht en̄ dach / 780[regelnummer] Want nyement hare voleren en mach. Dat neemt / mensche / in uwen sin: Ten minsten seldi doch hen
[pagina 578]
Drien eren altoos bieden / Op dat ghi wilt mieden 785[regelnummer] Die ewelike salicheit. Dat eerste dat si di gheseyt: Oft ghi wilt staen na ghenaden / Soe seldise tuwen huse laden / Dats in u herte / sonder verste. 790[regelnummer] Dair seldi laden Ihesum Kerste. Sente Pauwels sprect tot ons: ‘Ghi sijt een tempel des Gods Sons / En̄ in u woont die Heilighe Gheest.’ SoeGa naar voetnoot1 cleyne mensche / dattuus weets 795[regelnummer] Dat God in di ghehuset haet / Als du met dijnre mesdaet Hem van di verdrives En̄ biden duvel blives / Soe latene weder snelle 800[regelnummer] In dijns herten selle / En̄ doet als eens een here dede Die Gode loet in sijn huus met bede / Want hi met innigher herten sprac: ‘Mijn dochter heeft onghemac 805[regelnummer] En̄ es van ziecten zeer bezwaert / Dair omme mijn herte / Here / begaert Dat Ghi des wilt gheroeken / Dat Ghi mijn huus wilt versoeken / Dat mine dochter werde verquict 810[regelnummer] Die ter doot es ghescict.’ Mensche / dat es die ziele dijn Die van sunden lidet pijn /
[pagina 579]
Want si daer af wert onghesont. Nu hoort des propheten mont. 815[regelnummer] Hi sprect: ‘Here / hemelsche Vader / Heilt mijn ziele / die alle gader Van sunden cranc es; die weder herlave / Want ic jeghen Di ghesondicht have.’ Dus laet te di den Sceppere dijn 820[regelnummer] Metter liever moeder sijn / Der liever maghet Marien / Daer die sundaren op lyen. Een Helighe sprect met sueten sinne: ‘Verheffe di / mine vriendinne / 825[regelnummer] Mijn scone / ende coemt te mi / Die winter es henen / dat segghic di / En̄ des regens inde; Dat sijn mine sunden.’ Dat ander / mensche / verstaet al: 830[regelnummer] IeghelijcGa naar voetnoot1 weert van rechte sal / Die lieve gaste ghebeden haet / Sijn huus van alre vlecheit quaet Reyne maken en̄ keren; Mensche / wiltuGa naar voetnoot2 dijn ziele gheneren / 835[regelnummer] Soe veecht reyne dijns herten cluse En̄ laet dan Onsen Here tinen huse. Met rouwen suldi te gader striken Die sunden die aen di bliken / En̄ met biechten werptse van u; 840[regelnummer] En̄ daer na laet Gode tot u / En̄ bestroyt dijn herte
[pagina 580]
Met rouwen / met boeten en̄ met smerte. Dijn huus suldi sieren aldus / Het sprect sinte Ieronimus: 845[regelnummer] ‘Die siele die moet salich sijn / Die met goederGa naar voetnoot1 werken schijn Haer herten reynen alle daghe / Dat si des te bat behaghe Gode / die si dair inne neemt. 850[regelnummer] Al selkerGa naar voetnoot2 herten wael teemt Datsi haer bewaer met goeder daet; Want si in hair ghehuset haet Gode / die met sire macht Hemel en̄ eerde heeft ghewracht. 855[regelnummer] Dat derde / mensche / wel behout / Daer du Gode met eren sout: Weder ghi thuus sijt ofte op weghe / Soe suldi selker zeden pleghen / Waert u yegherinc mach ghescien / 860[regelnummer] Dat ghi selt Gode inGa naar voetnoot3 messen sien: Het es der zielen een groot ghemac. Iacob / die patriarke / sprac: ‘Gode hebbic ghesien openbaer / Van lede te lede namGa naar voetnoot4 ic sijns waer / 865[regelnummer] Dies es vroe die ziele mijn.’ Het spreect sinte Augustijn: ‘Wij sien hoe suete dat es Crist / En̄ sine volmaectheit watter ist;
[pagina 581]
Wi sien sijn sierheit openbaer / 870[regelnummer] Wi sien dier Heilighen scare / Wi sien na sijnre gherechticheit Sine volcomene weerdicheit; Wi sien des Vaders ghewout / En̄ des Soons wijsheit menich fout / 875[regelnummer] En̄ des Heilichs Gheests meldicheit. Deser drier namen beelde vorseyt Sijn aen enen God ghewant / DieGa naar voetnoot1 vrolijc ons becant. Daer omme / mensche / pijnt u te keerne 880[regelnummer] U herte / te gane ter kerken gheerne / En̄ eert den vaderliken God / En̄ pijnt u te houdene sijn ghebot / Dats dat ghi selt vader en̄ moeder eren / Op dat ghi wilt te Gode keren / 885[regelnummer] En̄ uwer sielen salicheit meren.	voetnoot1 Hs. verwelfstu. voetnoot1 Hs. Die dings. voetnoot2 Hs. vrienden. voetnoot1 Hs. dien. voetnoot2 Hs. Heren. voetnoot1 Hs. Haten met o. scine. voetnoot1 Hs. Eoc. voetnoot1 Hs. U ghelijc. voetnoot2 Hs. witu. voetnoot1 Hs. goeden. voetnoot2 Hs. selke. voetnoot3 In staat niet in het hs. voetnoot4 Hs. na. voetnoot1 Die en Sijn van v. 877 en 878 staan in het hs. onderling verwisseld.

Vorige Volgende

Die vierde plaghe en̄ dat vierde ghebot.