De Afscheiding van 1834. Deel 5. Documenten uit het archief ds. H.P. Scholte, bewaard te Pella, Iowa, U.S.A. (vervolg)

[p. 182]

Hoofdstuk 11
Drie brieven van ds. R.W. Duin¹

Inleiding

Reemt Weerds Duin werd te Emden geboren en aldaar gedoopt 5 mei 1797; zijn ouders waren Jacobus Duin en Hilke Dalhof; hij huwde te Veenhusen 26 november 1828 Alida Brouwer geboren te Emden, oud 33 jaar, dochter van Claas Peters Brouwer.²

In 1823 werd hij te Groningen ingeschreven als student in de theologie. Na enige gemeenten in Oost-Friesland te hebben gediend en in de jaren 1837 en 1838 veel te hebben geleden door de geloofsvervolging, die ook daar woedde, werd hij 22 januari 1839 door ds. S. van Velzen bevestigd als predikant van de Afgescheiden gemeenten in Friesland; zijn woonplaats werd Leeuwarden.

Reeds na enige maanden ontstonden er grote moeilijkheden rond zijn optreden, zowel te Leeuwarden als in enige andere Friese gemeenten. Op 1 januari 1840 werd zijn schorsing door de classis Sneek, gehandhaafd door de provinciale vergadering van Friesland.³ De synode te Amsterdam eind 1840 gehouden, bevestigde het oordeel van de provinciale vergadering.⁴

De eerste brief die wij hieronder laten volgen is een antwoord op een schrijven van Scholte aan ds. Duin, gedateerd 22 januari 1840.⁵ Scholte informeert hierin naar de schorsing van Duin en vraagt verder onder meer of het waar is dat deze alle wettige orde verwerpt, eigenmachtig aan ouderlingen schriftelijk mededeelt dat zij van hun ambt zijn vervallen en dat ‘gij onze Leeraars met van

1 In het DERDE DEEL 311-312 publiceerden wij een schrijven van ds. Scholte aan Ds. Duin en gaven wij enige hoofdzaken van twee brieven van laatstgenoemde, namelijk van 5 januari 1841 (Leeuwarden) en van 4 maart 1841 (Emden).
Daar wij na het verschijnen van het DERDE DEEL nog twee brieven van ds. Duin vonden, meenden wij dat het goed zou zijn de hierna te noemen drie brieven van hem aan Scholte in hun geheel weer te geven.

2 Deze gegevens werden ons verstrekt door drs. S.J.Th. Homan te Tolbert.

3 Deze schorsing geschiedde niet uitsluitend ‘wegens veelal persoonlijke conflicten’ (Bos I, 227), maar op een achttal gronden; deze betroffen zijn leer, eigenmachtig optreden, karakterzonden, (drift, ‘razen en schelden’) en zijn verwerpen van de aangenomen orde der kerk. De schorsing werd eerst enige dagen later van kracht door nieuwe ontwikkelingen (onder meer schorste Duin, zonder de kerkeraad te Leeuwarden daarin ook maar enigszins te kennen, één van zijn eigen ouderlingen, namelijk J. Meijering) en na samensprekingen alsmede vergaderingen zowel van de kerkeraad te Leeuwarden als van de classis Leeuwarden. (mededeling dr. J. Wesseling te Groningen)

4 Verslag synode 1840 Amsterdam 52-54.

5 DERDE DEEL 312.

[p. 183]

Velzen op eene lijn plaatst als pausen, en dat gij allen in de prediking ook gelijk verklaart met v. Velzen’. Scholte had dit alles vernomen uit een brief aan hem gezonden door ouderling J. Meijering te Leeuwarden.⁶

Ds. Duin overleed 4 februari 1843 te Lingen in Duitsland. De ‘zenuwziekte’ waaraan hij leed heeft zich onzes inziens ook reeds in Friesland geopenbaard in een onbeheerst optreden in enige gemeenten.⁷

6 DERDE DEEL 286-287. De brief is gedateerd 18 januari 1840.

7 Men zie verder voor ds. R.W. Duin: EERSTE DEEL 189-193; DERDE DEEL, register; Bos I, 227.

1. (Schrans bij) Leeuwarden, 30 januari 1840

Waarde Broeder!

