|
| |
| |
| |
Epitheta, Dat zijn By-namen ofte Toe-namen, beschreven door M. Anthoni Smyters.
A.
| AAron. | Hooghepriester, opperpriester, offeraer, offerpriester, priester der wet, ghemijterden, gheheylichden, ghewijden Pape.
Hy was den oudtsten sone Amram, dry jaren ouder dan syn broeder Moses, wiens medehulper hy gheweest is, om de onbequaemheyt syner spraken. Na syn doot heeft Eleazar syn sone het Priester ampt bedient. |
| Abel. | Den rechtveerdighen, goedertierenen, gherechtighen, vromen, eerste martelaer, Godt-behaghenden, Godt-vruchtighen, eenvoudighen, zalighen.
In den dertichsten jare Adams genereerde hy Abel, den welcken van syner joncheyt aen Godt leerde vreesen: des hem de Heere zeghende: VVaer over synen broeder Cain vertoornde ende zoo benijdde, dat hy hem doot sloech. Van die tijt aen is Abel den eersten Martelaer ende Hemel-bezitter ghenaemt gheweest. |
| Abt. | Ouden, weerdighen, Vader, ghemijterden, ghestaefden, eerweerdigen, ghereguleerden, weereltlijcken, vertrouden, gastvrijen, beleefden, devoten, Godtvruchtighen. |
| Abdisse. | Eerbare, kuyssche, oude, devote, ootmoedighe, eenvoudighe, zoet-sprekende, maechdelijcke, smeeckende straffe, voorsichtighe. |
| Abdije. | Rijcke, gefondeerde, mans, vrouwen, monincx, vette, kloosterlijcke, conventelijcke, heerelijcke, treffelijcke, opsiende, ghereguleerde, vertrouwede, devote, proven, aelmoesdoende, herbergighe, schoone, groote. |
| |
| |
| Aberdaen. | Slymighen, vasten, witten, zouten, qualijck-zienden, harden, bruynen, gheweyckten, grootoogighen. |
| Abraham. | De Patriarch, oudtvader, ghehoorsamen, ouden, wijsen, goede-vader, chaldeer, oprechten, voorsichtighen, vader der gheloovighen, propheet, ghezeghenden, ghebenedijden, rechtveerdigen, sterrenkijcker, astronomijn.
Hij was de sone Thare, gheboren in Chaldea, ervaren in alle Goddelijcke ende menschelijcke dingen, meer dan iemant anders: Voor eerst sustineerde hy (tegen d'opinie der Chaldeen) dat Godt alleen Schepper was van Hemel ende Aerde, waeromme hy (door Godes bevel) ghenootzaect was wt syn landt in Chanaan te trecken: Daer beneffens wort syne wtnemende ghehoorzaemheyt bekent, als hy (om den Heere te behaghen) ghewillichlijken synen sone Isaac te offeren boodt. |
| Absalon. | Davids sone, schoonen, blonden, ellendighen, overtredere, onrechtveerdighen, onrechtbesittere, vaderslagher, vriendelijcken, smeeckenden, lanchayrighen, aenlockenden, broeder-moorder.
Hy was de schoonste man in Israel, hy oorloochde teghen synen Vader: alsoo hy syns Vaders dienaers vervolchde, rijdende onder eenen dichten eycken boom, ontrende hem synen Ezel van onder hem, ende bleef met syn hayr hanghen aen de tacken, het welcke Ioab ghebootschapt wesende, quam ende doodde hem. |
| Absyrtus. | Ionck, onnoosel, ontleedt.
Anders ghenaemt Aegialeus, een sone Aetei Coninc van Colchis, werdt van syn suster Medea in stucken gehouwen, op dat haren Vader (hem bekommeren zoude, de stucken by een te rapen ende vergaderen) sy daerentusschen in haer voornemen, met Iason wech mochte komen, van haer Vader niet verhindert en wierde. |
| Academie. | Gheleerde, studieuse, disputerende, philosoophsche, leerende, gheleerden school, eerbare, ghevolckte, der vrijer konsten, wel ghedisciplineerde. |
| Acestes. | Troyaen, Siciliaen, beleefden, schutter, milden, liberalen, crinischen, hectoriaenschen.
Zoo men de Poëten ghelooven moet, zoo was desen Acestes een sone van den Vliet Crinisus ende van Egesta de Troyaensche vrouwe, Desen, alzoo hy Coninc van Sicilien gekoren wesende, |
| |
| |
| | ontfingh zeer vriendelijc de Troyanen: derhalven de stadt van Sicilien na hem Acesta ghenaemt werdt. |
| Accoort van gheluyt. | Zoet, wel luydende, maet houdende, kittelachtich, lustich, vermakelijck, lieflijck, musicael, overeen komende, velerley, wellustich, klinckende, minerviaensch, goedt, enghelsch. |
| Achaia. | Lieffelijcke, griecksche, zeesche, havenrijcke, rijcke.
Dats een Landtschap in Grieckenlandt, omcingelt met de Zee, wtgenomen aen de Noordtzijde, ende wort na Acheus genaemt, de sone van Iupiter. De Hooftstadt in dit landt was Corinthen, zeer vermaert van rijcdom ende koophandel, als ooc om dat daer eenen kostelijcken Tempel (Venus toegheeyghent) was. |
| Achelous. | Verhevenen, stuymigen, atolischen, stouten, vlietenden-Godt, barighen, oceanischen, vloeyenden.
Van Achelous Coninc van Aetolien heeft desen Vliet synen naem behouden, neemt synen oorspronc van den berch Pindus, ende scheyt Aetoliam van Arconiam. Achelous is ooc water te zegghen: Thetis ofte de groote Zee, van de Sonne ende van de Aerde. |
| Acheron. | Diepe, helschen, duysteren, droevigen, donckeren, doodelijcken, fellen, ongeluckighen, gierighen, quelenden, smertighen, elendighen, verslindenden, den hellenvliedt.
De Poëten zegghen, dat Acheron is Ceres sone, ofte van de Aerde, ende dat hy gheen Vader ghehadt en heeft, ja ooc in de Helle ghezonden wesende, hy veranderde in een Riviere. |
| Achilles. | Den alderkloecksten, grieckschen, onquetselijcken, kloecken, vromen, rasloopenden, oorlooghschen, zee-goddinnighen, troyaenschen-schrick, looper, stouten, dapperen, scherpsinnighen, ontemmelijcken, grootmoedigen, aldermachtichsten, onbarmhertighen, griecx soldaet, grooten, moedighen, stercken, krijchs-heldt, onverbiddelijcken, edelen, fraeyen, der griecken blomme, lustighen, springher, ghesonden, rasenden, wreeden, hoovaerdighen, gheweldighen, verwaenden.
Hy was de sone Pelei ende Thetidis, ooc den kloecsten van alle de Griecken: Noch klein wesende wert van syn Moeder in de Sti- |
| |
| |
| | giaelsche wateren ghedoopt, waer door syn lichaem onquetselijcken wert, wtghenomen op de plaetsen daer sy hem mede ghehouden hadde, dewijle sy hem doopte. Daer na werdt hy Cheronem overghelevert, eensdeels om in de VVapen-konst, als ooc in goede Zeden, gheoeffent te worden. In den Tempel Apollo wesende, heeft hem Paris ghedoot met eenen pijl, den welcken hem in syn hielen ghetreft heeft, overmits hy in dit deel syns lichaems alleenlijcken hinder lijden mochte. |
| Achterclap. | Grouwelijcken, vervloeckten, hatelijcken, boosen, afgrijselijcken, versmadelijcken, schimpighen, overlastighen, versierden, missegghenden, wijvelijcken, loghenaers, vyandelijcken, schadelijcken, schandighen. |
| Achterclapper. | Schandelijcken, nijdigen, lasterlijcken, quaetsprekenden, schelmschen, klappenden, snaterenden, langtongigen, hatelijcken, zoylischen, bijtenden, onbeschaemden, schadelijcken, spottenden, quellijcken, verwijtachtigen, naemroovenden, eerschendenden. |
| Achterdencken. | Ialours, vreesachtich, quaet, valsch, droef, hatelijck, treurich, lieflijck, onseker, quellijck, verdrietich, verborghen, jalousijen-kint, bedeckt, vermoedich, vermoedende. |
| Achtnemen. | Ernstelijcken, neerstelijcken, curieuselijcken, toeluysterenden, wackerlijcken, gestadichlijcken, stantvastichlijcken, zorchvuldighlijcken, eerbiedichlijcken. |
| Achtneminghe ofte Waerneminghe. | Ghereguleerde, oude dienstelijck, ghemeyne disciplinische, ghewoonlijcke, zorchvuldighe, eeuwighe, dienstbare, onveranderlijcke, ootmoedighe, eerbare, veroude, oprechte, ernstighe, stedige, gheduerighe, vaste, scherpe. |
| Acrisius. | Boos, versteenden, catijvighen, elendighen, onzalighen, jammerlijcken.
