Poëzy
(1753)–Hendrik Snakenburg–
Auteursrechtvrij
[pagina 335]
| |
Arcas. Celadon.
CELADON.
HOe, Arkas, dus bedrukt? wat nare treurigheid
Heeft zich, in uw gelaet en kwynend oog, verspreid?
Wat agteloos verzuim in uw gewaed en kleeden?
Vermagert dus uw jeugd, in havelooze leden?
Die nyvre vrolykheid, die onvermoeide lust,
Is die zoo gansch vergaen en eensklaps uitgebluscht?
Geen ruispyp aen uw zy? geen runders in de weiden,
Die ge oppast, om ter melk of drinkput te geleiden?
Wat byster toeval toch, ô Arkas, is 'er dan,
Dat, in zoo kort een' tyd, u zoo verandren kan?
Is Egle, die gy steeds uit liefde, gingt vervolgen,
En, die u veinzend vlood, nu meer als ooit verbolgen?
Vermag op u zoo veel een Maegdlyk stuursch gelaet,
Dat gy u zelven des en uwe runders haet?
Daer zyn 'er meer, uw min wel waerdig. Wil bedaren,
En toch om Egle alleen, niet alles laten varen.
Ik zelf, die voor twee jaer, toen my de lust beving
Om over zee te gaen, met tranen van u ging,
| |
[pagina 336]
| |
Zet nu eerst voet aen land van de overzeesche stroomen,
En 't schynt u naeuwlyks waerd, my te verwellekomen.
ARCAS.
Ach! Celadon, 't is niet uit onmin, maer verdriet,
Dat die bejegening, zoo koel en flaeuw, geschied.
Het ongeluk, dat hier ons over is gekomen,
Heeft al de vreugd van 't veld gedoofd, en weggenomen.
En trof die derenis slechts my of myne stal,
Uw blyde komst had my verkwikt in 't ongeval.
Nu treurt het gansche veld; en de algemeene plagen,
Die anders ligter zyn, doen 't gansche Land gewagen.
De vreugd is uit het veld; het derelyk gezucht,
Dat Vee- en Land-man loost, vervult de gansche lucht.
CELADON.
Het schiet my nu wel in, nu gy 't my helpt onthou'en,
Toen ik hier even kwam, dat my toen, in 't beschouwen
Van alles, dit ons Land byzonder eenzaem scheen.
Maer 'k schreef het toe aen my, die, door de vreemdigheên
Van ongewoonte, op zee, de veldvreugd en haer krachten,
In 't afzyn, my te groot verbeelde in myn gedachten.
De Meisjes, die voorheen zoo bly, in groot getal,
't Gemolken droegen naer de stad, of naer de stal,
Zyn lusteloos, als gy, en zonder bezigheden,
Zy slaken zang noch lach, maer treuren waer ze treden.
Wat kwael verteerd het Land? de Vrede, pas verbreid,
Moest u vervrolyken, door rust en zekerheid.
| |
[pagina 337]
| |
Geen ondier, dat aen 't veld verderslyk plag te wezen,
Vond hier ooit schuil of nest, waer voor men had te vreezen.
Heeft dan een kwade lucht, een vuile ziekte of pest
Het grazig Land, met bloed en beestenvleesch, gemest?
ARCAS.
Ja, Celadon, dat is 't, die heeft de stal bedurven.
Ons vee, is voor ons oog, erbarmelyk gesturven.
En mooglyk waren wy gelukkig, zoo wy meê
Gesturven waren, en ten einde van ons wee.
Maer droefheid haest geen' dood. Het noodlot heeft geen ooren,
En heeft ons mogelyk, nog zwarer ramp, beschoren.
Wie weet...
CELADON.
Och! Arcas, zwyg; dat toch geen hooploos woord,
Door onbezonnen tael, worde uit uw' mond gehoord.
Men is geen' ramp gewoon op 't Land, in rust geboren,
En daerom geeft men straks, in 't kwaed, den moed verloren.
In zee, waer 't altyd dreigt, staet niemand haest verzet.
Door d' onbezweken hoop is meenig ook gered.