Genade en vrede zij UE! - Gelijk men U berigt heeft, zoo is het, helaas, de waarheid. De provinciale vergadering te Leeuwarden gehouden, heeft de duivel en zijnen engelen een vreugdefeest bereid, door mij in mijnen dienst te schorsen en te censureeren, tot droefheid en smarte van alle ware godvruchtigen. De voorgewende redenen bestaan ten deele uit grove laster, ten deele uit opgeraapte nietige voorwendselen, die de nijd en boosheid verzonnen heeft. Ik kan niet anders zien, of van Velzen heeft hier een Pausdom ingevoerd erger dan dat dat van Rome ooit geweest is. Sommige ouderlingen, mannen des gewelds, zijn hem behulpig, om dat pausdom te sterken en te stijven. Zij heerschen over Gods erfdeel met strengheid en hardigheid en zoeken eene tyranny in te voeren, aan dewelke een Christen zich niet kan of mag onderwerpen.

In Sneek en in de omstreken, daar heerscht vooral dien bozen geest van Pausselijkheid en fariseeuwendom; daar heeft de dood het leven gebannen en uitgeworpen, daar wordt de onschuld verdrukt, de goddeloosheid in bescherming genomen. Andriessen,⁸ en zij die hem volgen, daar onder de beste Christenen zijn, is door de dwaasheid der opzieners, die hem voor scheurmaker verklaard hebben, voor de afgescheidene Gemeenten verloren gegaan. Zoo brengt men den ban en vloek over de Gemeente, die wat te zamen twisten, en dat dan voor Godsdienst houden. Het ziet hier treurig uit. Te Harlingen was het ook niet beter geweest, gedurende twee à drie jaren. Daar was een ouderling,⁹ die een vijand en hater der Gemeente was, die alles als paus naar zijnen zin wilde

8 Johannes Andriessen, bakker, één der eerste ouderlingen van de Afgescheiden gemeente te Sneek. Hij schreef in de dagen der Afscheiding enige brochures. Men zie voor hem: Bos, register; A. Tjoelker, Ds. S. van Velzen en zijn betekenis voor de Afscheiding in Friesland, Leeuwarden 1935, 59-60, 102. Andriessen verzamelde na zijn schorsing in 1837 enige getrouwen om zich heen en bleef in zijn huis oefenen. Na zich zeer eenzijdig te hebben laten inlichten, koos Duin de zijde van Andriessen c.s. en preekte enige malen voor dit groepje. De classis Sneek beschouwde dit als scheurmaking. (mededeling dr. J. Wesseling)

9 Ds. Duin zette in 1839 ouderling J. Haitsma te Harlingen, die in onvrede met zijn gemeente leefde, eigenmachtig af. Daarop deed hij een nieuwe ouderling en een diaken kiezen en bevestigde beiden. (mededeling dr. J. Wesseling)

[p. 184]

