|
| |
| |
| |
Het leven van Jozef.
Tweede boek.
DE Zon, die, met haer komst, het veld en vee verkwikt,
Den zilvren uchtentdauw, van kruid en bloemen, likt;
Vernieuwde lust en kracht aen mensch en vee kan geven,
Het weereldsche gewoel herstelt, en brengt in 't leven;
Bestraelde 't aerdryk weer, uit haren steilen trans,
En lachte 't alles toe, met haer' gewenschten glans,
Behalven die, in boei en kluistren opgesloten,
Zich zagen, met verdriet, van zulk een' troost verstooten,
En, uit geheugen van dat waerd genot, voorheen,
Thans klaegden, dat die glans voor hun in 't duister scheen.
Doch meerder dan voorheen vervrolykt, door't verwachten,
Dat Jozef hun verdriet en smerten zal verzachten,
Door zyn beloofd verhael en melding, hoe hy is
Gewikkeld in het leet van dees' gevangenis;
Zyn ze allen nu by een. Elk leent aendachtige ooren.
En Jozef laet terstond, op deze wys, zich hooren.
| |
| |
'k Ben een Hebreeuwsche Telg, des vromen Jacobs zoon,
Een vrucht van vaste trouw, een zuurverzoetend loon
Van sterkbeproefde min, na lange onvruchtbaerheden,
Om zusterlyke smaed te ontwyken, afgebeden.
Myn Overbestevaêr was Abraham, bekend
Door 't vruchtbaer Oosterland van 't een tot 't ander end',
Die in zyn' tyd, uit nood, van 't misgeslaegde voeder,
Voor zyn ruimtallig vee, met myne Oudbestemoeder,
Hier in Egypten kwam, daer Sara, schoon niet jong,
Door haer onnoozel oog en schoonheid, Faro vong,
En, op het eerst gezicht, des Konings zin in liefde
Verwarde, en hem het hart met zulke prikkels griefde,
Dat hy, door Abraham misleid, die deze Vrouw
Deed voor zyn Zuster gaen, haer dus onwetend zouw
Doen hebben deel aen 't Ryk, begunstigd met zyn bedden,
Had God het niet gestuit, om Abraham te redden.
Gewis, doorzocht men eens de boeken van dit Hof,
Men vond daer menig stuk gemeld, tot Abrâms lof.
Want hy, in vee en land gezegend boven maten,
Was aller vroomen stut; maer trotschen en verwaten,
Zoo groot een vyand, dat hy hen met schrik verjoeg,
En vyf paer Koningen, op eenmael, zelfs versloeg;
Daer hy zyn Broeder Lot, uit slaverny, verloste,
En niets nam van den buit, dan teergeld en de koste,
Ten blyke van zyn magt en eigen overvloed.
Zelfs gaf hy Zalems Vorst de tienden van zyn goed,
Om aller goden God, wien dees, als Priester, diende,
In vrede en zegening te houden, zich ten vriende.
| |
| |
Myn Grootvaâr lzak, door het Goddelyk gebod,
Gesteld op zware proef, kreeg 's Vaders erf en lot.
In hoogen ouderdom en scheemring zyner oogen,
Door zyner Vrouwe raed en schranderheid, bedrogen,
Gaf hy zyn' zegen aen myn' Vader, wien dit recht
Van zynen ouder Broêr, by koop, was toegezegd,
Hoewel zyn euvelmoed geweldig was te duchten,
Zoodat myn Vader moest naer Paddam Aram vluchten.
Ook schuwde hy te meer het Kananesche Land,
Dewyl de jeugd zich daer verliep, in weelde en schand';
Waerdoor de aloude tucht gewis moest gaen verloren,
By 't basterd nageslacht, uit dit gebroed geboren.
Gelyk Grootmoeder aen Oom Ezau had gezien,
Die Vader daarom ried, om derwaert heen te vliên,
En, uit haers Broeders huis, een Telg ter Vrouw te nemen,
Die, naer der Vadren aert, in deugd en trouw, mogt' zwemen.
Hier was 't, dat Jacob, als my dikwils is verteld,
De jonge Rachel eerst ontmoette, in 't open veld;
Die hem, door 't zedig oog en schoon gelaet, bekoorde,
En 't hart te meer ontstak, wanneer hy uit haer hoorde,
Dat zy een Dochter was van Laban, Nahors erf,
Daer zyne Moeder ook aen hem, zoo menigwerf,
Verhaeld had, dat hy toch aen dat geslacht zou trouwen,
Om d' onvervreemde vrucht, uit zulk een' stam, te bouwen,
Van Laban ook terstond erkend; met hart en hand
Verwelkoomd, en in huis geleid, als bloedverwant,
Ontdekte hy, wel haest, den Vader zyn gedachten
Voor Rachel, die hem deed op hare liefde wachten;
| |
| |
Verzocht haer voor zyn Vrouw, en bood zich aen, ten prys
Van zeven jaeren dienst, zyn liefde ten bewys.
Oom Laban stemt het toe; doch zyn geslepen oordeel
Keert straks de eenvouwigheid myns Vaders tot zyn voordeel.
Een andre Dochter was in huis, wat meer bejaerd,
Van oogen zwak en teêr, in schoonheid min vermaerd,
Van ingetogen geest, en kuisch en stil van zeden.
Die dacht het Laban best aen Jacob te besteden.
