De Afscheiding van 1834. Deel 2. De classis Dordrecht c.a.
(1974)–C. Smits–
Auteursrechtelijk beschermdbron
C. Smits, De Afscheiding van 1834. Deel 2. De classis Dordrecht c.a.. J.P. van den Tol, Dordrecht 1974
codering
DBNL-TEI 1
Wijze van coderen: standaard
logboek
-
verantwoording
gebruikt exemplaar
particuliere collectie
algemene opmerkingen
Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van De Afscheiding van 1834. Deel 2. De classis Dordrecht c.a. van C. Smits uit 1974.
redactionele ingrepen
De eindnoten zijn in deze digitale editie direct bij de bijbehorende nootverwijzingen geplaatst. De volgende pagina’s zijn hierdoor komen te vervallen: 191.
In het origineel komt een aantal ongenummerde ingeschoten pagina's voor. Deze zijn hier steeds genummerd als t.o. [vorige/volgende pagina].
In het origineel wordt vaak meerdere keren verwezen naar dezelfde voetnoot. In deze digitale editie wordt de noottekst bij iedere verwijzing herhaald.
p. 179, 209: in het origineel is een gedeelte van de tekst slecht leesbaar. De redactie heeft de tekst tussen vierkante haken aangevuld.
p. 396: de kop ‘Bijlagen’ is tussen vierkante haken toegevoegd.
Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (binnenkant voorplat, 2, 6, 10, t.o. 17, t.o. 397, binnenkant achterplat, achterplat) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.
[ voorkant stofomslag]
De Afscheiding van 1834
TWEEDE DEEL: CLASSIS DORDRECHT C.A.
Dr. C. Smits
Nadat in 1971 het EERSTE DEEL over de Afscheiding van 1834 - Gorinchem en ‘Beneden-Gelderland’ - was gereed gekomen, zette de auteur zich tot het schrijven van het nu voor ons liggende TWEEDE DEEL, handelend over het zuidoostelijk deel van de provincie Zuid-Holland: Dordrecht Hoeksche Waard: 's-Gravendeel, Puttershoek, Westmaas, Zuid-Beijerland, Numansdorp, Strijen, Oud-Beijerland IJsselmonde: Barendrecht, Heerjansdam, Zwijndrecht Alblasserwaard c.a.: Alblasserdam, Giessendam, Sliedrecht, Leerdam, Spijk (Z.H.), Heicop, Langerak, Noordeloos Schoonhoven.
Dr. C. Smits werd in 1917 te Gorinchem geboren. Van huis uit is hij wiskundige en leraar; daarnaast verricht hij allerlei publicistische arbeid.
Wij verstaan onder de Afscheiding van 1834 dié geestelijke beweging, waarbij velen in 1834 en daarna de Hervormde kerk verlieten en tot eigen kerkelijke organisatie kwamen.
De geschiedenis van de Afscheiding is spectaculair, niet alleen doordat zij het geestelijke en politieke leven in ons land in de vorige en in deze eeuw voor een belangrijk deel heeft bepaald, maar ook vanwege de vervolging van de zijde van de overheid gedurende de eerste jaren.
(zie tweede inslag)
[ voorplat]
DE AFSCHEIDING VAN 1834
Tweede deel
Classis Dordrecht c.a.
dr. C. Smits
[pagina 1]
DE AFSCHEIDING VAN 1834
Tweede deel
Classis Dordrecht c.a.
[pagina 3]
DE AFSCHEIDING VAN 1834
Tweede deel
Classis Dordrecht c.a.