VVas de sone des Konincx Abantis, ende de vader Danaes eenighe dochter, hem wert ghepropheteert dat hy door 'tkint datse baren zoude, ghedoot zoude worden, ende om 'tzelvighe te verhinderen, dede haer op eenen toren bewaren, met bevel dat niemant by haer komen en mochte: Maer Iupiter sich veranderende in eenen gouden reghen, ende door de tichelen in haren schoot |
| |
| |
| | dringhende, werdt bevrucht, baerde eenen sone ghenaemt Perseus, door den welcken Acrisius verandert worde in eenen steen. |
| Actaeon. | Den ghehoorenden, jaghere, lichten.
VVas Aristaei sone, den welcken (zoo de Poëten versieren) ter jacht gaende, ende by gheval ziende Diana gheheel naeckt, (die haer in een Fonteyne wiesch) was zeer beschaemt, ende wt gramschap veranderde sy hem in een Hert, worde van syn eygen honden verscheurt ende opghegheten. |
| Adam. | Eersten mensch, eerstgeschapenen, onghehoorsamen vader, ouden, zondaer, zonder moeder.
Alzoo was den eersten mensche die Godt schiep genaemt, den welcken na dat hy 930 jaer gheleeft hadde, wert in Hebron begraven in een marberen graf. Zommighe willen zegghen dat het is gheweest op den berch van Calvarien. |
| Adamastor. | Wreeden, reuse, Achoemedis vader, Vlissis ghezelle.
Dit was eenen Reuse van grooter ghestalte, ende een medeghezelle Vlissis. |
| A-Dieu, ofte Af-scheyt. | Vriendelijcken, eeuwigen, lesten, droevighen, pijnlijcken, leedtwesenden, beklaghelijcken, beschreyden, besuchten, beweenden, onghewillighen, betraenden, berouwenden, treurighen, betraenden. |
| Adonis. | Edelen, schoonen, fraeyen, lieffelijcken, jagerken, jonck, herderken, minnaer, zoeten, purpuren, jonghelinck, ofte jongsken.
Een sone des Konincx Cynarae, die van Venus (om syne wtnemende schoonheyt zeer bemint was: Hy ter jacht gaende, werdt van een wildt Swijn ter doot ghewont, tot groot leedtwesen van syn Lief, dewelcke na dat sy hem zeer beschreyt hadde, ende om haer droefheyt te verlichten, veranderde hem in een bloeme, welcke noch van syn bloedt rootverwich is, dit zegghen de Poëten: ende zoo men dese fabel wil by den Zomer verghelijcken, zoo verstaet men by Adonis de Sonne, welcke als de daghen kort zijn, gaetse zes maenden in de Helle, ende weder zes maenden in den Hemel, als de daghen lanck zijn. |
| Adrastus. | Thebaenschen, Thalonis sone, Persiaen.
De Koninck van Argivorien was den eersten, die den Tempel der Godinne Nemesi dede bouwen. |
| Adere. | Bloedt, teere, teerkens, swacke, volle, ghetack- |
| |
| |
| | te, ghesteken, gheopende, lever, hoofts, herts, gheswollen, verborghene, springhende, spruytende, pissende, levende, arteriose, dunne, bloedighe, huppelende, kloppende, ghevlochtene, ghestreckte, bevende, heete, slaende, ontspringhende, ziedende, gheschropte, ghekopte, ghewrevene. |
| Aecus. | Iupiters sone, straf, wreedt, stuer, gherechtich, rechtveerdich, onverbiddelijcken, onbeweechlijcken, jonischen.
Om dat hy zoo goeden rechtdoender was, dichten de Poëten, dat hy met Rhadamanthus ende Minos te zamen rechteren in de Helle waren. |
| Aegina. | Schoone, aerdighe, vriendelijcke, fraeye, eerlijcke, beleefde.
VVas de dochter Asopis, Koninc te Boeotien, waer op Iupiter verlieft wesende, veranderde zich in vyer, om met haer te volbrengen het werck daer alle Minnaers na trachten: Ende men houdt dat Aeacus ende Rhadamanthus wt hun gheboren zijn. |
| Aegipanen. | Ghehoornde, half-geyten, gheytevoetsche, naeckte, boschgodische, boschwachters.
Hier voortijdts hieltmen dese menschen voor monsteren, ofte voor boschgoden, ghelijck waerzegghers, Saters ofte onnatuerlijcke menschen. |
| Aegisthus. | Thyestus sone, overspeelder, lanterfant, hoereerder, leechgangher, verrader, boochmoedighen, moorder, quaetdoender, boosen, traghen, schandelijcken.
Syn Moeder heet Pelopea, dochter van Thyestus: Doen hy noch een kleyn kindt was, liet hem syn Moeder in de wildernisse voor de beesten brenghen om verslonden te worden, op dat hare boosheyt niet ontdeckt en wierde: Maer een Herder nam hem op, ende voedde hem met gheyten melck. Aegisthus oudt gheworden zijnde, dede Atrea ende haren sone Agamemnon dooden, vvrekende alzoo de doot van synen Vader, doodde oock Aegisthus ende syne Moeder Clytemnestra. |
| Ael ofte Palinck. | Glatten, slijmachtighen, omghekromden, omghewrongenen, slangachtigen, gedraeyden, draeyenden, langen, vetten, dicken, slijckachtighen, wispelenden, dertelen, zachten, vochtighen, bruynen, slibberachtighen, koortsachtighen, kruypachtighen, slingherenden. |
| |
| |
| |
Den Ael groeyt in de zoete vvateren, in de verrottinge, gelijck als de vvormen in der aerden: Maer op vvat vvijse dat gheschiet, vvort verscheydelijcken van ghesproken. Zommighe zegghen dat desen visch voort komt zonder roghe ende zonder paringhe: Andere meynen datse paren, ende malkanderen omslingheren. De ghezouten palinghen zijn de beste, dewijle het zout de slijmicheyt wech neemt. Zijn van goet voedtsel, maer onghezont voor phlegmatijcke menschen. |
| Aelmoessenier. | Barmhertighen, milden, medelijdenden, vriendelijcken, ghevenden, Godtvruchtighen, goedertierenen, hertelijcken, ghetrouwen, borsedrager, wtdeelder. |
| Aenbilt. | Smits, herden, yseren, stalen, verstaelden, smedens, swarten, swaren, gheschuerden, blinckenden, vasten, slootmakers, grof-smits, steghen, behamerden, vulcanus, gehoornden, arbeydenden, stijven. |
| Aendachticheyt. | Devote, religieuse, yverighe, heylige, Godtvruchtighe, innighe, diepe, ghemeyne, biddende, christelijcke, ootmoedighe, vyerighe, schuldighe, plichtighe, hertelijcke, eensame, zoete, smeeckende, mediterende |
| Aeneas. | Anchisi sone, Godtvruchtighen, ghetrouwen, ghehoorsamen, Godtsdienstigen, der Romeynen voorvader, hoochmoedighen, vluchtenden, vlieder, phrisiaen, van der goden gheslachte, barmhertighen, medelijdenden, vreemdelincken, kloecken, vromen, hooftman, troyaen, hertoch, schuttere, meyneedighen, goddinnen sone, Cythe.