De jongste, vol van geest en lustiger van aert,
Wierd naderhand wel ligt, naer 's Vaders keur, gepaerd.
Het stuk word stil besteld; en Labans looze reden
Houd Jacob in den dut, door dubbelzinnigheden.
De Feestdag word bestemd, de Bruiloft toebereid,
't Gemeste vee geslacht, de Bruid, ter Feest geleid,
Uit maegdelyke schaemt', met zachte sluierkleeden,
Als een sieraed, voor 't oog, bedekt om al de leden;
Tot dat ze, uit 's Vaders huis, in Jacobs tenten ging,
Die haer met ongeduld, in Rachels naem, ontfing,
Bekende voor zyn Vrouw, en met zyn liefde streelde.
Maer als de Morgenstond zyn glansen mededeelde,
Lag Lea in zyn schoot, en zyn verbysterd hart
Werd, in een vreemde spyt, om dit bedrog, verward.
Straks deed hy Laban aen; en vroeg, met bittre klagten,
Wat reên hy had, om hem zoo schamper te verachten?
Oom Laban gaf hem fluks, al boertend, dit bescheid:
Gy zyt een Vreemdeling, ô Neef, en, in 't beleid
Van dit Gewest en Huis, nog ruw en onbedreven.
Men zal hier (dit 's Lands wys) geen jonger Dochter geven
| |
| |
Ten Huwelyk, zoo lang in 't huis eene ouder is,
Die niet getreden zy in de Echtverbindtenis.
Stel maer uw hart gerust. Myn Lea, in haer' handel
Oprecht, geschikt en trouw, zal u wel, in uw' wandel,
Haer waerde merken doen, en, door oprechte vlyt,
Uw hart, nu warsch van haer, verwinnen door den tyd.
Maer Jacob, gansch ontroerd, door liefde, spyt en toren,
Had, voor Oom Laban, thans zoo luttel hart, als ooren.
De oprechte teederheid, door zulk een argelist,
Versteken van haer wensch, bragt 't vreedsaem hart in twist.
Zyn klagen hield niet op, voor dat wierd uitgevonden,
Dat hy ook Rachel zou genieten, mits verbonden,
Voor haer, nog zeven jaer in Labans dienst te gaen,
En al zyn vee, gelyk voorhenen, gaê te slaen.
Dit doet hy: want zyn geest of liefde kan niet rusten,
Voor hy zyn Rachel heeft, het voorwerp zyner lusten.
Uit dit, het eerste leet, myn' Vader aengedaen,
Is meenig huiskrakeel en twistgeschil ontstaen.
Want deze Vrouwen, schoon ook Zusters van een' Vader,
Door wangunst, yverzucht en achterdocht, te gader
Gedreven, toonden zich gedurig, om 't bezit
Van Jacobs hart en min, zoo tegen een verhit,
Dat Vader Jacob zelf, hoe vreedsaem en bescheiden,
't Geduld somtyds verloor, in 't twisten van die beiden.
Te meer, toen Lea zich gezegend zag met kroost,
En reeds vier Zoonen had, voor haer tot heul en troost;
En Moeder Rachel, als geheel onvruchtbaer, treurde,
't Geen haer, in wrang verdriet, het hart inwendig scheurde.
| |
| |
Zoodat zy voornam, uit haer dienstmaegd, in den nood,
Een kind van Jacobs min te koestren, op haer' schoot,
Dat zy, als Erfgenaem van 't hare, zou onthalen,
En, als een tegenpand, voor Lea's oog doen pralen.
Dit lukte wel, en Dan en Naftali in 't eerst
Vermeerden Jacobs huis, en Rachels vreugd, op 't zeerst.
Maer Lea toefde niet, in dit geval, verbolgen,
En deed haer dienstmaegd ook dit zelfde voorbeeld volgen,
Dus werden Jacob, Gad en Azer, toen ter tyd,
Uit Zilfa, Lea's maegd, geteeld, tot Rachels spyt.
Ook was die Vrouwentwist zoo hevig in haer tochten,
Dat zy, om Dudaïms, verruilden en verkochten
De rust van eenen nacht, in Jacobs liefdeschoot,
Waer Lea toch alleen de vruchten van genoot.
Elf kinders pronkten reeds in 't huis van Jacob; zeven
Had Lea voortgebragt, gezond en frisch in 't leven;
Daer Rachel zonder kroost, onvruchtbaer, eenzaem zat,
En niet dan Jacobs gunst, tot haer vertroosting, had.
Maer toen behaegde 't God, haer kermen te verhooren,
Als 't schier onmooglyk scheen, en toen ben ik gebooren,
Een afgebeden Zoon van ouderdom, een vrucht,
Verkregen van Gods hand, door kermen en gezucht.
Wat was de vreugd in huis byzonder uitgelaten!
Dit langgehoopte lot behaegde boven maten.
De blydschap raekte elk een, hoewel het Lea speet,
Die, met haer kindren, voedde een heimlyk harteleet.
De zegen was, zoo 't scheen, voor Jacob nu volkomen,
En, door dit kind, de smaed van Rachel weggenomen.
| |
| |
Maer Jacob, wien allengs de dienstbaerheid verdriet,
Was wel voorzien van vee; maer juist van landerf niet.
Des zocht hy ook, kon 't zyn, op eigen grond, te leven
Met Vrouw en Kroost, en 't goed, hem in Gods gunst gegeven.