Dordrecht
Hoeksche Waard: 's-Gravendeel, Puttershoek, Westmaas, Zuid-Beijerland, Numansdorp, Strijen, Oud-Beijerland
IJsselmonde: Barendrecht, Heerjansdam, Zwijndrecht
Alblasserwaard c.a.: Alblasserdam, Giessendam, Sliedrecht, Leerdam, Spijk (Z.H.), Heicop, Langerak, Noordeloos
Schoonhoven
door dr. C. Smits
J.P. van den Tol - 1974 - Dordrecht
[pagina 437]
INHOUD
| Woord vooraf | ||
| Inleiding | ||
| Hoofdstuk 1. | Rapporten van de besturen der classes Dordrecht en Gouda van de Nederlandse Hervormde kerk betreffende het ‘Separatisme’, 1835 en begin 1836 | 17 |
| Hoofdstuk 2. | De requesten aan de Koning van september / oktober 1836 | 23 |
| Tekst. De plaatsen van waaruit het request werd verzonden met de namen der ondertekenaars. De rapporten van de burgemeesters, naar aanleiding van de requesten aan de Koning. De reacties van de gouverneur van Zuid-Holland; antwoord van de landsregering. | ||
| Hoofdstuk 3. | De door ds. H.P. Scholte geleide godsdienstoefeningen | 37 |
| Hoofdstuk 4. | Vervolging en vonnissen | |
| Dordrecht. De Hoeksche Waard en IJsselmonde (Zuid-Beijerland, Barendrecht). Alblasserwaard (Oud-Alblas, Giessendam en Neder-Hardinxveld, Leerdam en Asperen c.a., Langerak, Noordeloos, Tienhoven, Hoog-Blokland). Willige Langerak. | ||
| Hoofdstuk 5. | Kerkverband | 65 |
| Inleiding. Provinciale vergaderingen 1836-1840. Provinciale vergaderingen van de kerken van de groep-Scholte 1841-1844; ontwerp ‘kerkenorde’. Classicale vergaderingen in het ressort Dordrecht. ‘Verslag’ en ‘memorie’ van ds. H.P. Scholte aan de Koning, 5 januari 1841. Provinciale vergaderingen van de Afgescheiden gemeenten in Zuid-Holland na de ‘breuk’ in 1842. | ||
| Hoofdstuk 6. | De Afgescheiden gemeente te Dordrecht I (1835-1848) | 87 |
| 1. Inleiding. 2. De eerste Afgescheidenen te Dordrecht. 3. De requesten aan de Koning van 1840 en 1841. 4. Het optreden van Gerrit Blackstone. 5. Gemeentelijk leven tijdens het eerste predikantschap van ds. P.M. Dijksterhuis (10 mei 1841-26 maart 1848) - Samenstelling kerkeraad - Kerkverband - Financiële en andere zorgen - Subsidie van de stedelijke overheid. 6. De scheuring veroorzaakt door de groep-Wigny. 7. Ver- | ||
[pagina 438]
| trek van Alexander de Visser. 8. Leden woonachtig te Zwijndrecht. 9. Ds. P.M. Dijksterhuis naar Genderen (26 maart 1848). 10. Beroepingswerk. Aanhangsel - De ‘Dissenters’ te Papendrecht omstreeks 1841. | ||
| Hoofdstuk 7. | De Afgescheiden gemeente Dordrecht II (1848-1851) | 133 |
| Inleiding. Samenstelling kerkeraad. De oprichting van een christelijke school. Ds. Salomon Mozes Flesch. | ||
| Hoofdstuk 8. | De Kruisgemeente van de Kuipershaven te Dordrecht (1851-1872) | 147 |
| Ds. S.M. Flesch (tijdvak 1851-1853). Ds. Nicolaas Wedemeijer te Dordrecht (1853-1861). Ds. Abraham Verheij te Dordrecht (12 mei 1861-8 juni 1871). | ||
| Hoofdstuk 9. | De Afgescheiden gemeente te Dordrecht III (1851-1870) | 162 |
| Samenstelling van de kerkeraad. Ds. Cornelis van Proosdij. Diverse gebeurtenissen. Kerkgebouw. De leden der gemeente te Zwijndrecht. Schoolzaken. | ||