VVas Anchisi ende Venus sone, Na de destructie van Troyen, zoeckende syn goede avontuere, gheraecte in Italien, daer hy een stadt bouwede die hy noemde Lavina: na dry jaren sterf hy aldaer. Den vermaerden Poëet Virgilius heeft met syne versen van hem zoo veel gheschreven, dat een ieghelijck daer van kennisse ghenoech heeft. |
| Aendorenboom. | Lommer achtighen, groenen, dichten, ghetackten, wilden, ghevlochtenen, vermaerden, breeden, hooghen, donckeren, ghekromden, gheboochden, vreemden, ghebladerden, rouwen, wtgespreyden, ghekroonden, bloeyenden, welrieckenden. |
| Aenleggher in rechte. | Bleecken, droevighen, opheffen- |
| |
| |
| | den, gunstighen, zachten, bestraffenden, onverstandighen, botten, plompen, bedenckenden, criminelen, beschadichden, onrechten, breuckheysschenden, loosen, subtijlen, strenghen, onrechtveerdighen, rechtveerdighen. |
| Aenlockinghe. | Valsche, schalcke, loose, bedrieghelijcke, zoete, zachte, smeeckende, pluymstrijckende, lieffelijcke, troetelende, vriendelijcke, behonichde, vleyende, lachende, goedighe, behaghelijcke, treckende, koppelersse, hoeren. |
| Aenslach. | Verborghenen, dooven, verraderlijcken, gevaerlijcken, ongheoorloofden, partijdigen, gheconspireerden, hatelijcken, grouwelijcken, loosen, schalcken, bedriegelijcken, verbondenen, besworen, voorgenomenen, schelmschen, moorders, schendighen, beneerstichden, moordadighen, vyandtlijcken, twijffelachtighen, ondoenlijcken, perijckeleusen, trotsen, grooten, stouten, vermetelen, hooghen, onzekeren, wonderbaren, swaren, moeyelijcken, ongheluckighen, vyandts, ghebrokenen, verraders, nieuvondighen, nederighen. |
| Aensicht ofte Ghelaet. | Ghecouleurt, leelijck, schoon, effen, ghebaert, zielenspiegel, ghesterret, klaer, ootmoedich, ghetoyt, zachtmoedich, moedich, couragieux, goet, quaet, grimmich, wtmuntich, wel bemint, bevallijck, baertdraghende, schijnende, blinckende, goedertieren , blijdt, vlammende, vyerich, eerbaer, eerlijck, twijffelachtich, aenlockende, gheschildert, recht, bleeck, dun, kleyn, verkleynt, sweetende, aensienlijck, veranderlijck, bedroeft, magher, vol, vochtich, statich, smeeckende, sneeu-wit, blanck, gerimpelt, vreedzaem, schaemachtich, boeren, stemmich, moorders, doncker, ghekeert, vriendelijck, levendich, beschaemt, duyster, mismaect, straf, invallich, treurich, swart, rou, gheveynst, grof, inghevallen, grouwelyck, eysselijck, roodt, mannen, manachtich, mannelijck, stuer, aengenaem, vervaerlijck, minnelijck, plat, spijtich, afgrijselijck, zedich, rijp, quellijck, mom, ghebockelt, dobbel, dreyghende, stout, optreckende, weselijck, fantastijck, gheneghen, half bleeckverwich, half roodt, vyandts, klappaerts, ghelijc- |
| |
| |
| | kende, troniachtich, lachende, gheteeckent, wenckende, schreyende, zorchvuldich, presentabel, vertoonende, wijnbrauwich, carmozijnen, zeden-vertoonenden, gherimpelt. |
| Aensiender. | Neerstighen, diepzinnighen, zorchvuldighen, overdenckenden, listighen, verstandighen, ontdeckten, bespiedenden, stedigen, hoochgeklommenen, opmerckenden, verren, lonckenden, loosen, speculerenden, curieusen, zonderlinghen, aendachtighen, ernstighen, schalcken. |
| Aenstoot ofte Aenval. | van oorloochs-volck, kloecken, bassenden, ghevaerlijcken, gheluyt ghevende, gheruchtmakende, stercken, machtighen, krokenden, schipbrekenden, vermorselenden, stijven, perijckeleusen, zees, hurtenden, verschrickelijcken, schadelijcken, briesschenden, krijghs, gheweldighen, tempeestighen, stouten, brekenden, zorghelijcken, trotsen, donderenden, overweldighenden, schreeuwenden, brullenden, grouwelijcken, swaren, harden, strijts, furieusen, straffen, harden, fortsighen, kloecken, stouten, haestighen, onvoorsienen, hoochmoedighen. |
| Aenvanck ofte Beghintsel. | Eersten, moeyelijcken, swaren, nieuwen, quellijcken, lustighen, stouten, beghinnenden, smeeckenden, aenlockenden, blijden, ghewillighen, zoeten, slechten, verdrietighen. |
| Aeolus. | Stormenden, windtgodt, Koninck der winden, heerschenden, Iupiters sone, gheweldighen, drijvenden, windighen, waeyenden, blasenden, buyenden, stadighen, verwoestere, rasenden, middelaer.
De Poëten dichten dat Aeolus, was de sone van Iupiter ende Sergistis de dochter Hypotas van Troyen. |
| Aerde. | Vruchtbare, slijckerighe, voedtstersse, harde, bruyne, swerte, beweenlijcke, moeder aller dinghen, veldt, brandighe, ronde, groeyachtighe, onvruchtbare, gheoeffende, bezaeyde, beplante, menschenhuys, dichte, grasighe, begraesde, breede, ghespaeyde, klotterighe, doorgronde, golvighe, waterachtighe, vette, slijmachtighe, ledighe, overvloedighe, bracke, stille, zeltsame, drooghe, vrucht-draghende, |
| |
| |
| | dertele, koude, sware, groene, bebloemde, natte, vaste, bracke, groenende, ongheluckighe, bragh, dref, gapende, open, ghestreckte, wijnachtighe, zoete, voedende, zaey, torf, moerachtighe, rufrijcke, bezaeyde, wijde, nederighe, ghespitte, hof, tuyn, roerlijcke, onroerlijcke, kloetighe, metalige, solfferighe, herberghersse, bloeyende, vreemde, swierende, holle, holachtighe, bolle, vochtighe, stercke, volle, bearbeyde, gheploechde, gheboude, bouwelijcke, doove, steenachtighe, goede-moeder, diepe, modderighe, mynachtighe, ghemeste, rouwe, zandtachtighe, betreden, ghebiesde, gheklovene, aller schepselen-herberghe, kruydtghevende, lieflijcke, eererinne, platte, bezorghersse, onghekeerde, krijdige, machtighe, gheroerde, dreckige, ghemarbelde, beslijckte, kleyachtighe, pot, slibberachtighe, klevighe, profijtelijcke, bepaelde, rijcke, gruysachtighe, mergighe, rootsighe, meniachtighe, ghewiede, woeste, deeghachtighe, afghepaelde, bosch, steenachtighe, gheeghde, stofachtighe, gherijfde, wilde, leemachtighe, ongheboude, vrije wooninghe, bergighe, turf, groes, zavelachtighe, gheplotterde, dunne, gheoogste, gheeffende, terwen, keyachtighe, bereyde, dijckighe, ongrondighe, waterachtighe, potbackers, ghedolvene, biesachtige, ghemeste, dorstighe. |
| Aerdicheyt ofte Gratie. | Goddelijcke, beleefde, heussche, goede, lustighe, welvoeghende, gunstighe, zonderlinghe, excellente, goedertierene, godtvruchtighe, barmhertige, medelijdende, menschelijcke, levendige, schoone, zoete, eerbare, vriendelijcke, blijde, vrolijcke, dobbele, aenghename, aenlockende, smeeckende, vermakelijcke, verheughende, bequame, edele, verghevende, wtnemende, behaghelijcke. |
| Aerdt, | ziet Natuere. |
| Aep. | Gheleerden, gheboorden, leelijcken, gheconterfeyten, danssenden, bootsighen, springenden, tuymelaer, mallen, grimmighen, kokelenden, luysevangher, belachelijcken. |
| Aers ofte Eers. | Dicken, ghebilden, beschetenen, ronden, verhevenen, groven, grooten, dichten, ghevleesden, vasten, |
| |
| |
| | steghen, stijven, rouwen, swaren, ghespannen, weerbottenden, gheklovenen, daverenden. |
| Aes. | Bedrieghelijck, aenlockende, zoet, verradelijck, schalck, doodelijck, verleydende, aentreckende, behonicht, lecker, toebereyt, verborghen, loos, bedect. |
| Aesculapius. | Apollos sone, oppersten Medecijn, ghebaerden, goddelijcken, sonnen-kindt. |
| Aessack. | Dobbelen, bedelaers ofte bedel, diepen, truggel, langen, gemackelijcken, hangenden, gheladenen, bequamen. |
| Aessem ofte Adem. | Zoeten, verhalenden, windighen, diepen, blasenden, zoet-rieckenden, stinckenden, vochtigen, roockenden, rieckenden, levent-gevenden, zuchtenden, herhalenden, stercken, vuylen, onreynen, luysighen, warmen, besmettelijcken, dampighen, lieflijcken, korten, langhen, hijghenden, swacken. |
| Aetna. | Roockenden, slofferachtighen, brandenden, vreesselijcken, holachtighen, vlammenden, vlamachtighen, vulcanischen, hooghe, vyer-spouwenden, zorghelijcken, periculeusen, gheschelfferden, ghezolfferden, dampighen, eysselijcken, hittighen, heeten, asch-spouwenden, vyer-spouwenden, Siciliaenschen.