Doch, ook met reên, beducht, dat Laban weêr, met twist,
Dien tocht verhindren zou, indien hy daer van wist,
Breekt hy in 't heimlyk op, en trekt naer 's Vaders erven,
In hoop van dien nog eens te ontmoeten, voor zyn sterven.
Hy kwam, met moeite en zorg en langsaem reizen, aen,
Door Edoms Landen heen, aen de oever der Jordaen.
En sloeg zyn tenten op, in de uitgebreide streken
Van 't grasryk Land, besproeid met frissche waterbeken.
't Geen Jacob, eerst verheugde, in deze vrye lucht,
Was Rachels blyde maer, die, andermael bevrucht,
Dus heldre blyken gaf van 's Hemels welbehagen,
In dit gewenschte Land. Maer 't eind der zwangre dagen,
Waerop zy Benjamin, vol smert, ter weereld bragt,
Verkeerde, om haren dood, de vreugd in jammerklagt.
Onnodig is het hier de bittre rouwbedryven,
Die Jacob en het huis deed blyken, te beschryven.
Myn Broeders weenden meê; maer Lea kost haer vreugd
In 't heimelyk gevoel naeuw dekken. Myne jeugd,
Van Moeders heul ontzet, en aen haer' wil gelaten,
In zulk een menigte van Broedren, die my haetten,
Om Moeder Rachels wil, werd daedlyk blootgesteld
Voor overlast en smaed en velerlei geweld.
| |
| |
Myn Vader merkte dit, en nam my in zyn hoede,
Met dubble liefde en zorg, die al dit leet vergoedde.
Ik was zyn troetelkind, de speelpop van zyn kroost,
De lust zyns ouderdoms, en zyner oogen troost.
Ik speelde voor zyn' voet; hy droeg my op de handen,
En ik en Benjamin, wy waren Rachels panden.
Hy leerde my, van jongs, met teedre zorg, hoe God
Hem altyd had gered in nood; wiens dier gebod
Ons strekken moet een wet en grondslag van betrouwen,
En vast gelooven, 't geen ik heb tot hier behou'en.
'k Was steeds voor 's Vaders oog en by hem. Niets zoo groot
Bedoelde myne lust, dat ik niet straks genoot.
Hy gaf my wat ik vroeg; ja schonk my wisselkleeden
Van velerlei koleur, tot siersel myner leden.
Maer, met de teederheid van 't Vaderlyke hart,
Wies myner Broedren haet, de bron van al myn smart.
't Gebeurde eens in den oegst, wanneer wy bezig waren,
Om 't rype en goudgeel graen, in schoven, te vergaêren,
Dat my, die op het veld, vermoeid van 't werken, sliep,
Een wonderbare droom, dien 'k nooit vergeet, beliep.
'k Zag, dacht my, dat terwyl wy elk zyn schoven bonden,
Op eene maet, myn schoof veel grooter werd bevonden;
Dat elf van de anderen, met nederig vertoog,
Zich bogen voor myn schoof, die 't hoofd vast hief om hoog,
Niet anders dan een Vorst, die zich, in 't edle midden
Zyns Hoffelyken stoets, ootmoedig aen ziet bidden.
| |
| |
Dit wonderlyk gezicht deed zich, met zulk een kracht,
Gevoelen aen myn' geest, in dien merkwaerden nacht,
Dat ik geen twyffel sloeg, of 't was my ingegeven,
En van een diep geheim, ten voorbeeld, voorgeschreven.
Dees droom werd straks, door my, den Broederen, verteld,
Die toen zich, by het vee, ook legerden op 't veld.
Maer dezen, verre van, met onverschillige ooren,
Te luistren naer 't verhael myns nachtgezichts verloren
Geduld en lydzaemheid, en barstten uit, vol spyt
En hoon, in bitsche tael en smadelyk verwyt.
Het allereerst gemor begon by Zilfaes Zonen.
Ook achtte Bilhaes kroost myn droomverhael een honen,
En schamprig smalen, slechts uit loutre waen geschied.
ô Schenddaed! riepen zy, die Trotsche, merkt ge 't niet,
Waerdeert ons in zyn oog, gelyk slavinnen kinderen,
Als of der Moedren staet kon Jacobs Zonen hindren.
Hy denkt nog over ons te voeren 't hoog gezag.
Die waen houd zynen geest zoo bezig, nacht en dag,
Dat hy niet rusten kan, en ydle droomeryen,
In zyn bedorven brein, waerdeert als Profeetsyen.
Zyn boosheid was ons lang gebleken en verdacht,
Zoo vaek hy 't kwaed gerucht, van ons, by Vader bragt.
Maer 't hart van Leaes Zoons werd nog veel meer ontsteken,
Om die vermetelheid, dus zeiden zy, te breken.
't Is waer, riep Issaschar, indien wy 't niet verhoên,
Hier wil gewis voor ons iet schadelyks uit broên.
Omdat hy, met gevlei, weet Vaders hart te streelen,
Gelooft hy, dat hy steeds, by ons, die rol zal spelen.
| |
| |
Maer, Jongen, weet, dat gy veel jonger zyt dan wy,
Zoo iemant heerschen zal, 't zal Ruben zyn, niet gy.
Dit stemmen Simeon en Levi, Juda mede
Met Zebulon, alleen is Ruben min te onvrede.