Verhael my onderwyl uw' ramp, of 't ons mocht' leeren
By toeval, op wat wys, die ramp was af te keeren.
ARCAS.
Och! of het waer was! maer, opdat ik u voldoe,
In 't geen gy van 't verdriet wilt weten; luister toe.
| |
[pagina 338]
| |
In 't voorjaer, als de Zon, met haer aenloklyk wezen,
Was, uit den kring des Rams, tot in den Stier, gerezen,
Was al het Land in vreugd, de Herders boven al,
Het vee gezond in 't gras, en zonder leet van stal,
Als, door een wreed geval, vol ramps, voor deze Landen
Een Schip, met rundervee gelaên, aen deze stranden,
Uit zee ten anker kwam; gelyk 'er, jaer op jaer,
Van 't Noord' een ossendrift hier kwam, die, om 't gevaer
Van ziekte, welke op 't Land werd in die streek vernomen,
Niet anders dan te scheep en over zee mogt komen,
Om hier, in welig gras en ruimen houw gezet,
Den Weiman, voor 't genot, te loonen met zyn vet.
Dit Schip was lang gesold, door storm en tegenwinden,
Eer 't veilig hier ter reê de haven konde vinden.
En 't vee, door schrael gebrek en bangen dorst, verhit,
Vergaêrt daer 't ongemak, dat eerst verborgen zit.
Men is de magerheid gewoon: men meent het kwynen
Zal, met de komst in 't gras, op 't veld wel haest verdwynen:
Ook de afslag helpt daer toe: en 't vee word straks vermand.
Dus koopt men onverhoeds, helaes! 't verderf van 't Land!
Dit vee kan, door den dronk, tot geene lessching komen;
Het vuur zit door de leên, en brand zelfs in de stroomen.
Het taeie speekzel kleeft, en zet de smet aen 't gras,
't Geen, van de inlandsche koe geschoren, haer wel ras
Een doodlyk gift verstrekt, waer aen de Runders sterven,
Die, door hunn' vuilen stank, de lucht rondom bederven.
Geen vogel slaet zoo snel op vlugge wieken voort;
Als deze kwael zich straks verspreit, van oort tot oort,
| |
[pagina 339]
| |
En 't gansche land, rondom en ver, in korte dagen,
De scherpe teekens doet van haren geessel dragen.
Het beest, daer van geraekt, herkaeuwt niet meer, en geeft
Geen melk; het oog vervalt; het krimpt van pyn, en beeft.
Het zeverige kwyl koomt voort ten muile uitschuimen,
't Geen daedlyk word gemengd, met slym en vuile fluimen,
Die weerzyds, door den neus, afdruipen, of, met kracht,
Uitspuiten, door den hoest, daer 't Beest in stikt en smacht,
Een koorts, vol heeten gloed, door al de leên aen 't branden,
Versmelt het vleesch, als sneeuw, en zwelt in de inge wanden.
Het loeiende gezucht vertoont een naer geklag,
En zelden leeft het Beest tot op den zesden dag.
De Landliên staen versuft, en als voor 't hooft geslagen,
't Is al in rep en roer, met helpen, en met vragen.
Al 't geen ervarendheid, of oud gebruik van 't Land,
Den Bouwer heeft geleerd, neemt elk straks by de hand.
Men spaert geen arbeid, doch vergeefs. De Stedelingen,
Wier konst, in menschenkwael, steeds denkt op hooger dingen,
Biên rustig zelfs hun hulp, maer niemand vind iets uit,
Dat deze Beesten red, of die besmetting stuit,
Geen Veeman durft den voet, in 's nabuurs stallen, zetten,
Want, waer de ziekte woelt, vreest ieder zich te smetten.
En, die een ander helpt, brengt daadlyk by zyn vee,
Het kwaed, dat overzet, zelfs in zyn kleeren, meê.
Men ziet het Land volop van gras en klaver geven,
Maer hen, waer voor het word geschonken, deerlyk sneven.
Die 't vee behoud, krygt wel van 't zuivel meerder winst,
Wyl schaersheid duurte maekt: maer dat vernoegt hem 't minst:
| |
[pagina 340]
| |
Want die des morgens nog zyn vee gezond zag weien.