Dit's eenen Bergh in Sicilien, den welcken altijdts groote vlammen vyers wtspout: D'oorsake van desen gheduerighen brandt, is door de aendrijvinghe der winden, ende door d'overvloedicheyt van 't zolffer dat daer inne is. |
| Afcomste, | ziet Gheslachte. |
| Afgodt. | Gheveynsden, loghenachtighen, ydelen, dooden, beroocten, ouden, grouwelijcken, eer-bewesenen, verhevenen, dooven, stommen, duyvelschen, fabelachtighen, onnutten, bedrieghelijcken, onreynen, onzuyveren, valschen. |
| Afgodendienaer. | Yverighen, Heydenschen, ongeluckighen, onzalighen, ongheloovighen, superstitieusen, verdoemden, hertknaghenden, grouwelijcken, onwetenden, elendigen, botten, gheveynsden. |
| Afgoderije. | Oude, vervloecte, afgrijselijcke, Egyptische, |
| |
| |
| | boose, beestighe, gierighe, ghemeyne, ethnische. |
| Afgrondt. | Openen, hollen, verschrickelijcken, diepen, inslockerighen, inslockenden, leeghen, nederighen, periculeusen, grouwelijcken, duysteren, gapenden, donckeren, blinden, opslockenden, helschen, inswelghenden, holachtighen, kelderachtighen, afgrijselijcken, wonderlijcken, verveerlijcken, ongheveerlijcken, eysselijcken, bijsteren, schrickelijcken. |
| Aflaet. | Verghevenden, toeghevenden, gunstighen, ghegunden, Pauselijcken, Roomschen, ghenadelijcken, vrijen, jubileeschen. |
| Africa. | Zantachtich, dorstich, zeltsaem, vreemt, wonderlijck, breet, vruchtbaer, opworpende, bernende, brandende, voedstersse vande vreemdelinghen, onbewoonlijck, ruym, wijdt.
Africa is een vande dry voorneemste deelen der weerelt, wort alzoo genaemt na Afer, Abrahams sone die't gheconquesteert heeft. Dit landt is zeer vruchtbaer inde plaetsen die bewoont worden, maer den meesten deel is onbewoont, ende is ofte bedect met onvruchtbaer zandt, ofte woest, ter oorsake van de locht, ofte om de schadelijcke ghedierten, die daer in grooten ghetale zijn. |
| Afscheyt ofte Vertrec. | Droevich, deerlijck, verre, wijt, bitter, hardt, beweent, betraent, beschreyt, verdrietich, leetwesende, berouwende, klaghelijck, smertelijck. |
| Afvallinghe. | Troubreker, overgheloopenen, gherevolteerden, onghereguleerden, schelmschen, schandigen, snooden, dertelen, vleeschelijcken, onkuysschen, ongekapten, weerspannighen, wellustighen, ketterschen, oproerighen, verloren, ongheloovighen, Godt-verlatenen, eedtbreker, ongeschicten, God-verghetenen. |
| Afwesenheyt. | Verdrietighe, langhe, wijde, quellijcke, beklaghelijcke, verre, onverdraghelijcke, verlanghende, hakende, zorchvuldighe, vreesachtighe, bevreesde. |
| Afwijckinghe ofte Afvallinghe. | Revolterende, oproerighe, verradersche, boose, apostatische, periculeuse, verborghene, verlatene. |
| Agaetsteen. | Indiaenschen, kostelijcken, veranderlijcken, |
| |
| |
| | ghebeelden, wonderlijcken, ghefigureerden, schoonen, overschoonen, fijnen, Siciliaenschen, gheschackeerden, aderachtighen.
D'Agaetsteenen zijn eerst ghevonden in Sicilien, by den vloet Achates, waer van sy eerst den naem hebben ghekreghen. Desen steen is van verscheyden verwen, ende heeft veel aderkens in malkanderen gevlochten, in zulcker voegen datmen zomtijts eenige figueren daer inne ziet, van verscheyden fatsoenen, als oftse met den pintceel gheschildert waren, ghelijck duyfkens, hoornkens, boomkens, bloet, zommighe zijn root als corael. Men zeght dat d'Agaetsteen zeer goet is voor het steken der Scorpioenen, oock datmen daer dickmael op ziet, den ooghen goet is, den dorst verslaet alsmen die in den mondt houdt, ende meer andere wonderbaerlijcke eyghentschappen hebbende. |
| Agamemnon. | Koninck, grieck, oorlogher, krijgher, myceniaen, erfghenaem Ateri, eergierich, roemachtich, heerlijcken, kloecken, loosen, schalcken, gierighen, vrecken, herder der ghemeente, rijcken, machtighen, victorieusen, ghekroonden, dronckaert, hondtsoogighen.
Hy was Koninck van Messenia, den broeder Menelaus, de Griecken stelden hem een Overste over den gheheelen Legher, die voor Troyen ghezonden wert, doen Helena ontschaect was. Hy beval syne huysvrouwe Clytemnestra het gouvernement van syn Koninckrijck, waer by hy alreede eenighe kinderen gheprocreeert hadde: Ende als hy weder ghekomen was, raedde sy Aegistum, dat hy haren man dooden zoude. Het welcke Orestes Agamemnon ende haren sone zoo ongheduldigh maecte, dat om hem van syns Vaders doot te wreken, doorstackse alle beyde. |
| Aganippe. | Indiaensche, dierbare, wanckelbare, pegadische, ofte pegasiaensche.
Is een Fonteyne in Boetien, welcke Apollo ende de Musen toegheeyghent was, die om deser oorsaken ghenaemt worden Aganippiden. |
| Aglauros. | Keyserinne, atheniaensche, verradersse.
VVas de dochter van Cecrops Koninck van Athenen, welcke Mercurius belooft hadde te helpen, om een somme ghelts, dat hy haer suster tot synen wille zoude verkrijgen, ende daer na (zulcx benijdende) zochte dat te beletten: Om die oorsake werdt sy van hem verandert in eenen steen. |
| |
| |
| Alarm. | Verschrickelijcken, haestighen, vreesachtighen, vreeselijcken, vervaerlijcken, periculeusen, hittighen, oorlooghs, gheruchtmakenden, furieusen, verbaesden, aentreffenden, strijdtbaren, oproerighen, luydtroependen, beroerden, onverwachten, nacht, snellen, troublen. |
| Alcaeus. | Poëet van Mitylenen, luydtroeper, bijtenden, bestraffere, versse-dichtere.
Vele excellente Poëten hebben desen zelfsten naem ghehadt, hij was van Mitylenen, die door syne moedighe straf-dichten vele wt Mitylenen heeft doen vertrecken. |
| Alceste. | van Thessalien, Koninghinne, deuchdelijcke, ghetrouwe.
Admeti huysvrouwe, hadde haren man zoo lief, dat sy verstaen hebbende dat hy van de ziecte die hy hadde niet ghenesen en zoude, ofte een van syn vrienden ofte maghen en moeste sterven: ende ziende dat een ieghelijck weygerde zulcx te doen, sy zelver met een vrolijck herte begaf haer tot de doot. |
| Alcides. | Stercken, hoochmoedighen, straffen, machtighen, edelen, wreeden, robusten, moedighen, grooten, reusendooder, zenuachtighen, krijgher, strijdtbaren.