Hy achtte 't kinderwerk, en nam my eens alleen,
En zeide; Jongen, zoo gy op dit spoor wilt treên,
En zulk een ydle waen niet daedlyk laten varen,
Gy zult, ik zeg het u, u zelf' veel onheils baren.
'k Beloofde het. Maer 't was geenszins in myne magt
Te doen naer dezen raed; want op een' andren nacht
Kwam my op nieuw een droom in mynen slaep verzellen,
En, met een wondre kracht, zich voor myn zinnen stellen.
'k Zag aen den oppertrans, in schoon azuur, om hoog,
In 't uitgestrekte perk, en 't licht van 's Hemels boog,
De gulde Zon en Maen en ellef Starrelichten,
In glans en majesteit, voor mynen luister zwichten.
Zy bogen voor my neer, met een ontzag zoo groot,
Als baden zy, om hulp verlegen en in nood.
De geest ontstak my weêr, ik kon my niet weêrhou'en,
Dien droom myn' Broederen en Vader zelfs te ontvouwen.
Maer die berispte my wel heftig, dat ik toch
Zoo ras geen acht zou slaen op droomen, vol bedrog.
Wat meent ge, Jozef, dat uw Vader en uw Moeder
U smeeken zouden, als hunn' heiland en behoeder?
Dat zulk een Broederschaer, voorzien van vee en goed,
Zich voor u buigen zou, en vallen u te voet?
Daer 't u, indien ik vroeg het hoofd kwam neêr te leggen,
Veel eer betamen zou te luistren naer hun zeggen.
| |
| |
Misbruik myn liefde niet, draeg u geschikt, myn kind.
De minste krygt wel eens den voorrang in 't bewind.
Zoo sprak hy, vol van ernst, en deed my verder zwygen,
Naerdien hy zag den haet der Broederen hooger stygen.
My dunkt, al weet ik niet wat verder zal geschiên,
God heeft dat nachtgezicht, my niet vergeefsch doen zien.
Die zelfde Geest, dien 'k toen zoo duidlyk voelde werken,
Liet nimmer na, in nood, my telkens te versterken.
Ja, 't is door zynen troost, dat ik in dit myn lot
Geduldiglyk berust, als in den wil van God.
Myn Broeders onderwyl, door die vertelde droomen,
Zyn daer op tegen my, zoo heftig, ingenomen,
Dat zy my overal van hunnen bitschen haet
De blyken deden zien, in woorden en gelaet.
Wat ik bedryven mogt werd kwaed, by hen, geheten;
En ik mogt niet in 't minst van hun bedryven weten.
De onnoozle Benjamin was zelfs, in dit geschil,
Van hun ook min geacht, om Moeder Rachels wil.
Maer Vader maekte 't goed, die stelde ons boven allen.
Zyn teedre voorzorg, die, in allerlei gevallen,
Ons gadesloeg, beschonk, door wys en kloek beleid,
Ons met een dubble maet van haer weldadigheid.
Wy hadden steeds by hem de naeste en beste weiden;
De ruimste waterwel was altyd voor ons beiden;
En al wat zyne keur of nut of oorbaer vond,
Was voor zyn' Benjamin en Jozef t' allen stond.
Nu hoort eens, tot hoe ver, als haet het hart koomt roeren
Van Broederen, de wraek hun zinnen kan vervoeren.
| |
| |
Helaes! dan baet beleid, noch teeder toeverzicht,
Noch Vaderlyke zorg, noch bloed, noch eer, noch pligt.
't Gebeurde omtrent dien tyd, dat, door de zomerdroogte,
Het voeder was verdord, en des op onze hoogte,
Voor 't uitgebreide vee, geen overvloed van gras,
Naer eisch der menigte, gelyk voorhenen, was.
Dit maekte, dat somtyds myn Broêrs naer andre streken,
Wel verre van ons huis, al weidend', henen weken.
Thans waren ze, in die hoop, naer Sichems dal gegaen,
Om, voor een' tyd, aldaer hun tenten neêr te slaen,
En, in dees' vruchtbren oort, het vee te laten weiden.
Maer, als zy hier te lang, naer Vaders meening, beidden,
En hy voor vee en volk, met kommer, werd bestreên
In 't liefde dragend hart, sprak hy tot my; Ga heên,
Naer Sichem, en verneem naer 't welzyn uwer Broedren,
En vraeg uit mynen naem, hoe 't staet met vee en hoedren.
En neem, met myne groet en wensch van heil en vreê,
Wat oly, bloemenmeel, en andren voorraed meê.
Zeg, dat uw Vader, door 't vertoef, begint te vreezen,
Of eenig leet, somtyds, hun mogt bejegend wezen,
En dat hy hartlyk wenscht, zoo 't voeglyk kon geschiên,
Zyn kinders weêr byeen, rondom zyn huis, te zien.
'k Verheug my in 't bevel, door Vader, my gegeven,
En maek my straks gereed, om derwaert heen te streven.
Ik trok myn' besten rok en schoonste kleders aen,
Als of ik zou ter feest, by myne Broeders, gaen.
De lust was my tot spoor, en 't uiterste verlangen,
Om spoedig daer te zyn, verhaestte myne gangen.
| |
| |
't Naby gelegen dal van Sichem, waer omtrent
Myn Broeders moesten zyn, was my niet onbekend.