| Hoofdstuk 10. | 's-Gravendeel | 170 |
| Ontstaan van de Afgescheiden gemeente te 's-Gravendeel. De afscheiding van de Hervormde kerk. Erkenning door de landsoverheid. Emigratie. Herinstituëring april 1852. 's-Gravendeel en de ‘Geldersen’ (1852-1854). Kerkelijk leven; ds. J.J. de Visser (14 dec. 1856-18 aug. 1861). Kerkelijk leven 1862-1869. | ||
| Hoofdstuk 11. | Puttershoek | 188 |
| Hoofdstuk 12. | Westmaas | 192 |
| De afscheiding van de Hervormde kerk. Erkenning van de gemeente 1841. Gegevens ontleend aan de notulen van de classis Dordrecht. | ||
| Hoofdstuk 13. | Zuid-Beijerland ‘gezegd Den Hitsert’ | 196 |
| Inleiding. De eerste Afgescheidenen. Gemeentelijk leven april 1836 - december 1840. Het tijdvak 28 augustus 1843-18 maart 1845. Het ‘profeteren’; leergeschillen. Gemeentelijk leven 29 september 1845 - december 1846; emigratie. Het tijdvak 1 januari 1847 - begin 1850; ds. A.C. Tris. Bij vernieuwing in het kerkverband - 16 april 1850 tot 1869. | ||
| Hoofdstuk 14. | Numansdorp | 218 |
| Hoofdstuk 15. | Strijen | 222 |
| Hoofdstuk 16. | Oud-Beijerland | 224 |
[pagina 439]
| Hoofdstuk 17. | Barendrecht | 226 |
| Inleiding. Ongedetailleerd overzicht. De eerste Afgescheidenen te Barendrecht. Het tijdvak 1842-1849. De jaren 1849-1857; (ds.) W.C. Huyser; komst van ds. W. Koopmann (24 febr. 1856-3 okt. 1876). De scheuring in 1858 en haar gevolgen. De verwikkelingen gedurende de jaren 1859-1867; artikel en preek van ds. W. Koopmann. De Gereformeerde gemeente (‘onder 't kruis’) te Barendrecht, vanaf 1873 gemeente West Barendrecht geheten. De Doleantie te Barendrecht onder leiding van ds. Foppe Fortuin. | ||
| Hoofdstuk 18. | Heerjansdam | 250 |
| Inleiding. Leden der Christelijke Afgescheiden gemeente te Heerjansdam 1839-1869. De eerste jaren (1838-1848). A.C. Tris te Heerjansdam - (circa) april 1848 tot 4 mei 1851. Het tijdvak 1853-1869. | ||
| Hoofdstuk 19. | Zwijndrecht | 267 |
| Hoofdstuk 20. | Alblasserdam | 272 |
| Inleiding. Eerste ledenlijst. De instituëring der gemeente. Erkenning der gemeente. Bouw van kerk en pastorie. Kerkelijk leven gedurende de jaren 1842-1847. Ds. C. Roobol te Alblasserdam 9 juni 1847-13 juni 1858. De jaren 1858-1868; ds. Berend Amsing 1 mei 1859-14 januari 1867. De eerste jaren na 1868; ds. J. Beijer 21(?) november 1869-10 september 1873. De Kruisgezinden te Alblasserdam 1859-1873; Nicolaas Vermeulen. | ||
| Hoofdstuk 21. | Giessendam c.a. | 299 |
| Inleiding. De eerste Afgescheidenen te Giessendam en omliggende plaatsen. | ||
| I. De Christelijke Afgescheiden gemeente te Giessendam c.a. Gemeentelijk leven (1835-1869). Dirk Verheij (1788-1860). | ||
| II. De ‘Vereenigde Christelijke Gereformeerde Gemeente met de Synode van Dordrecht 1618 en 1619 te Giessendam en Sliedrecht’. Ds. Bastiaan Sterkenburg. | ||
| Hoofdstuk 22. | Sliedrecht | 323 |
| De eerste Afgescheidenen te Sliedrecht. De instituëring (1853). De requesten aan de Koning (1853). Kerkelijk leven gedurende de jaren 1853-1869. | ||
| Hoofdstuk 23. | Leerdam c.a. | 330 |