Dit's Hercules bynaem, welcken alsoo ghenaemt wert, oft ter oorsake van syn Groot-vader, ofte om syner sterckheyt wille. |
| Alcmena ofte Alcumena. | Griecxsche, vrome, deuchtsame, Alcidus moeder, stantvastighe.
VVas de dochter van Electrio, ende huysvrouwe van Amphitrion den Thebaen, welcke van Iupiter bedrogen wesende, meynende het haren man was, vermengde haer met hem, ende baerde Herculem. |
| Albastren. | Wit, effen, ghemarbert, ghepolijst, schoon, blinckende. |
| Alexander. | van Macedonien, de groote, den gheluckighen, voorspoedighen, machtighen, stouten, ghevreesden, ontsiene, Monarch, onoverwinnelijcken, onvertsaechden, krijgher, vromen, kloecken, overwinner, victorieusen, hoochmoedighen.
Sone van Philippus Koninck van Macedonien, succedeerde in het Rijck syns Vaders, ende om syne kloecke daden, noemde men hem de Groote. Na dat hy die van Meden ende Persen overheert |
| |
| |
| | hadde, quam eyndelijck in Indien, welck het leste landtschap in Oosten is, hy en passeerde voorby geen plaetse ofte hy en brachtse in syn subjectie: Hy dede dry Alexandrijen bouwen, eene in Egypten, d'ander in Asien, ende de derde in Scythien, ende na dat hy 12 jaren gheregneerd hadde, wert met verghift ghedoodet. |
| Algidus. | Eenen bergh by Roomen, koudt, heuvelachtich, bevrosenen, ysachtich. |
| Aloe. | Welrieckenden, indiaenschen, calicoetschen, swerten, bitteren, stercken, arabischen. |
| Alpenberch. | Kalen, windighen, kouden, hoogen, berchachtighen, ghehoornden, ysachtighen, steenachtighen, wtstekenden, zorghelijcken, noordtschen, stormachtigen, vriesachtighen, bevrosenen, sneeuwigen, ontdecten, wijden, breeden, besneeuden, lommerachtighen, onbewoonden, verwoesten, steylen, nederdalenden, valleyachtighen.
De Alpen zijn zeer hooghe berghen, dienende tot afpalen van Italien, worden alsoo ghenaemt om dies wille, datse altijt wit van de sneeu zijn. |
| Aluyn. | Witten, ysighen, steenachtighen, cristalijnen, kuyl, rootsen, klaren, herden, rossen, reynen, roomschen, verdrooghenden, rooden.
Men vint velerleye Aluyn, maer die wt de rootzen komt, wort van herderen steen ghemaect, waer van zommighe rootachtich ende heel hardt, ende anderen witachtich, ende klaer ghelijck cristalijn is, welcke de verwers dient om syde, laken ende scharlaken te verruwen. |
| Amaranthus. | Onsterffelijcke, purpere, altijtversch, lustighe, schoone, aerdighe.
Dat's een bloeme alsoo genaemt, welcke niet en verflenst, maer en heeft geenen reuck, andere noemense duysentschoon, ofte fluweele bloem. |
| Amazonen ofte Amasones. | Scythische, oorloochsche, stoute, riddersche, oude, onvertsaechde, machtighe, mannelijcke, ofte manhaftighe, trotse, wreede, ghevreesde, strijdtbare, kloecke, vrymoedighe.
De Amasones waren Scytische vrouwen wonderlijcken stout, ende in sterckheyt gheen haers ghelijcke, dewelcke haer vindende berooft van den meesten deel van hunne mans, die gedoot wa- |
| |
| |
| | ren, namen voor, d'andere die noch resteerden oock te dooden, 'twelck ghedaen zijnde, begonsten eenen grouwel te hebben van het houwelijck, deden hun beste om hunne palen ende frontieren te vermeerderen, in voegen dat sy een groot deel van Europa hun onderdanich maecten, oock veel Steden in Asien. Als sy vrede met de nabueren ghemaect hadden, sliepen sy op zekere tijden met hun, om bevrucht te worden, op dat het gheslachte niet en verghinge. VVanneer sy eenen sone baerde die werdt ghedoodet, ende brochten alleenlijcken de dochteren op, sy en leerden die niet anders dan hun te oeffenen ter jacht te gaen, de peerden te temmen, ende met den boogh te schieten. Sy worden Amasones ghenaemt, om datse hare recht borste brandeden, op dat die haer niet hinderlijck en zoude zijn met den boghe te schieten: zommighe achten dese historie voor fabel. |
| Ambachtsman, | ziet Konstenaer. |
| Ambassaet. | Heeren bode ofte ghesante, wijs, oudt, weerdich, welsprekenden, trotsen, ghebaerden, zedighen, vreemden, gheleerden, ghesondenen, eerbaren, heerlijcken, ghematichden, gherespecteerden, lanckmoedighen, van aensien. |
| Ambrosia. | Der goden spijse, hemelsche, zoete, gezuyckerde, delicate, lieflijcke, leckere, goddelijcke, zalige, zoetghezuyckerde, onsterffelijcke, behonichde, ghehonichde, opperste, smakelijcke.
De Poëten versieren dat Ambrosie zij der Goden spijse, wie daer van ghegheten heeft wort onsterffelijck gheacht. |
| Amomum. | Eenen boom, welrieckenden, armenischen, zoeten, pontischen, lieflijcken, rieckenden, assyrischen, witten, torsachtighen oft ghetorsten.
Is ten kleyn boomken zeer gelijck den wilden wygaert, geeft eenen goeden reuck: den besten heeft bladeren zeer ghelijck de Grenaetboom, welcke zijn rosachtich effen zonder rimpelen. |
| Ammelaken, | ziet Tafel-laken. |
| Ammer ofte Amber. | Gomachtich, rieckende, vetten, druypenden, vochtigen, parfumeerachtighen, grauwen, welrieckenden, klaren, gheilen, blinckenden, witten, zoeten, wtghezonderden, harden, verharden, bevrosenen, subtijlen.
Den Ammer is een Gomme die wt de steenrootzen druypt, welcke door de koudicheyt van de Zee ende Locht bevriest ende hardt wordt ghelijck men ziet dat hy is, daer zijn meer dan 30 |
| |
| |
| | Dorpen in Pruyssen daer d'inwoonders den Ammer met netten visschen, ghelijck men den visch vanght: Allerley Ammer is van goeden ende zoeten reuck, den witten wordt meest gheacht. |
| Amphion. | Zangher, zoetspeelder, Iupiters sone, herpenaer, stichter der stadt Thebis. |
| Amsterdam, | ziet Stadt. |
| Amphiterite. | Neptuniaensche, onsterffelijcke, dochter van de groote wilde Zee, die om ende om het Aertrijck gaet.
De Poëten versieren dat sy was de dochter van't Ocëaen en van Doris de huysvrouwe van Neptunus, daerom zeggen sy datse de Goddinne der Zee is, oock wordtse zomtijdts voor de Zee ghenomen. |
| Ampt ofte Ambacht. | Behendich, konstich, ghemeyn, veracht ofte verachtelijck, arbeydich, swaer, ghemackelijck, arm, goet, verworpen, onbehoorlijck, bezich, snood, slecht. |
| Anchises. | Aeneas vader, phrisiaen, grootmoedighen, herder, ouden, capiteyn, blinden.
VVas Capis sone voor de Troyaensche oorloghe, onthiel hy hem inde bosschen eenzaem, daer hy alderleye vee voedde, ende alzoo hy synen tijt daer mede overbrochte, Venus kreech hem lief, met den welcken sy haer verzelde, sy teelde, Aeneam by den vloet Simeente. Maer om dies wille dat hy zich beroemde haer beslapen te hebben, beroofde sy hem het ghesichte. Derhalven zeghtmen dat hy in den raedt vande Troyanen niet ghezeten en heeft, doen Troyen verbandt ende alles verloren wert. Aeneas ziende synen Vader gheheel oudt ende vervallen van ouderdom, droech hem op syn schouderen tot inde stadt Diepanum, daer hy sterf. |
| Antwerpen, | ziet Stadt. |
| Ancker. | Stercken, stijven, swaren, bijtenden, scheeps, krommen, vasten, haeckachtighen, zekeren, schippers, gheworpenen, omghebuychden, lichten, schuyts. |
| Anghst. | Diepen, droevigen, quellijcken, harden, doodes, bleeckverwighen, moeyelijcken, beklaghelijcken, benauden. |
| Anys. | Zoeten, ghebloeyden, rieckenden, smakenden, smakelijcken. |
| Antenor. | Den ouden, troyaen, kloecken, loosen, subtijlen, voorsichtighen, strenghen. |
| |
| |
| | Desen was zeer gheacht by de Troyanen, om dat hy goet van rade was ende wel sprekende: Maer doen hare stadt gheplonert wert van de Griecken, hadden sy opinie dat hyse verraden hadde. |
| Antimonium. | Blinckende, spieghelich, broos, gekorstet, witten, steenachtighen, metalich.