Maer 'k vond noch mensch, noch vee, des liep ik eenzaem dwalen,
Onzeker hoe ik best van hun bescheid zou halen.
Doch als ik moêloos wierd, ontmoette ik, by geval,
Een' Man, die hier zyn werk verrichtte in 't lage dal,
En vriendelyk dus sprak: wien zoekt ge op deze wegen,
ô Jongling, meld het my? my dunkt, gy schynt verlegen.
Zyn 't Jacobs Zonen ook, naer wie gy zoekt en ziet?
Voorwaer, gy zyt van 't kroost, bedriegt myn oog zich niet.
Men zag op gistren hen nog weiden, in dees streken,
Maer, als hun gras en vocht ontbrak, zyn zy geweken
Naer Dothan, ginder in 't gebergte, dien weg uit.
Dus luidde; hoorde ik in 't voorby gaen, hun besluit:
't Zal beter zyn voor 't vee in Dothan; die valleien
Zyn steeds voorzien van vocht en malsche klaverweien.
Daer zyn ze nu, en zoo gy spoedig henen snelt,
Kunt gy, eer de avond valt, nog by hen zyn in 't veld.
'k Bedankte dezen Man, en spoeide voort myn gangen
Naer 't aengewezen land, met ongemeen verlangen,
Om by het Broederheir te zyn, en hun te saem
Te wenschen heil en vrede, uit Vader Jacobs naem.
Zy zagen naeuwlyks my van verre tot hen komen,
Of schoolden straks by een; 't geen ik had opgenomen
Voor een goedgunstig blyk; maer ik bemerkte ras,
Zoo dra ik nader kwam, wat de oorzaek daer van was.
| |
| |
Hun wezens stonden niet als gistren of voordezen,
Of als het Broeders past, by 's Broeders komst te wezen.
Een dolle woede, vol van toorn en bittren haet,
Glom hun als vuur in 't oog, en bleek uit hun gelaet.
Het aenzicht rood als bloed, verbolgen en ontsteken,
Ontstelde myn gemoed; ik kon van vrees niet spreken.
Ik boog my voor hun neêr met diepe eerbiedigheid,
Zoo vriendlyk als ik kon, en vroeg hun naer bescheid
Van hunnen welstand, en van 't vee, van Vaders wegen.
Zy spraken alle door hun oogen, schoon zy zwegen.
Doch Levi vatte 't woord, en sprak met groot getier:
Zoo, meester droomer, kind van weelde, koomt ge ook hier
Verspieden, of gy iets, om Vader te believen,
Van ons gedrag, aen hem, op 't ergst kunt overbrieven?
Of hebt gy weer wat nieuws gedroomd, het welk ons raekt,
En over uwe Broêrs u verder meester maekt?
Verwacht gy niet, dat wy, voor u te voet gevallen,
U als een' Vorst of God verheffen boven allen?
Ik zweer u, stoute Gast, uw droom wil dezen dag,
Nog dalen op uw' kop, zoo Levi iets vermag.
Ja, sla hem vrylyk dood, zegt Azer, dien verrader,
Dien Broêrverklikker, dien aenbrenger, by zyn' Vader.
Zy stemden allen schier eenstemmiglyk, alleen
Woog Juda dat besluit te wigtig, zoo het scheen.
Maer Ruben, de oudste, met myn deerlyk lot bewogen,
Sprak voor my in, en zei, hy zou het niet gedogen,
Dat Broeders van één huis hun handen met het bloed
Van eenen Broeder zelfs bezoedlen, en 't gemoed
| |
| |
Bevlekken door een schuld, uit geen geheugenissen
Van God en menschen, ooit te vagen of te wissen.
De Hemel zou dit kwaed t' huis zoeken, op zyn' tyd.
Zy mogten, moest het zyn, tot koeling hunner spyt,
Den Jongen in een' kuil, of een der lege putten
Neêrwerpen, want voor bloed zou hy den Knaep beschutten.
Hier mogt hy van zyn doen zich zuiveren voor God,
En dragen 't bitter leet van zyn meêwarig lot.
't Gevoelen was verdeeld, en rees tot hooge woorden,
Die Ruben, zoo het scheen, om my het hart doorboorden.
En wyl men geen gehoor aen zyne reden gaf,
Liet hy ze in hun verwyt, en scheidde van hun af,
Om naer zyn vee te zien, dat, in de lage dalen,
In 't heetste van den dag, ging zonder opzigt, dwalen.
Gelyk een weerloos Lam, betrapt by 't Wolvenest,
Beschouwt, met bangen schrik, die doodelyke pest,
Terwyl roofzuchtigheid, met onverzaedbre tanden
En dorst naer 't lauwe bloed, vast dreigt het aenteranden.
Dan beeft het arme Dier, en trilt, en ziet rondom;
't Wil blaeten, maer helaes! de doodschrik maekt het stom:
Zoo stond ik bang en droef, en poogde, door myn schreien
Het Broederlyk gemoed te smeeken en te vleien.
Ach! lieve Broeders, 'k val u biddende te voet,
Verschoon me, om Vaders wil. 'k Ben immers van uw bloed.
Heb ik zoo zwaer misdaen; 'k ben jong en onbedreven,
'k Zal boeten voor uw oog, en naer uw wenken leven.
