De Afscheiding van 1834. Deel 3. Documenten uit het archief ds. H.P. Scholte, bewaard te Pella, Iowa, U.S.A.

[p. 4]

Hier is de lijdzaamheid der heiligen;
hier zijn zij, die de geboden Gods
bewaren en het geloof in Jezus (Christus).

Openbaring 14 vers 12

[p. 5]

Opgedragen aan de nagedachtenis van

DS. SIMON VAN VELZEN

geboren te Amsterdam 1809 - overleden te Kampen 1896

De beschuldiging:
heerszuchtig
stijfhoofdig
twistgierig

Getoetst aan het Woord Gods:
predikend het zachte juk en de lichte last; verkondigend de levende Christus, de levendmakende Geest en het levende geloof
volgend met volharding de hemelse Bruidegom Jezus Christus
vredestichtend in de Naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest

[p. 7]

Woord vooraf

Bij het verschijnen van dit DERDE DEEL,¹ bevattende geannoteerde stukken uit de ‘Scholte Papers’ bewaard te Pella, Iowa, U.S.A., spreek ik de wens en de bede uit, dat ook dit boek moge dienstbaar zijn tot de komst van het koninkrijk Gods.

Het kan als een afzonderlijk geheel worden gelezen. De verwijzing naar de beide eerste delen draagt nagenoeg hetzelfde karakter als die naar de andere genoemde literatuur.

Opnieuw betuig ik mijn dank aan diegenen in Pella, Iowa - al dan niet behorende tot de staf van Central College - die mij bij mijn onderzoek, in de zomer van 1972, hebben geholpen of gastvrijheid hebben verleend.

Dit ‘Woord vooraf’ geeft mij de gelegenheid een fout in de ‘Inleiding’ van het TWEEDE DEEL te herstellen.² Het betreft de alinea van bladzijde 11, die begint met: Het oude ondertekeningsformulier... Wij tekenen hierbij aan, dat de in dit gedeelte behandelde zaak in het EERSTE DEEL wèl goed is omschreven.

De bedoelde alinea dient als volgt te worden gelezen.

In het oude ondertekeningsformulier voor predikanten van de Nederlandse Hervormde kerk (vóór 1816) stond onder meer: Wij ondergeteekenden verklaren opregtelijk... dat wij van harte gevoelen en gelooven dat alle de Artikelen en stukken der Leer in de Belijdenis en Catechismus der Gereformeerde Nederlandsche Kerken begrepen, mitsgaders de verklaring over eenige punten der voorzeide leer in de Nationale Synode, Anno 1619 te Dordrecht gedaan, in alles met Gods Woord overeenkomen.
Vanaf 1816 moesten de aankomende dienaren des Woords echter onder andere verklaren: Wij ondergeteekenden verklaren... dat wij de leer, welke overeenkomstig Gods heilig Woord in de aangenomen Formulieren van Eenigheid der Nederlandsche Hervormde Kerk is

1 Eerder verschenen: De Afscheiding van 1834, EERSTE DEEL, Gorinchem en ‘Beneden Gelderland’, Oudkarspel 1971; TWEEDE DEEL, Classis Dordrecht c.a., Dordrecht 1974. Verder aan te duiden als EERSTE DEEL en TWEEDE DEEL.

2 Vergelijk de bespreking van het TWEEDE DEEL door prof. dr. O.J. de Jong in Bijdragen en Mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden (uitgave van het Nederlands Historisch Genootschap), 's-Gravenhage, deel 91-1, 1976, blz. 126 en 127.

[p. 8]

vervat, te goedertrouw aannemen en hartelijk gelooven...

Het is duidelijk dat door deze verandering - want dat was het toch! - de mogelijkheid werd geschapen, het woordje ‘overeenkomstig’ zo te interpreteren, dat men de drie Formulieren van enigheid aanneemt in zover zij met Gods Woord overeenstemmen.

Bij het raadplegen van het volgende dient te worden bedacht, dat, indien niet anders vermeld, een brief is gericht aan ds. H.P. Scholte.

Achterin het boek is een register van personen alsmede een beperkt plaatsnamen-register opgenomen.

Haren-Gn., april 1977

C. Smits

[p. 9]

Woorden geschreven door ds. Hendrik de Cock en mede ondertekend door ds. Hendrik Peter Scholte, op twee blaadjes van het ‘Album amicorum’ van laatstgenoemde.

(Tussen ‘uw zaad’ en ‘tot in der eeuwigheid’ moet worden gevoegd:, zij.)

Weinige jaren na 1836 gingen de wegen van De Cock en Scholte echter uiteen.