Den Antimonium wordt inde Silver-mijnen ghevonden, ende is eenen zekeren aert van steen: daer is tweederlye, te weten manneken ende wijfken, maer het wijfken is meest gheacht, het manneken is scherper, harder ende zandtachtiger, ende en is niet zoo swaer, noch zoo blinckende als hnt wijfken, ter contrarien, het wijfken is blinckender, kortbrekiger, ende breect in geen ronde brockelinghen gelijck 'tmanneken, maer klieft zich in langhe stucxkens. |
| Anghel ofte Prickel. | Stekenden, voortdrijvenden, scherpen, punctigen, stijven, wackermakenden, nopenden, verweckenden, ossen-jagher, dunnen, schadelijcken, zorghelijcken, teederen, ghepuncten, quaden, kleynen, fenijnighen. |
| Angst, | ziet Benautheyt. |
| Appel. | Blosenden, rooden, rootachtich, rieckenden, zoeten, schoonen, gheilen, haghen, wilden, harden, ghecouleurden, rijcken, bosch, vrijen, ronden, korten, bloeyenden, boomgaerts ciraet, steenachtighen, ghesteken, amperen, zueren, zoet-zueren, zuerachtighen, hanghenden, sappighen, waterachtigen, gheschilderden, rijpen, onrijpen, groenen, verheuchlijcken, verblijdenden, lieffelijcken, bastaerdt, smakelijcken, wormstekighen, maeyachtighen, rotten, robijn-roodt.
VVy hebben verscheyden spetien van Appelen, de namen der zelve waer te langh om te verhalen, welcke verscheyden namen sy hebben behouden, oft van die diese ghebracht hebben, ofte na de plaetse van daer sy ghegroeyt zijn, ofte oock na het fatsoen en couleuren die sy hebben, ende het saysoen daer in men die pluct. Om eenen onvruchtbaren Appelboom vruchtbaer te maken, men moet hem met een looden plate gorden ontrent de hoochte van een voet boven d'aerde, ende die wel dicht aen de schorsse, ende dat al-eer hy beghint te bloeyen, ende den zelvighen reep af doen wanneer d'Appelen beghinnen te groeyen. |
| Antwoorde. | Veerdige, ridderlijcke, wijse, rechte, slechte. |
| Appeldranck. oft Cidre. | Appelachtich, dorst verslaen- |
| |
| |
| | den, peiren, lovensch, wijnachtighen, zoetachtigen, verversschenden. |
| Apelles. | Konstighen, excellenten, onnavolghelijcken, edelen, prince der schilders.
Desen Appelles gheboren in het Eylandt Co ofte Coüs, is den eersten Schilder in synen tijdt, den welcken begonnen hebbende een Venus beelt te schilderen, 'twelck om syn overlijden onvolmaect bleef, niemant ghevonden en werdt die zich zoo kloeck kende, dat zelvighe te volmaken. |
| Apenninus. | Een geberchte, streckende van aen de Alpen rontomme Italien tot Calabrien toe, hooch, sneeudragenden, ouden, verheven, kalen, kouden, besneeuden, breeden, steenachtighen, beijsden, ijsachtighen, berchachtighen. |
| Apollo. | Den sone van Iupiter, der Lyeren vader, goddelijcken, herpenaer, schoonen, cyreneenschen, dansleyder, koninck, godt der kruyden, zangher, duysteren, rossen, geneesmeester, ghelocten ofte hayrlockighen, ghecierden, geleerden, pijlkokerdragher, delphiaen, ghehayrvlocten, ghehayrden, brandtooghighen, waerzeggenden, herder, verlichten, heylighen, pratere, welsprekenden, waerachtighen, waerzeggher, verreschieter, weerelts-ooghe, grooten Godt, lofzang Godes, propheet mileseaen, poëtenvader, alziender, gheelhayrighen, fraeysprekenden, zinghere, leven-ghevenden, voorzeggher, vader des lichts, raedtghevere, ghedicht-minnaer.
Apollo, Iovis ende Latonae sone, werdt in't ghetal der Goden gherekent, om dat hy (zoo men zeght) den eersten was, die d'artsenije in't gebruyck brachte: ende om datmen hem in veel plaetsen eerde: hy hadde veel namen, synen voornaemsten Tempel stondt in't Eylandt van Delphien, welck de voor-Ouders noemden het pit vande weerelt. |
| Apostel. | Evangelischen, heylighen, ghezondenen, goddelijcken, prediker, dienaer des Evangeliums, Godes dienaer, gheloovighen, ghetrouwen, versmadelijcken, verheerlijcten, Christelijcken, bode Christi. |
| Apoteker. | Droogist, kruydenier, getrouwen, ervarenen, neerstighen, sophistischen, medecijns-knecht, behulpelijcken, paracelsist. |
| |
| |
| Appetijt, | ziet Eet-lust. |
| April. | Bloeyenden, wtspruytenden, wtbottenden, een vader der schoone daghen, lustighen, vermakelijcken, verblijder, lieflijcken, minnelijcken, bloemighen, lentenachtigen, boerachtighen, bloemghevenden, frisch, verquickenden. |
| Arabers. | Gheparfumeerd, swarte, wilde, botte, diefachtighe, bloetschandighe, grousame, wreede, onhandelijcke, sarasijnen, onreyne, roovers, hatelijcke, ledichganghers, heydensche.
D'Arabers hebben hun goederen ghemeyn, elck onder syn geslachte ende stamme, sy en trouwen maer een vrouwe, alzoo datse alle ghebroeders onder malkanderen zijn: den oudtsten heerscht over 'tgheheel gheslachte, ende zijn hem oock ghehoorsaem. Sy vermengen hun met hun moeder ende susters ghelijck de beesten, ende achten't voor overspel een vrouwe wt een ander gheslachte te nemen, dan wt het hunne: Daer beneffens zijnse zoo diefachtich, datse om hunne dieverije van al de weerelt ghehaet zijn. |
| Arabien. | Gheluckich, heet, vruchtbaer, rijck, geheylicht, overvloedich, vruchtdraghende, kruytdraghende, welrieckende, ghezeghent, groeyende.
Arabien is gheleghen tusschen Iudea ende Egypten: Is dryerley, het eene in onse tale wordt ghenaemt het Steenachtighe, het welck light besloten Noordwestwaert in Syrien: T'ander noemt men het VVoeste, ende leyt daer tegen over, ende na het Zuyden light het ghene datmen noemt 't Gheluckighe, in't welcke de kinderen van Israel 40 jaren ghewoont hebben: Men bezaeyt het twee maels des jaers ghelijck in Indien, om de vruchtbaerheyts wille. 'T is overvloedich rijck in specerijen ende welrieckende dingen, overvloedich in allerleye vruchten, ghevoghelte, ende Vee, wtghenomen Peerden, Muylen, Verckens, Gansen ende Hoenderen. |
| Arachne. | Van Lydia, subtijle, spinstere, wercstere, neerstighe, vlijtighe.