Ach! dood my niet; 'k zal gaen, waer gy my nooit zult zien:
Ach! spaert uw' Broeder, die u aenbid, op zyn kuien!
| |
| |
Hoe nedrig is hy nu, riep Issaschar, nu mogen
Onze oogen reeds zyn' droom verkeeren zien in logen.
Elk lachte in myne smert, en yder scheen, om stryd,
Nu te yvren, om zyn' haet te toonen, door 't verwyt.
Of nu myn bang gezucht, of inkeer, my ten goede,
Of eene onzigtbre hulp me, in dezen nood, behoedde,
Weet Hy, die alles weet. Men gaf in 't eind gehoor,
En Rubens voorslag ging, by al de Broeders, door.
Men zou my in een' put, niet ver van daer, bedelven,
En laten, zonder spys of drank, my aen my zelven.
Het vonnis was, zoo dra men 't eens werd, niet geveld,
Of 't werd, door heete drift, terstond in 't werk gesteld.
Een oude waterput, zoo 't scheen, weleer gegraven
Van Herdren, hier om streeks, om 't weidend vee te laven,
Doch nu van geen gebruik, verouderd en begroeid,
Naerdien men beter had, met ruimer vocht besproeid:
Een oude en ryzige eik, die eertyds, met zyn lover,
En schaduw, 't drinkend vee gedekt had, hing 'er over:
Dees put, als uitgedacht tot mindring van myn straf,
Werd dus geschikt, om my te strekken tot een graf.
Myn kleed van fyne wol, het blyk van Vaders liefde,
't Welk hun, in 't nydig oog, tot zoo veel afgunst griefde,
Werd my gansch ruw en forsch, met haest van 't lyf geschud,
Men drong, en stuwde my vast voorwaert, naer den put.
Men wierp een ruwe koord om de uitgebreide takken,
Waer langs men my beneên, tot op den grond, liet zakken.
De koord, weêr opgehaeld, benam my allen schyn
Van ooit, door menschen hulp, hier uit gered te zyn.
| |
| |
De put was op den grond gevloerd met zand en aerde,
En in zyn wél gestopt, dat daer geen vocht vergaerde.
Dit gaf my nog, zoo 't scheen, wat uitstels voor myn' dood,
Maer veel te kleen een' troost, in zulk een' grooten nood.
Denkt, hoe 'k te moede was, als ik, onnoosle Jongen,
Van vyf paer Broederen, moorddadiglyk, besprongen,
Gesleept, geschopt, gevloekt, dien doodelyken kuil
Beschouwde, en gapen zag, gelyk eens Tygers muil;
En daedlyk, op het hoog bevel, in dezen kluister,
Langs 't neêrgeschoten touw, moest gaen in 't eeuwig duister.
Wat was myn geest bedwelmt! hoe trilden al myn leên!
Wat poging deed ik niet, met tranen en gebeên!
Vergeefs. 't Moest zyn. 't Werd my gerekend voor genade,
Dat zich de wraek terstond niet, met myn bloed, verzaedde.
Hier zat ik, tot den dood bedroefd, vol angst en schrik,
Niet wetend' wat te doen. En ieder oogenblik
Scheen my een dag, een jaer. In dit zoo smertlyk lyden
Kwam my 't geheugen van 't voorleden felst bestryden.
Och! zuchtte ik, Vader, och! hoe zal uw oude dag
Bezwaerd zyn door myn' dood! hoe zullen zy 't geklag,
Waer van zy oorzaek zyn, aenhooren! met wat logen
Zal uw verslagen geest misleid zyn en bedrogen!
Zaegt gy uw' Jozef, in dees' moordkuil, zonder schuld,
Door Broedrenhaet gebragt, gewis uw ongeduld
Vervloekte uw kinders zelfs; gy schondt uw gryze hairen,
En zoudt, voor stervens tyd, van schrik, ten grave varen.
Ach! lieve Benjamin, myn Broêr, nu zyt ge alleen,
En zult, om Jozefs wil, nooit blyven onbestreên.
| |
| |
Gy zult, by Vader wel, het liefste voorwerp wezen,
Maer daerom hebt gy zelfs te meer den haet te vreezen.
Ook riep ik, Ruben ach! ach Ruben! Ruben, hoor!
Leen aen een' Broêr, in nood, toch een meêdoogend oor.
Gy hebt hier Vaders plaets, en zelfs reeds hooge dagen.
Gy hebt ook eigen kroost, en kunt gy nu verdragen,
Dat, tegen uwen wil, uw' Jozef, zonder kracht,
Door Broedrenhaet, van dorst en honger, hier versmacht?
Ei hoor! ei help, ei wil myn leven toch behoeden!
Kan ik of Vader 't niet, God zal het u vergoeden!
Maer neen: hy is hier niet. Ach! Juda, zyt gy hier,
Ach! hoor myn droef gezucht, myn kermen, en getier.
Gy woud myn bloed niet zien vergieten: ach! myn Broeder.
Ei spreek nog eens voor my, 'k zal u, als myn' behoeder,
Nooit weer beledigen, met schamprig woord of daed,
'k Zal, met ootmoedigheid, uitwisschen al den smaed.
Maer 't was vergeefsch. Toen riep ik uit: ô God der Vadren
Ei red me uit dezen nood; laet uwe hulp my nadren!
Of, zoo ik sterven moet, vergun my, dat myn hart
Den dood, der Broedren haet, en al hun boosheid, tart!