bestieren, zonder mede-ouderling of diaken nevens zich te willen hebben. Een man, die glimhoonlachte, wanneer de verdrukte Gemeente tegen hem opkwam. Dezen heb ik de waarheid verklaard en daarin bestaat het afzetten van ouderlingen, daarover ik beschuldigd word. In Sneek en de classis aldaar, heb ik ja, de ouderlingen verklaard van hunne ampten vervallen te zijn, maar, omdat zij de goddelooze schorsing van mijn persoon hadden toegestemd, en daarin getoond, dat zij gene vreeze Gods hadden, maar wolven en vijanden waren. Men zegt, dat ik alle order verwerp. Maar waar wettigt Gods Woord een order, door welke de bovengenoemde schenddaden goedgekeurd worden? Zulk een order verfoei ik. Ik geloof dat niets schadelijker werkt, als de order uit kracht van welke de ouderlingen al hun leven hunne bediening behouden. Hierdoor is toch eene kleine Gemeente dikwijls jaren lang gekweld met menschen die als blinde paarden, alles 't onderste boven loopen, en ware pesten zijn, waardoor ieder schrikken moet om zich onder zulk eene pauselijke tyranny te begeven. Ik weet, dat sommiger regering nergens toe strekt, als om de Gemeente af te breken in plaats van te bouwen. - Eene te slappe tucht moge allengskens schadelijk wezen, eene te strenge verwoest de Gemeente in korten tijd. Hadden de voorvaders gehandeld als velen uit onverstand of boosheid heden doen, de Kerk der Gereformeerden was wel aan twintig flarden gescheurd. Wat nu het blijven der ouderlingen betreft: Men vindt niet in Gods Woord dat zij moeten of mogen afgaan. Edoch, men vindt, dat ook de echtscheiding niet uit de oorspronkelijke inzetting en het oogmerk des huwelijks, maar om de hardheid des harten voortgevloeid en toegelaten zij, Matt. 19. De vaders wisten wel dat menschen menschen zijn, en dat de Gemeenten niet met heerschzuchtige, neuswijze,¹⁰ eigenzinnige en grilzieke menschen mogen bezwaard worden. En daarom houde ik de oude verordening uit kracht van welke de ouderlingen om de twee jaren kunnen afgaan of blijven en wederom verkoren worden, beter, voor den vrede der Gemeenten.

Aan de Censure en schorsing heb ik mij niet gestoord.¹¹ daar dezelve uit boosheid is voortgevloeid. Van Velzen mag zich schamen voor God en menschen, van wegen zijne onbeschaamdheid. - Misschien is hij door deze daden ontdekt als een geveinsde, die geen aasje vreeze Gods heeft, maar al wat heilig is durft verkrachten om zijne lage einden¹² te bereiken. Ik ben mij geens dings bewust. Voor God ben ik een arm ellendig zondaar, maar ik heb niemand aanstoot gegeven; daarom heb ik ook die censuur als goddeloos en godslasterlijk veracht, en heb gepredikt overal, waar mij de deur des Woords geopend werd, waaraan de Heer het mij nog niet doet ontbreken. Indien ik de scheiding op den voorgrond stelde en predikte dezelve in plaats van Christus en het leven Gods, ik zoude aangenaam zijn bij dezulken, die tot nijd en boosheid gescheiden zijn, en Gods volk in de liefde denken te scheuren, en de harten te verwijderen, die de

10 waanwijze, ingebeelde.

11 Na zijn schorsing stond een klein aantal personen achter ds. Duin, onder wie H. Mulder te Leeuwarden, evenals eerstgenoemde uit Oost-Friesland afkomstig. Duin bleef hier en daar preken; behalve te Leeuwarden gebeurde dit te Bolsward en Harlingen. (Wesseling; vgl. noot 3)

12 oogmerken.

[p. 185]