VVas de eerste Spinstere, ende Linnengaren-maeckster: Oock haren sone Closter ghenaemt was den eersten die wolle leerde spinnen. |
| Arbeydt. | Moeyelijcken, herculischen, swaren, grooten, onnutten, verdraghelijcken, snooden, slaven, vuylen, elen- |
| |
| |
| | dighen, lastighen, peerdts, bitteren, krachtighen, onverdraghelijcken, overvloedighen, behendighen, daghelijcxschen, quellijcken, verdrietighen, langhen, ondraghelijcken, pijnlijcken, gheduerighen, zorghelijcken, schadelijcken, neerstighen, ghedienstelijcken, ghedienstbaren, dienstwilligen, elendigen, ezels, besweeten, vrouwen, onwtsprekelijcken, droevighen, benauden, arbeyders, onbeloonden, huerlinghs, onlijdelijcken, onnoodighen, overtollighen, zinghenden, oneyndelijcken, harden, besweetten, stadighen, wtersten, blijden, gheluckighen, ondanckbaren, verdienenden, besteeden, gheduldighen, ongeduldighen, werckmans, opgheleghden, smeeckenden, hijgenden, knechtelijcken, wakenden, onverdrietighen, krijghs, vruchtbaren, nachtelijcken, straffen, wreeden, handtwerckers, arbeyders, profijtelijcken, plichtighen, onghetemden. |
| Arbeyder. | aen de strate, stercken, verachten, snooden, onachtbaren, traghen, slappen, ledighen, luyen, springhenden, klappaert, leechganger, deughniet, verworpenen, hatelijcken, straetwercker, ongheschicten, onbehendighen, onbequamen, droncken, onverlaten, onredelijcken, herberghen-looper, ghebreckelijcken, bedorvenen, le-lammen. Sparighen, gierighen, corzelen, rouwen, zorchvuldighen, boerachtighen, hantwerckers, armen, elendighen, verharden, landt, onghemanierden, wakenden, neerstigen, onverzadelijcken, vermoeyden, onvermoeyelijcken, boerschen, doenden, steghen, sweetenden, rouwen, botten, gheduerighen, bezighen, lanterfanter, lastlijdenden, voedenden, ervarenen, verzochten, hoven-bezorgher, hovenier. |
| Archilochus. | Konstelijcken, konstighen, onkuyschen, onbeschaemden, onschamelen, Lacedemoniaen, subtijlen.
Desen Poëet was inventeur vande jambicksche versen, het welcke d'oorzake dat Lycambius zich zelfs verhinck. |
| Archimedes. | Den Ingenieur, konstighen vinder der sphere, geometrien, Prince der mathematicijnen van Syracusen.
Hy was gheboren inde Stadt Syracusen, in synen tijden gehouden voor den voornaemsten Mathematicus. Men zegt dat hy den |
| |
| |
| | eersten was die de Sphera inventeerde: Als syn Stadt gheplondert wert, bleef hy in't ghedrang doot, door onwetenheyt, want daer was expresselijcken verboden hem eenich ghewelt te doen. |
| Aren. | Koren, dunne, harighe, langhe, meelachtighe, ghegraende, ghevouwene, ghebloeyde, vouwende, kromhanghende, graenachtighe, ghele, gheelachtighe, ghekamde, lustighe, ghedrevene, ghebaerde, langhayrighe, voedende, hoyachtighe, velden-cieraet, bloeyende, rechte, strooachtige, borstelachtighe. |
| Arcadische Natie. | Wildt, vreters, eeckel-eters, boschwachters, oude, onbeleefde, straffe, onghemanierde, onghenadighe.
Die van Arcadien zijn d'eerste gheweest onder de Griecken, die over de Ionicksche Zee voeren om in Italien te woonen, met Oenotrus Lycaons sone. Dit volck offerden aen Iupiter menschen. |
| Arethusa van Sicilien, | jaechstere, koude, syracusiaensche, diaensche, kuysche, zuyvere, rassche.
De Poëten zegghen, dat sy was een Maghet die wt liefde zeer vervolcht wert van den vloedt Alpheus, teghen welcken sy niet en konde wederstaen. Diana hares ontfermende, veranderdense in een Fonteyne, die haren eyghenen naem behouden heeft: Ende wt vreese datse met de wateren van haren Vrijer niet verontreynicht en werde, sy nam de vlucht door waterbuysen onder der aerden in Sicilien, ende spuyt overvloedelijck wt een steenrootze aen d'een zijde van Syracusa. |
| Argus. | Wakenden, ghesterreden, den aensiender, ghetrouwen bewaerder.
Men zeght dat Argus Aristors sone, van Iuno ghesonden wert om Io de dochter Inachi te bewaren, welcke Iupiter in een jonge Koe veranderde, ende dat hy hondert ooghen hadden, waer van de 98 altijt waecten: daer na door Iupiters bevel wert hy van Mercurius ghedoot: maer Iuno zette syne ooghen in haren voghelssteert, 'twelck een Pauwe was. |
| Argument, | ziet Bewijs-reden. |
| Ariadne. | Wtsinnighe van Creten, behendighe, neerstighe, vlijtighe.
VVwas Minois dochter Koninck van Creten, ende van Pasiphaë, door welckers hulpe ende middel Theseus haer ontsloech, ende |
| |
| |
| | ontquam wt den Doolhof, ende also van het Minotaurus bevrijt. Daer na hy weder in syn Landt keerende ontschaectense wt haers Vaders huys, verghetende d'eerste weldaet die hy van haer ontfanghen hadde: was zoo onghetrou, dat in eenen nacht hy haer secretelijcken verliet alleene op een Eylandt ghenaemt Die, in de ghenade vande wilde Beesten. Men zeght dat daer na Bacchus haer tot eene huysvrouwe nam. |
| Aristoteles. | Gheleerden, scherpsinnighen, wonderbaren, subtijlen, onsterffelijcken, grooten Philosooph, Goddelijcken, Prince der Philosophen, sone van Nichomachum, arbeydighen, weerdighen, welsprekenden.
Syn Vader hiet Nichomachus, was Medecijn, jonck wesende wiert in Macedonien opghevoedt: daer na ghinck hy na Athenen Platonem te hooren. Hy wert Leer-meester vanden grooten Koninck Alexander, syn ghezelle ende Secretaris: Ende om het perijckel te ontkomen 'twelck hem syne vynanden bereydt hadden, vluchtede in Chalcidis, daer hy syn leven eyndighde. Hy was kleyn van persoon, ghebult, mismaect, ende stamelende, maer rijck, wt oorsake van de gheschencken die hem Alexander dede. Hebbende na ghelaten meer dan dry hondert boecken, leefde 62 ofte 63 jaren. |
| Armen-mensche. | Verlatenen, qualijck-ghekleeden, naecten, verstootenen, verachten , kreupelen, afgesetten, verloopenen, verworpenen, snooden, elendighen, mismoedighen, onghesonden, droevighen, blooten, kalen, swaermoedighen, ongheluckigen, beroyden, swacken, versnoterden, quelenden, ghequelden, ziecken, ghebreckelijcken, kleyn-gheachten. |
| Armoede. | Katijvighe, smertighe, snoode, elendighe, schandelijcke, gebreckelijcke, harde, verstootene, ghehaette, koude, rouwe, geusen, quellijcke, vredemakende, oude, sware, verdrietelijcke, slechte, bedelende, ootmoedighe, verachte, treurende, vuyle, luysighe, der Musen erfdeel, belachelijcke, bedructe, sware, voorderlijcke, verdwalinger-moeder, wanhopen-moeder, versmadelijcke, boose, dienstbare, schaemachtighe, kleynmoedighe, bloode, armhertighe, slechte, voorderlijcke, aenporrende. |
| Artemisia. | Kuysche, eerbare, wijse, godtvruchtige, ver- |
| |
| |
| | maerde, spieghel van godtvruchticheyt, hertelijcke, Koninghinne te Carien, ghedenckweerdighe.
Artemisia was huysvrouwe vande Koninc Mausolus, welcke hem zoo wtnemende lief hadde, ende zoo droevich over zijn doot was, datse syn beenderen ende assche tot poeder maecte, daer by menghende welrieckende kruyden, in haren dranck ghebruycte. Daerenboven tot ghedachtenisse van haren man, dede een zoo wonderlijcken graf bouwen, dat alle andere graven daer van oock den naem van mausolen kreghen. Niet teghenstaende desen ydelen troost, en konde niet verhinderen datse oock korts na haren man niet en sterf. |
| Artichocke. | Merchachtighe, stekende, ronde, gheloofde, ghekopte, gheappelde, leckere, groote, groene, rijpe, ghekroonde. |
| Ascanius. | van Dardanien, Aeneidi sone, Phrigiaen, goedertieren.