Dus bad ik in den nood, en dezen naren kerker;
En voelde myn gemoed, op 't eind der bede, sterker.
De Almagtige deed my gevoelen, dat zyn geest
De zelfde was, die hy voor my steeds is geweest.
'k Was naeuwelyks bedaerd, om my, naer 's Hemels willen
Te schikken, en de drift van 't byster hart te stillen,
Of 'k hoorde, aen de opening des puts, beneên, in 't diep,
Een mompelend geruisch en stem, die tot my riep:
| |
| |
Leeft gy nog, Jozef? spreek, men zal u middel geven
Om uit te komen, en u laten in het leven.
Ja, Juda, riep ik, ja, myn Broeder, wyl ik hem
Klaer onderscheiden kost, aen zyn verheven stem.
Men liet het touw weêr neêr, ik greep het, zonder dralen,
En mogt, in de open lucht, weer nieuwen adem te halen.
Ik zag niet ver van daer, de Broeders in een' drom,
Met vreemden in gesprek, doch wist geenszins waerom.
Als Juda, onder 't gaen, zyn spraek dus tot my wendde:
'k Heb u, door myn gesmeek, verlost uit doodselende;
Gedraeg u, zyt ge wys, nu voorts bedaerd en stil.
Scheld op uw Broeders niet, maer schik u naer hunn' wil.
Gy moet toch uit hun oog; zy kunnen niet verdragen,
Dat gy, aen 's Vaders oor, hen daeglyks gaet beklagen.
Uw hoogheid heeft uw' val verhaest, heb nu geduld,
Misschien, dat uit uw' staet uw droom nog word vervuld.
Houd slechts, in al uw doen, uws Vaders God voor oogen;
Die wille u overal behoên, door zyn vermogen.
Men zal, het kan nu toch niet anders, dezen liên,
Hier juist zoo wel te pas, u pogen aen te biên.
Dus sprekend', kwamen wy, in allen spoed, te samen.
Men was in overleg, en bezig in 't beramen
Van koop en prys, op my, als eenen slaef, gesteld,
En 't wreede recht van lyf en dood, geveild voor geld.
Men deed my gints en weêr, dan ras, dan langsaem, treden,
Dan loopen, dan weêr staen; men voelde my de leden,
Of ergens ook gebrek mogt schuilen, dat de hoop
Van winst des koopers kon verydlen, met den koop.
| |
| |
Men werd het eindlyk eens, voor dertig zilverlingen,
Die myne Broeders, als een' prys des bloeds, ontvingen.
De koop had nu 't belang weêrzyds te niet gedaen,
Elk schikte zich tot 't zyn, en wy om voort te gaen.
En schoon myn ziel, op 't felst, ontroerd was, by dit scheien,
Myn Broeders zagen 't aen, en lachten met myn schreien.
Wat heeft myn Vader niet, met bitter rouwbeklag,
In 't hooren van myn' dood, verwenscht zyn' ouden dag!
Men heeft hem wis verteld, dat ik, door 't wild, verslonden,
Op 't veld gesneuveld ben, en dat myn rok, gevonden,
Hun tot getuigen is, dat Tyger, Leeuw of Wolf,
My, in zyn ingewand, als in een graf, bedolf.
Neen, Broeders, gy zyt zelfs die Wolven, Bloedverraders,
Die, noch de jeugd eens Broêrs, noch d' ouderdom eens Vaders
Ontzien hebt, om die twee, uit ongegronden haet,
Van rouw te doen vergaen, door uw vervloekt verraed.
Nog zou zich Vader het ontstellen, als hy hoorde
Dat Jozef, die zyn ziel, wel eer, alleen bekoorde,
Voor een' geringen prys, in slaefschen dienst, gebragt,
Moest bukken onder 't juk van Ismaëls geslacht;
Het wrevlig overschot van Izaaks bastert Broeder.
Want gy moet weten, dat Grootvaders Izaaks Moeder,
(Onvruchtbaer in haer tyd, en in verlegenheid
Voor Abrams huis, aen wien van God was toegezeid,
Dat zyn gezegend zaed het aerdryk zou beërven,
In een ontelbaer volk, dat nimmer uit zou sterven)
| |
| |
Haer' Echtgenoot bewoog, om, door geleende min,
Zich zelf' een' Erfgenaem, uit Hagar, haer Slavin,
Te wekken, wyl haer deugd, gedienstigheid en trouwe
Die liefde waerdig scheen, in 't oog van hare Vrouwe.
Aldus werd Ismaël geteeld, uit Hagars schoot.
Die, als de steun en erf, al de eer van 't huis genoot.
Maer, als een wyl daerna, door 's Hemels milden zegen,
Een Zoon des ouderdoms, van Sara, was verkregen,
Werd d' ongestuime moed der Dienstmaegd trotsch en prat,
Als of zy d' Eersteling van Abrams erven had.
Zy wilde zelfs, in 't recht, de Vrouw van 't huis braveren,
En zulks ook Ismaël, omtrent zyn' Broeder, leeren,
Hier uit ontstond krakeel en daeglyksch huisgeschil,
En Abram, steeds vermoeid door 't lastige bedil,
't Geen d' eerbre Sara deed haer Dienstmaegd doodlyk haten,
Werd naeuwlyks, naer zyn keur, een' dag in rust gelaten,
Voor dat hy die Slavin, met haer' onechten Zoon
Ten huize uit had gezet, haer trots gedrag ten loon;
Om dus in eenzaemheid en ballingschap te zwerven,
En niets van Abrams huis, dan spyt en hartzeer, te erven.