Zal eer de nacht verschynt 't verlies daer van beschreien.
Dus was de zomertyd den Bouwer tot een' schrik.
De een ziet, en de ander wacht den slag, elk oogenblik.
CELADON.
Maer bragt de kouw geen baet, en beetring op de stallen?
ARCAS.
Och! Celadon! helaes! toen was 't het ergst van allen.
Al 't geen van 't veld bekwam, of enkel overschoot,
Bragt 't euvel mede op stal, en vond daer straks zyn' dood.
Toen scheen de zwarigheid des zomers min te knellen.
Door 't ingedrongen kwaed, dat alles neer ging vellen.
Toen werd de jammerklagt gehoord van overal.
Geen stal bleef vry, geen Beest bleef levend op de stal.
De Boer staet radeloos, beroofd van vee en have.
En wenscht vaek, dat men hem voor 't schuldloos vee begrave,
Opdat hy vry mogt' zyn van 't smertelyk ver driet,
Waer van hy, door den tyd, geen uitkomst toch voorziet!
't Is waer, dat, door de zorg van eenige uit de Steden,
Die onnavolgelyke en groote kosten deden,
En, door ontzach, hun volk afzondren, hier en daer,
Een Beest, ook wel een stal, beschut is van 't gevaer.
Maer kan een Huisman zich zoo wachten van zyn buren?
En, als zyn vee vergaet, de kosten nog verduren?
Dus is die Herdervreugd, dat leven zoo gerust,
Dat meenig Steeman prees, vergaen en uitgebluscht!
| |
[pagina 341]
| |
CELADON.
Maer, Arcas, kan het zyn? is zoo de moed verdreven,
Dat, na dien tyd, het veld is onbeweid gebleven?
Want, naer 't uit uw verhael my dunkt, is 't ruim een jaer
Geleên, en alles schynt nog even doodsch en naer.
ARCAS.
Neen, Celadon, de moed is niet zoo ras gezonken.
De blyde zomertyd kwam naeuw de lucht ontvonken,
Of, elk is in de weêr, om, voor 't bezuinigd geld
Van 't saem vergaerde winst, weer Beesten in het veld,
Van elders opgekocht, te brengen, en te voeden,
Om dus voorgaende schaê, was 't mooglyk, te vergoeden.
Dus word het Land op nieuw bevolkt met kleender soort,
En minder in getal, doch van gezonder oort.
Maer ach! die wreede plaeg is straks weer doorgebroken,
En heeft het vuil vergift, op 't veld, weer aengestoken,
Wel trager in geweld, doch taeier inderdaed,
Waer van 'er minder sterft, maer alles kwynen gaet.
Het Beest, zelf als 't bekoomt, verteerd in de ingewanden,
Kan naeuwlyks 't zagte gras afscheren op zyn tanden,
En voelt, nog lang daerna, die hitte door de leên,
Die in 't geraemte staen. 't Is niet dan vel en been.
De dorre ribbens zyn als toegezakt. De schonken
Staen boven uit den rug, als onbeschofte bonken,
Die 't deerlyk wangestel vergrooten, als een last.
De huid, verdroogd en hard, zit aen de beenen vast.
| |
[pagina 342]
| |
Het ros verstorven hair, gedeeltlyk afgevreven,
Vertoont een korstig vel, en waer het is gebleven,
Zien wy het vast gekleefd, als rouwe borstels, staen,
Of 't zit in een geklitst, verroest, verschroeid, vergaen,
En brengt een vreeze mee van volgende gebreken.
Maer was dit nog genoeg, dat, door een langsaem kweeken,
De Bouwer dezen steun, van zyn armzalig huis,
Behouden mogt! maer laes! na zoo veel zorg en kruis,
Komt naeuw het Beest op stal, of 't word weer aengegrepen,
En, door den dood, verrast, die alles weg gaet slepen.
Dit is ons, Celadon, na uw vertrek, gebeurt!
Dit 's 't eerste Vredejaer, van Neêrland zoo betreurd!