Hy was Aeneas sone, ende den derden Koninck vande Latijnen, die de stadt Alba timmerde. |
| Aschvijster ofte Huys-duyve. | Blooden, verveerden, onnutten, gierighen, vrecken, swaermoedighen, verdrietigen, onlieffelijcken, onbehaghelijcken, leelijcken, ongemanierden, luyen, laffen, leden-sleyper, onaerdighen, onbeleefden, asch-verwighen. |
| Asia. | Vruchtbare, machtighe, rijck, groot, ruyme, wijde, breede.
Asien is het derde deel vande weerelt na het ghetal te rekenen, maer na de grootte men bevint dat het wel de helft is. Heeft haren naem behouden na een Nymphe ghenaemt Asia, die dochter was van't groote Meyr, ende van Hemel ende Aerde, sy verstrect van't Zuyden tot aen't Noorden, ende is gheen Landt inde gheheele weerelt syns ghelijcke in vruchtbaerheyt ende rijckdommen. |
| Assche. | Stofachtighe, sware, doode, grauwe, dunne, koude, fijne, roockende, heete, aen-ghebrande, stomme, ydele, lauwe, verstorvene, ontdecte, vergaderde, gheblutste, gruysachtighe, steenachtighe, looghe, graf, drooge, dorre, hout, pot. |
| Azijn, | ziet Edick. |
| Asparges ofte Corael. | Kruydt, ineenghedraeyt, wal- |
| |
| |
| | ghende, handelijck, ghezeghent, ghekruyst, besprenghende, quispelachtich. |
| Asta. | Iupiters dochter, schadelijcke, woeste, wreede, ontsiene, schimpighe.
Homerus zegt dat sy is de Goddinne van schade ende ongeluck. |
| Astronomijn, | ziet Sterrenkijcker. |
| Asur. | Verwe, blauwe, groen-grauwe, groenachtich, turcx, mijnen, peerts, orientaels, dierbaren. |
| Atalanta. | Moedighe, lichtvoetsche, oorlooghstere, strijtbare, manlijcke, jaechstere, leeuwenaerdige, leeuwinne, schenissche, mahaftighe.
VVas de dochter Iasij, Koninck van Argivorien, haer zelven kloeck ende sterck bevindende, en hadde in gheen dinghen meer behaghen, dan ter jacht te gaen, alle die haer ten houwelijck versochten gaf sy voren, dat sy tot haren man begheerde te hebben die haer te boven ghinck in rasheyt. Na dat syer vele overwonnen hadde, zoo heeft Hippomanes door Venus raedt haer overwonnen, ende wert haren man, achtervolghens het accoort: Maer om dat hyse besliep in den Tempel van Cybele, zonder respect vande plaetse, werdt sy in een Leeuwinne ende hy in eenen Leeu verandert. |
| Athenen. | T gheleerde, subtijl, scherpzinnich, vermaert, secropisch, griecx, studieus, vlijtich, oudt, doorluchtich, attijcx, Ionisch, politisch, florerende, eerbaer, paladiaensch, vruchtbaer.
Niet excellenter noch edelder en isser in gheheel Griecken-lant gheweest dan de stadt Athenen, welck een Moeder der Philosophen ende van de vrije Konsten was, is gheweest d'alghemeyne Studie vande gheheele weerelt, ende in de steedtsche Policijen de machtichste. Den eerst bouwer ofte stichter was den Koninck Cecrops, waer van sy den naem behiel de Cecropische, daer na de Mesopotaensche van den naem Mopsus, ghelijck oock van Ianus, Iaphets sone, ende eyndelijcken van Minerva werdt sy Athenen ghenaemt. Die van Athenen zijn d'eerste gheweest die de Olie ende de wolle in't gebruyck brochten, die de menschen leerden d'Aerde bouwen ende koren te zaeyen. Dese schoone Stadt is nu ter tijt maer een kleyn Dorp, ghenaemt Sethina. |
| Atlas. | Hemel-dragher, grooten, machtighen, hooghen, |
| |
| |
| | stercken, eensamen, wonderlijcken, wolcken-dragher, sweetenden, kouden, verhevenen, periculeusen, rechten, grouwelijcken, verschrickelijcken, quellijcken, woesten, onghenakelijcken, afgrijselijcken, reuse.
Is eenen alder-grootsten berch op't eynde van't landt Mauritaniae, ende strect hem zeer wijdt, den welcken zeer vruchtbaer is aen de zijde na de Zee. Om syne schrickelijcke hoochde wille versieren de Poëten dat Atlas eenen Reuse was, die den Hemel op syn schouderen droech. |
| Atropos. | Swerte, onghenadighe, spinster, boose, schandelijcke, verschrickelijcke, nacht-dochtere, zonder medelijden, onmedeghedooghsaem, felle, wreede, nijdige, moordersse, overlastighe, bleecke, gherompelde, trotse, gheweldighe, hatelijcke, onmenschelijcke, verradersse, hoovaerdighe, onlijdelijcke, ongherechtighe, grouwelijcke, oude, spijtige, straffe, vyandinne, onrechtveerdighe, schadelijcke, wreecstere, quade, harde.
De Poëten noemen dry Goddinnen over 'tregiment van alle dinghen, welcke eenen iegelijcken eenen tijt van leven ende sterven toe-schicken, te weten Cloton, Lachesis ende Atropos, ende veynsen datse zijn de dochters Erebij ende van den Nacht, sy noemen se oock Goddinnen vande toeschickinghe, door dien het leven vande menschen door haer ghesponnen wordt, derhalven noemt mense Spinsters. |
| Atijs. | Cybeliaen, schoonen, jonghen, phrigiaen, jonghelinck, dollen, rasenden, ontsinnighen, ghelubden, werdt verandert in eenen Pijnappel-boom, oft Pijnboom. |
| Augustus. | Keyser, vrede-vader, onoverwinnelijcken, gheluckighen, rechtveerdighen, Godtstammighen, grooten Keyser, Lants-vader, voorspoedighen, heylighen, ghenadighen, eerbaren, eerweerdighen, goedertierenen.
Augustus werdt Caesar ghenaemt na syn Oudt-oom, liever na hem ghenaemt dan na synen Vader Caïus Octavius. Hy was een liefhebber van konsten: vereerde de stadt Roomen met vele schoone ghemeyne edifitien, voornamelijcken met Goden-huysen ende Tempelen. De goede gheneghentheyt vande Ghemeynte t'hemwaerts was zoo groot, datse hem Vader des Landts noemden. Ende alzoo den Raedt bekommert zijne, oftmen hem Romulus |
| |
| |
| | noemen zoude, bykans oft hy den tweeden stichter van Roomen gheweest hadde, docht hun den naem van Augustus heyligher te wesen, om dies wille dat de devote plaetsen oock alzoo ghenaemt waren: hij leefde 76 jaren, ende regneerde 47 jaren. |
| Autheur. | Oudt, gheleert, byspreucker, statich, deghelijcken, goeden, ontfanckelijcken, zeer gheleerden, ghedencweerdighen, spitsvindinghen, betoonlijcken, autentijcken, excellenten, ghetrouwen, eersten, subtijlen, dichter, vermaerden, wijt-beroemden. |
| Aurore, | ziet Dagheraet. |
| Autaer. | Heylighen, goddelijcken, religieusen, verhevenen, roockenden, bewierroocten, weerdighen, ghecierden, devoten, behanghenen, ghewijden, rijcken, vercierden, priesterlijcken, gheparfumeerden, Godt-toegheeyghenden. |
| Authoriteyt, | ziet Macht. |
| Avontsterre. | Glinsterende, klare, heldere, nachtbodinne, dwalende. |
| Avont. | Spaden, ghesterreden, donckeren, verdonckerden, duysteren, kouden, ledighen, swerten, donckerachtigen, lommerachtighen, rooden, verschen, westerschen, luyen, nachtelijcken, stillen. |
| Ajuyn. | Tranenden, rouwen, rooden, smakelijcken, stercken, witten, langhen, ronden, windighen, gheschelden, bijtenden, groenen, gheschotenen, swerten.
Niet teghenstaende datter velerleye aerdt van Ajuynen zijn, welcke oock verscheyden eygenschappen hebben, evenwel zijnse alle sterck ende bijtende, ende maken winden, maken eet-lust, ende dorstich, vermaghenende de mensche, niet goet in de mage, hoewel sy die zuyveren. |
|
|
Auteursrechtelijk beschermd