Doch thans is Hagars zaed in menigte uitgebreid,
En Ismaëls geslacht, door 't gansche Land, verspreid.
Terwyl 't van oord tot oord, om voordeel te behalen,
Zyn' tyd en leven slyt, met steeds herom te dwalen.
Dus ging nu Abrams kroost, door 't nydige bestel
Der Broedren, Jakobs Zoon, in 't jok van Ismaël;
Van Ismaël, die hem in 't leet veel min zou hindren,
Dan zelfs zyn eige Broêrs, dan Jakobs oudste kindren.
| |
| |
ô Land, ô Vaders huis, ô Broeder Benjamin!
Wat viel dit scheiden hard, voor myn' bedroefden zin!
Voor my, zoo plotseling, uit 's Vaders huis gesmeten,
En, by het slaefsch geboeft, gerekend of vergeten,
Nu levend' op genade eens Meesters, die my spaert,
Op hoop van winst, of wel mishandeld naer zyn' aert!
De reis gaet onderwyl al voort, doch zonder spoeien,
Opdat geen ramp of schaê het jokvee mogt vermoeien.
De zorg is steeds voor winst, de kemels zwaer belaên,
Zyn tot een groot behulp, maer trekken langsaem aen.
De tocht valt lang en bang, nu eens langs woeste heien,
Dan over rots en klip, in hellende valeien.
Dan weer in welig Land, waer van 't behaeglyk oord
De lust en geest verkwikt, en 's Menschen hart bekoort.
Tot dat ons tyd en weg in 't Land van Sur geleiden,
Alwaer de handelaers hun waeren onderscheiden,
En, in de hoop van winst, verdeelen naer den stand
Van rykdom, weelde en lust, van 't omgelegen Land.
Men had, na ryp beraed van zaken, goedgevonden,
Dat ik, in hoop van winst, zou worden opgezonden
Naer 't ryk Egiptiesch Hof, om daer tot hoogen prys
Te worden uitgeloofd, op de eene of de andre wys.
'k Werd zinlyk opgetooid, in reine linnen kleden,
Wel slecht en ruw van stof, maer die myn gave leden
Vertoonden, of veel ligt myn jeugd en frissche kracht,
Een' kooper in de hoop van dienst en voordeel bragt.
Dus ben ik in het huis van Potifar gekomen.
't Ging in 't begin naer wensch, en zonder leet te schromen.
| |
| |
Myn Heer, zoo zacht en goed, en van bescheiden aert,
In aenzien by 't gemeen, en aen het Hof vermaerd,
Liet een goeddadig oog op myne slechtheid vallen;
Bespeurde myne trouw, en koos my, boven allen,
Tot voorzorg van zyn goed, en al het huisbestel
Hing, in myns Heeren naem, alleen van myn bevel.
'k Heb my, dat tuige God, die weet het, al myn dagen,
Met zoo veel zorg en trouw, in dezen dienst gedragen,
Dat ik, by groot en kleen, bemind was en gevreesd,
Van ieder een geacht, doch van myn' Meester meest.
Maer dit geluk, zoo 't schynt, kon voor een' armen Jongen,
Van naren tegenspoed, aen alle zy', besprongen,
Niet lang en duurzaem zyn, en zyn beproefde druk
Zou, al te schielyk, zyn veranderd in geluk.
Een helsche booze Geest, dezelfde, die, voor dezen,
Myn Broeders tegen my, zoo listig, had belezen,
En hunn' vervloekten haet, door zyn fenyn, gewet,
En 't woên tot myn bederf, zoo doodlyk aengezet,
Die zelfde kwam nu weêr myn' eersten opgang storen,
Om my in bittren smaed te domplen, als te voren.
De Vrouw van Potifar, Hyempsar, die gy kent........
Maer, 't is genoeg, en best, dat myn verhael hier end.
'k Ben plotslyk uit dat huis en myn geluk gestooten,
En in dit treurgebouw, met u, hier opgesloten.
Gelukkig, dat de spyt, in blakend vuur, verwoed,
My niet deed sneuvelen, of stikken in myn bloed.
Nu zoude ik, dag op dag, in angst en duizend vreezen,
Schoon 'k nimmer wierd gehoord, voor 't nakend vonnis wezen,
| |
| |
Zoo myn geweten en myne onschuld niet altyd
Tot een getuigen was van 't bitter valsch verwyt.
Een vriendelyke troost, waer voor ik, in myn leven,
Nooit blyk van dankbaerheid genoeg zal kunnen geven,
Is, dat de Slotvoogd, aen wiens zorg myn hechtenis,
En myn verzekering, zoo duur, bevolen is,
My zoo veel ruimte laet, en onder u verkeeren,
Daer 'k anders, in verdriet gesloten, zou verteren.
Dit houde ik echter vast, en ga 'er nimmer af,
Zoo lang de dood my niet doe dalen in het graf,
Dat God, die in myn' droom zich wezenlyk verklaerde,
Zich niet, tot myne straf, of vruchtloos, openbaerde.
En, dat de Schoven en de Sterren, die ik zag,
Nog eenmael zullen staen, voor my, in heldren dag.
|
|
Auteursrechtvrij