| Inleiding. De eerste Afgescheidenen van de gemeente Leerdam c.a. De houding van burgemeester J. Haefkens betreffende de godsdienstoefeningen van de Afgescheidenen. De requesten aan de Koning. De eerste ouderlingen en diakenen der gemeente; de familie Overkamp. Ds. Gerrit Baay te Leerdam (1840-1844). Gemeentelijk leven 1836-1869. | ||
[pagina 440]
| Hoofdstuk 24. | Spijk (Z.-H.) | 346 |
| Hoofdstuk 25. | Heicop | 348 |
| Hoofdstuk 26. | Langerak c.a. | 349 |
| Inleiding. De notulen van de Hervormde gemeente over de jaren 1821-1852. De eerste Afgescheidenen te Langerak c.a.; het request aan de Koning van februari 1841. De eerste ouderlingen, diakenen en predikanten. Kerkelijk leven 1835-1869. | ||
| Hoofdstuk 27. | Noordeloos | 357 |
| De eerste Afgescheidenen te Noordeloos c.a. De eerste ouderlingen en diakenen. Predikanten te Noordeloos in het tijdvak 1842-1869; kerkelijk leven. | ||
| Hoofdstuk 28. | Schoonhoven | 365 |
| Het ontstaan van de Afgescheiden gemeente te Schoonhoven. Eerste Afgescheidenen van de gemeente te Schoonhoven in de vorige paragraaf niet genoemd. Enige personalia. De eerste kerkeraadsleden te Schoonhoven. De eerste predikant: Friedrich Martin Luther; erkenning der gemeente. Kerkelijk leven van 1843 tot aan de komst van ds. F.A. Kok (1848); ds. M.K. Swartwold; Abraham Verheij. Ds. F.A. Kok te Schoonhoven 9 april 1848-31 oktober 1852; theologische opleiding. De strijd voor een lagere school; meester A.B. Valk. Kerkelijk leven 1852 - juli 1869. De Kruisgemeenten te Schoonhoven en te Bergambacht; vereniging van 1869. | ||
| Bijlagen | ||
| I. Beeldgrafiek van de Afgescheiden- en Kruisgemeenten in dit deel behandeld 1834-1869 | 396 | |
| II. Statistiek ontleend aan de Jaarboekjes (voor de Christelijke Afgescheidene Gereformeerde Kerk in Nederland etc.) | 397 | |
| III. Samenvatting van de inhoud van: Sixty Year's Reminiscenses and Spiritual experiences in Holland and in the United States of America by Rev. A.C. Tris; Report Publishing Company, Lebanon, P.A., 1908 | 399 | |
| IV. Abraham Ephraim Rozenzweig | 405 | |
| V. Joannes Samuel d'Ancona | 412 | |
| Literatuur / bronnen | 415 | |
| Register van personen | 419 | |
| Beperkt plaatsnamen-register | 436 | |
[ achterkant stofomslag]
De schrijver spreekt uitvoerig over de ontwikkelingen en verdeeldheden binnen de Afgescheiden kerken, over de invloed van de ‘oude schrijvers’ in het beschreven gebied, van Kruisgezinden en conventikels, over de van volharding getuigende geloofsstrijd en over de emigratie van vele Afgescheidenen naar Pella, Iowa, U.S.A. circa 1847.
Hij doet dit op grond van een archiefonderzoek van vele jaren, uitgevoerd zowel in ons land als in de Verenigde Staten, waarbij moeite noch kosten zijn gespaard.
Wij menen, dat dit werk niet alleen boeiend is geschreven en dat het daarom lezenswaardig is; maar ook, dat niemand die belangstelling heeft voor de Afscheiding, dit boek ongelezen kan laten.
Deze studie spreekt van veel menselijke zwakheid en gebreken, maar ook van het woord van de Koning der kerk, dat de poorten der hel Zijn gemeente niet zullen overweldigen.
Uitgeverij
J.P. van den Tol - Dordrecht