het godsdienstige leven in enige dorpen in het door mij beschreven gebied, teneinde, nu zich daartoe de gelegenheid bood, iets aangaande het ‘conventikel’- of ‘gezelschap’-leven in het nabije verleden, vast te leggen.
Daarnaast heb ik wellicht meer dan in een werk als dit gebruikelijk, de ‘gewone man’ in de kerk voor de aandacht van mijn lezers geplaatst en hier en daar enige gegevens van genealogische aard ingevoegd.
De noodzakelijke opsomming van namen, die hier en daar is gegeven, zal wellicht niet de belangstelling hebben van elke lezer - de schrijver hoopt, dat dit wel het geval zal zijn met de meer algemene aspecten van de Afscheiding, die in dit boek aan de orde worden gesteld.
De draad van de geschiedenis voert ons vanzelf naar enige bijzonderheden aangaande de emigratie van ds. Scholte met vele zijner aanhangers naar Noord-Amerika.
Een boek als dit ontstaat, zoals iedere deskundige wel weet, niet alleen op de studeerkamer, maar het wordt voor een belangrijk deel opgebouwd uit het materiaal, dat eerst her en der, met name in allerlei archieven, moet worden gevonden.
Ik ben derhalve aan vele instanties en personen dank verschuldigd. Allen te vermelden is welhaast onmogelijk.
Ik meen echter met name te moeten noemen: de ambtenaren van het Algemeen Rijksarchief te 's-Gravenhage, evenzo die van het Rijksarchief in Gelderland te Arnhem, het personeel van de Griffie van de Arrondissementsrechtbank te Dordrecht, van het Gemeentearchief te Gorinchem en van het Kadaster te Dordrecht.
Bijzondere dank ben ik ook verschuldigd aan de heer H. van Hoogdalem Hzn., archivaris te Gorinchem voor de vele mij verstrekte inlichtingen; aan dr. J. Wesseling te Groningen voor zijn vele raadgevingen en aanmoediging. Zelf reeds jaren bezig met historisch onderzoek onder meer aangaande de Afscheiding, heeft laatstgenoemde mij, uit rijke ervaring puttend, kunnen helpen.
Van mijn neef dr. Jan Smits te Eindhoven, mocht ik zeer vele inlichtingen ontvangen aangaande Gorcumse geslachten en gebeurtenissen. Moge zijn scherpzinnig en onvermoeid naspeuren zijn neerslag vinden in de rij van historische werken over de goede stad Gorinchem.
Het noemen van al deze personen en instanties betekent vanzelfsprekend niet, dat behalve de schrijver, andere personen ook maar enige verantwoordelijkheid zouden dragen voor de inhoud van dit boek.
Ik dank hartelijk de vele kerkelijke autoriteiten, zowel te Gorinchem, in de Alblasserwaard als in ‘Beneden-Gelderland’, die hun archieven voor mij openstelden, mij inlichtingen gaven of op andere wijze mij behulpzaam wilden zijn. Niet gaarne zou ik in deze opsomming vergeten de vele personen in de dorpen langs de Waal en in de Bommelerwaard, die mij niet alleen voorthielpen, belangrijke oude stukken uit hun boekenkasten te voorschijn brachten, maar mij op mijn speurtochten ook gastvrijheid verleenden.
Schrijver dezes is geboren te Gorinchem en Vrijgemaakt Gereformeerd;