Heere voor eeuwig vereenigd heeft. Het zijn schandvlekken van den Christennaam. Mijne ziel kome niet in den raad derzulken. God, mijn Verbonds-God zal mij genadig behoeden, om die vervloekte geesten van pausdom en farizeeuwendom niet te troonen.¹³ Die regtzinnige duivel heeft waarheid, regtzinnigheid, getrouwheid in het vaandel, maar leugen, twist en nijd, moord en doodslag in het hart - Zij die Abrahams kinderen willen zijn, moeten Abrahams werken doen, Joh. 8, anderszins zal hun roem ijdel bevonden worden. Het praatje, als of ik al onze leeraars met van Velzen zoude gelijk stellen, is ten eenenmaal leugenachtig en is booze laster. Misschien is dit gerucht afkomstig van J. Meijerink,¹⁴ een man die zich uit een leugen niet veel schijnt te maken, een man die hoogstwaarschijnlijk om gene andere rede gescheiden is, dan om geweld te drijven en heerschzucht te oefenen. Broeder! ik bid U, geloof niet eenen iegelijken geeste. De scheiding is eene lamp opgehangen om vele huichelaars te ontdekken en te openbaren. Het spijt mij, dat gij zulk eenen wolf voorleden zomer aangemoedigd hebt om tegen mij als herder te woeden en ik wenschte wel, dat gij de menschen eerst beter kende, voor dat gij hun verderflijken raad, uit goede mening, toediende. Men diend aan krankzinnigen gene zwaarden toe te dienen. Men heeft mij geschorsd, zoo als gij aan Meijerink (dien ik denk dat God ten toon zal stellen) aangeraden hebt. Wat hier van het gevolg zal zijn, zal de tijd leeren. Ik weet en ben verzekerd, dat ieder die God vreest, eenen afkeer zal krijgen van een genootschap dat wolven beschermt en herders vervolgd. De Heere zal mij de deur des Woord(s) openen in spijt van den duivel en van allen die met hem eens zijn. - Christus kwam tot de zijnen. De zijnen namen hem niet aan, evenwel waren er toch die Hem aannamen, Joh. 1:11, 12. - Indien UE. de brief mij door Meijerink toegezonden heeft, zoo verzoek ik mij niet weder langs dien weg te zenden, want ik denk volgens de verzegeling met een vijf stuivers stuk, dat men den inliggenden geopend en weder toegemaakt heeft.

Christus komt en zal bevestigen, dien die zijn Koningrijk zoekt, maar wie des Heeren naam durft misbruiken, en zijne eigene eer en heerschzucht bedoelt, zal ontdekt en beschaamd worden. Weest benevens de uwen Gode bevolen, en van mij en de mijnen gegroet.

Uw Broeder in Christo

R.W. Duin

NB Woonachtig in de Schrans onder Huizum bij Leeuwarden.

13 Vermoedelijk is bedoeld het Duitse ‘thronen’ = (doen) heersen.

14 Men zie voor hem bladzijde 183.

[p. 186]

2. (Schrans bij) Leeuwarden, 7 februari 1840

Als ds. R.W. Duin het onderstaande schrijft, als antwoord op een brief van Scholte (die wij niet kennen), is er behalve de schorsing van eerstgenoemde, de zorg rond de vier Amsterdamse ambtsdragers, waarover we reeds in hoofdstuk 9 handelden. Dezen, alsmede ds. Scholte maken zich op, een ‘provinciale vergadering’ te houden. Deze kwam bijeen, zoals we weten, te Amsterdam op 21 februari 1840. Ds. Duin was één van de aanwezigen.¹⁵

Waarde Broeder!

Genade en vrede zij UE. en allen die Christus liefhebben in overderfelijkheid! Amen.

Uwen geëerden brief van den 3 dezer, is mij wel geworden, en daaruit heb ik uwe begeerte gezien, dat ik tegen den 21 dezer naar Amsterdam koome. Zoo de Heer wil, zal ik dit doen, indien wind en weder zoo worden bestuurd, dat ik ter zee reizen kan, want per diligence te reizen, is mij te kostbaar. Toen ik gecensureerd was, hebben de hoofden van de vergadering mij mijn geld tot den 6 Januari betaald, zekerlijk om mijn verdriet en smarte te vermeerderen, menende zij misschien mij door de donkerheid mijner uitwendige omstandigheden daar henen te brengen, dat ik den valschen zoogenaamden Godsdienst-geest zoude huldigen. Ik vertrouw evenwel, dat de Heere dit genadig verhoeden zal, want mijne hoop is op Hem die gezegd heeft: Ik zal hunnen¹⁶ kost rijkelijk zegenen, hare nooddruftigen zal Ik met brood verzadigen, Ps. 132: 15. JEHOVA is de Algenoegzame, Hij die het vee op duizend bergen voedt, zal voor mij en de mijnen zorgen.