Gelukkig gy, wiens lust, gewoon de zee te bouwen,
U 't naer gezicht beneemt, van daeglyks aen te schouwen
Den druk van 't Vaderland, welks diergekochte Staet,
Dus ongemerkt, verarmt, en reddeloos vergaet!
CELADON.
Hoe, Arcas, meent gy dan, dat als men is geweken
Van huis en Vaderland, dat dan ook is bezweeken
De teedre liefdeplicht, en Vaderlandsche zucht?
ô Neen; 't rechtaerd gemoed verandert wel van lucht,
Maer niet van teederheid voor d' erfgrond van zyn' Vadren.
Dat ingeboren zoet blyft, met zyn bloed, in de adren.
En laet hy, op 't vertrek, zyn' vriend of huis in nood,
De kommer volgt, en word in 't afzyn steeds vergroot.
't Onkundig afzyn doet het ergste steeds gelooven.
De minste beternis brengt straks de vreugd weêr boven,
| |
[pagina 343]
| |
Wanneer ons oog haer stechts beschouwt, dus is hy niet
Van droefheid meest bevryd, die 't verste is van 't verdriet.
Gy meld my wel, hoe elk zyn runders hier moest derven,
Maer was dan 't ander vee beveiligd voor dit sterven?
Of is het mee vergaên, en, door die zelfde smet,
Het gansche Land verwoest, en van al 't vee ontzet.
ARCAS.
Neen, Celadon, die ramp betrof alleen den rundren.
Het ander vee liep vry, en op de zelfde bundren,
In groei, en dertle vreugd, en tierig wel te moê,
Verzaed van 't zelfde gras, waer in de veege Koe
Vast kwynde en stierf: terwyl die droevigste der plagen,
Zelf in de wol van 't lam, dat vry bleef, werd gedragen
Van de een in de andre wei, waer door het rund verteert,
Met doodelyk vergift, 't welk 't brengend Lam niet deert.
De Koe alleen, de Koe, het heil van Land en velde,
En die men in 't behoud van 's Lands inkomen telde;
De Koe, wier overvloed, uit zuivelmelk gegaerd,
's Lands ryke vruchtbaerheid alom deed zyn vermaerd;
De Koe, het eenig vee, waer in 's Lands welstand graesde,
En die de uitheemschen zelf in malschen wellust aesde,
Vergaet: daer 't ander vee, dat weinig voordeel doet,
Dan dat het binnenslands ons met zyn spieren voed,
Blyft zonder let of leet, gezond en ongeschonden,
Tot teeken, dat die plaeg, van hooger hand gezonden,
Een zwaerder oordeel dreigt aen Neêrlands ouden staet,
Die zichtbaer voor het oog verarmt, verteert, vergaet.
| |
[pagina 344]
| |
CELADON.
Ik weet wel raed, om haest uw droefheid te bedaren.
Doe slechts 't geen daeglyks ons geleerd word op de baren.
Denk, Arcas, wie 't u doet: 't is beter in Gods hand,
Dan menschen ongenaê, te vallen: die, tot schand,
Een onmedoogend hart, in euvelmoed, behou'en.
Daer 't slaen van 's Hemels roê verzacht word, door vertrouwen,
En schuldbekentenis, met ootmoed. Wacht dus af,
Wanneer 't de Godheid zal behagen, hare straf,
Ligt eer gy 't waent of denkt, genadig af te weren,
Indien gy in geloof u recht tot haer zult keeren,
En, met boetvaerdigheid, in nederig geduld,
Verdragen, 't geen gy lyd, niet buiten uwe schuld.
ARCAS.
Ach! hoe veel ligter is 't te troosten, dan met reden
Getroost te worden, als men zucht, in tegenheden!
Ik billyk wel uw' raed; maer wie is doch zoo sterk,
Die ongebogen staet, in zulk een worstelperk?
Des houd my, Celadon, dit menigmael voor oogen,
Opdat ik niet bezwyke in menschlyk onvermogen.
Een huisselyk verdriet, dat nood en armoê spelt,
Vermeestert wil en plicht, van wanhoop steeds verzeld.
|
|