Maar, daar wij verpligt zijn, om onze zaken met regt te beschikken, zoo kan ik gene dertig guldens voor vracht, per diligence, besteden. Ik kom dus, indien het reisbaar is over zee. Indien mijne reis mogt verhinderd worden, dan zal ik bij welwezen, mijne gravamina tegen van Velzen, schriftelijk aan de vergadering toezenden.¹⁷ - Wat van Velzen voorgeeft, aangaande mijn gezegde, ‘dat ik gek moest wezen, indien ik mij zoo had uitgedrukt gelijk UEW.’,¹⁸ zulks kan ik mij niet herinneren. - Even zoo min herinner ik mij met klaarheid ons gesprek aangaande van Velzen, en ik zoude gaarne gezien hebben dat Gij mij eerst geschreven hadt, voor dat Gij U op mijn getuigenis kwaamt te beroepen. Ik weet wel, dat ik zakelijk niet minder gezegd heb dan Gij, maar ik durf niet zeggen dat hij eenen dooden Christus predikt, en genen levendmakenden Geest; maar dit houd ik staande, gelijk ik gezegd heb, dat hij zoo dood predikt als of hij nimmer iets van de waarheid gevoeld had. En wat de goddelooze wijze van regering aangaat, die van Velzen hier gedenkt¹⁹ door te drijven, dezelve is

15 Men zie de notulen van deze vergadering: DERDE DEEL 353-365.

16 Statenvertaling: haren.

17 De Amsterdamse vergadering was belegd naar aanleiding van de schorsing van vier ambtsdragers (Wormser c.s.). Gravamina van Duin tegen van Velzen betroffen de provincie Friesland en hoorden op bedoelde bijeenkomst niet thuis.

18 Deze zinsnede is niet duidelijk.

19 denkt.

[p. 187]

Ds. R.W. Duin, Leeuwarden 7 februari 1840

[p. 188]

zoodanig dat een godvruchtig gemoed verstikken en smoren moet, en er met afgrijzen over vervuld moet worden; v. Velzen regeert als of de waarheid aangaande den levenden Zaligmaker en levendmakenden Geest, eene fabel waren, en dat hij met eenige heerschzuchtige ouderlingen die hem, omdat hij hunnen hoogmoed streelt, vleijen en fijmelen, in de plaats van Jezus en Zijnen Geest heerschen moest.

[p. 189]

Ik ben er volkomen van overtuigd, en het met U eens dat de HEERE komt om dood en leven te scheiden, en te ontdekken wie Hem of wie zich zelven in de scheiding gezocht heeft.

Gij schrijft aangaande de driften, en ik beken gaarne, dat ik driftig van aard ben en dat is mij wel eens tot zonde, schaamte en smart voor God, maar ik wenschte om al het goud der wereld niet, dat ik zoo dood en onverschillig omtrent regt en onregt, waarheid en leugen ware, als ik vrees dat van Velzen is. - Ik moest een verbond met dood en hel hebben, indien ik de verdrukking van het leven Gods en het plaatsen van den dood op den troon, zonder geest-drift konde aanschouwen. Mozes wordt geroemd als de zachtmoedigste man op Aarde, maar met welken ijver verbrak hij de tafelen der wet, toen hij Israël voor het gouden kalf zag dansen, in plaats van zich te verheugen in den waren God. - Tegen het blijven van de ouderlingen ben ik als nog, niet wanneer zij op den duur goed en nuttig bevonden worden. O! neen, dan kunnen zij, ja, ook blijven en door de Gemeente telkens wederom verkoren worden. Een goede boom brengt goede vruchten voort, maar ik zie hier nergens kwader vruchten, dan uit de trotschheid en heerschzucht der ouderlingen. Op plaatsen daar twee ouderlingen zijn, is de Gemeente dikwijls jaren gekweld met een paar netelige doornachtige heerschers, terwijl anderen die misschien veel meer gaven hebben, nimmer in staat zijn, om dit te besteden. Vooral, wanneer de roeping derzelve zoo haastig en tumultarisch is toegegaan, gelijk hier in de Provincie op sommige plaatsen. Over deze en andere zaken wenschte ik mij wel met UE. mondeling te onderhouden.

Zijt Gode bevolen en van mij en de mijnen gegroet.

Groet ze die het wel met den Heere en Zijne zaak menen.

Uw Broeder en opregte vriend

R.W. Duin

Schrijf mij per couvert aan den

Weledelen Heer G.H. Swartte van Loon,²⁰

Boekverkoper te Leeuwarden.

20 G.H. Swartte van Loon, in 1840 boekhandelaar, ‘Op de Voorstreek’ te Leeuwarden.

3. Leeuwarden, 5 januari 1841

Waarde Broeder!

Genade, barmhartigheid, vrede zij UE. en allen opregten die bij UE. zijn, hartelijk toegewenscht van uwen opregten Vriend en worde Ulieden geschonken van den Algenoegzamen Verbonds-God! Amen.

Een nieuw jaar zijn wij ingetreden door de goedertierenheid onzes Gods en Zaligmakers. Hij doe ons vele blijken ondervinden van Zijne onveranderlijke gunst en liefde en van het nieuwe hart, die dierbare gift aan Zijne uitverkorenen,

[p. 190]

opdat wij in nieuwigheid des levens voor Zijn Aangezigt mogen wandelen en opregt zijn met en voor Hem, die de El Sjaddai²¹ is.

Wat ons betreft, wij mogen gezond en wel zijn naar het ligchaam en ik mag doorgaans vele vergenoeging des Geestes genieten in het vertrouwen op den Heere. Wij hebben onze woning uit hoofde van de schorsing moeten verlaten en hebben thans niet dan eene kamer van een bovenhuis, die echter vrij groot is, en eene zolder voor turf enz. tot ons gebruik. Dan, indien het maar ruim van binnen is, dan kan men de uitwendige engte geduldig dragen. De afgescheiden Gemeente van Vriesland heeft het schandelijk met mij gemaakt, want in stede van mij te vermanen en te vragen of ik ook mijn bestaan vind, ziet niemand hunner naar mij om.²²

Hunne handelwijze is dus eerder onchristelijk en Antichristelijk te noemen dan Christelijk. Gelukkig voor mij dat mijn hart zegt: Het worde hun niet toegerekend, althans allen die uit blindheid en niet uit boosheid zondigen. Den 1sten dezer, toen de provinciale vergadering gehouden werd,²³ kwam ds. van Raalte in naam der vergadering tot mij, om mij te verzoeken in de vergadering te komen. Ik verscheen en men vroeg mij, vooral Ds. van Velzen, die voorzitter was,²⁴ of ik mij met hen in de aanneming der Dordtsche Kerkeörde wilde verbroederen, en voorts onder hen als te voren in- en uitgaan, dan zoude men alle geschillen van wederzijde vergeten en vergeven en alles zijn op den ouden voet. Schoon mij mijn hart geheel niet tot de aanneming op dat oogenblik genegen was, gelijk het ook nog geheel niet beter in dezen staat, zoo heb ik de zaak evenwel 14 dagen in overweging genomen, om de bescheidenheid plaats te geven, en niet in drift onbezonnen te handelen. Ik schaam mij voor een genootschap dat zoo onchristelijk handelt, gelijk de opzieners van Vriesland omtrent mij gehandeld hebben. Ik kan hun hunne misdaad door Gods genade wel vergeven, vooral wanneer zij berouw betuigen, maar mij kwalijk met hen verbroederen. Ik verwacht geen heil van de aanneming eener Kerkeörde, vooral niet van die van Dordrecht, die ik geloof, dat door vleeschelijke menschen reeds veel is misbruikt om Geest en leven te blusschen en te

21 In het origineel staan Hebreeuwse karakters. El Shaddai = God Almachtig; bijvoorbeeld in Genesis 17 vers 1.

22 Men zie echter de volgende noot. Op de provinciale vergadering daar genoemd, was de stemming verzoeningsgezind; men wilde Duin gaarne als predikant voor Friesland, behouden.

23 De provinciale vergadering van Friesland, gehouden 1 januari 1841, behandelde opnieuw de zaak ds. Duin. Aanwezig waren ook ds. A.C. van Raalte (Ommen) en ds. S. van Velzen (Amsterdam). Eerstgenoemde begeeft zich naarde woning van Duin en verzoekt dezen in de vergadering te komen. Daar wordt hem als het gevoelen van de broeders medegedeeld, dat als hij de Dordtse kerkenorde zou kunnen aannemen, al het vorige zou zijn vergeven en vergeten. Na enige tijd van beraad schreef ds. Duin echter aan de (volgende) provinciale vergadering, dat hij een kerkenorde niet nodig vond, ‘Gods Woord is algenoegzaam’. (Wesseling; vergelijk noot 3)

24 S. van Velzen had in 1839 het beroep naar Amsterdam aangenomen onder de bepaling dat hij nog aan de gemeenten in Friesland zou blijven verbonden, totdat aldaar meerdere predikanten zouden zijn gekomen (GKA, inv. no. 2, Notulen kerkeraad 1837-1839, 5 april 1839). Het behoeft dus niet te verwonderen Van Velzen begin 1841 te zien als voorzitter van een provinciale vergadering in Friesland. Men zie ook DERDE DEEL 253-258.

[p. 191]

begraven. Gods Woord is Algenoegzaam, om ons in de regering der Kerk te bestieren. Houd vast aan Gods Woord! wij moeten op eenen grond staan, die tegen den vijand kan gehouden en van denwelken elken voetbreed kan verdedigd worden. - Hier gaat een gerugt dat zij UE. geschorst hebben.²⁵ Ook gaat hier een gerugt dat gij korenkoopman wilt worden of zoo als anderen zeggen eene fabrijk koopen, welke wist men niet zeker. Schrijf mij, en sluit in met Mevrouw Zeelt,²⁶ die ik vertrouw dat alsnog uwe vriendin is, gelijk te voren. Wij lezen in de H(eilige) bladeren van twee menschen die vele persoonen in de woestijne geleid hebben maar uit een onderscheiden beginsel. Mozes, Exod. 16, en een ander Hand. 21: 38.²⁷ Zijt gij verzekerd dat God u geroepen heeft om de menschen uit de hervormde kerk te leiden, dan moogt gij u niet onttrekken, al spraken zij ook van u te steenigen, maar zoo gij meer uit wraakzucht van wegen uwe schorsing²⁸ enz. dan uit liefde tot God gehandeld hebt in de afscheiding te beginnen en voort te zetten, dan zult gij strengelijk door God getuchtigd worden, ook door de afgescheidenen, die gij te ver geleid hebt. Onderzoek u voor den Heere, ga ook na uwe gestrenge handelwijze in het gebruik der Kerkelijke tucht; waarmede men zondigt, wordt men gestraft. Vernederen wij ons diep voor den Heere, en houden wij dan tevens moed. Als getuchtigd doch niet gedoodet, nedergeworpen toch²⁹ niet verdorven. Voorzigtig voort; de bedachtzaamheid der heiligen dient over ons de wacht te houden. Ik predik gewoonlijk tweemaal en ook wel driemaal per week, zoo hier als elders.³⁰ Zijt Gode bevolen en van ons gegroet. Groet alle lieve vrienden. De Heere doe ons Zijn welbehagen kennen en doen. Genade zij met UE.

Uw opregte Vriend

R.W. Duin

25 Vergelijk bladzijde 173.

26 Niet geheel duidelijk; wellicht is bedoeld: Ik sluit ook een brief voor mevrouw Zeelt in. Men zie voor vrouwe J.J. Zeelt (Baambrugge) VIERDE DEEL, hoofdstuk 22 en 23. Laatstgenoemde heeft ds. Duin (vermoedelijk meer dan eens?) enig geld doen toekomen (Rullmann, Afscheiding 276).

27 (De Romeinse overste tot Paulus): ‘Zijt gij dan niet de Egyptenaar, die voor deze dagen oproer verwekte, en de vier duizend moordenaars naar de woestijn uitleidde?’

28 Bedoeld is de schorsing van Scholte door het Classicaal bestuur van Heusden (Hervormd) 29 oktober 1834.

29 doch?

30 Vergelijk noot 11.