Bisten en boargers

[p. 146]

Kranteforhael

‘Ik haw alteast wer hwat leard’, sa bisleat Jansma syn forhael oer in mislearre interview mei immen, dy't mear hite to witten oer de kwesje H. Wy knikten ris meilydsum tsjin ús jonge kollega en dronken bitochtsum ús bier. De rein sloech feninich op 'e ruten, mar ús ploechje siet smûk by de kachel. Kastlein line tsjin 'e tapkas en stoarre oer ús hollen hinne nei it lege biljert.

‘Ja, leare moast men hieltyd’, prakkesearre dy ynienen lûdop, dat hy hie dochs wol meiharke al hie der neat op syn antlit to sjen west. ‘Sa is it’, andere de djippe bas fan Waerbeek, ‘en as jo ús nou nochris ynjitte kastlein, dan sil ik de hearen hjirre myn earste ûnderfining by de krante fortelle’.

Dêr giene wy foar sitten! Waerbeek, ús âldste kollega, wie net sa fortellerich. In bitûft journalist, dy't de knepen fan it fak koe as gjin oarenien, noflik om mei om to gean, mar in prater, né.

***

‘It sil’, bigoun er syn forhael, ‘sa'n twa-en-fjirtich jier lyn wêze - né, trij-en-fjirtich wurdt it al - dat ik by de krante kaem. Dat wie by ‘It Nijs’, hjirre, yn dizze selde stêd. Haedredakteur wie doedestiids Meekma, in baes fakman, dat siz ik jimme. It gie doe allegearre oars as tsjintwurdich faek. Men moast al hiel hwat ôfsjoud hawwe nei lytse gearkomsten en sa, foar't men op it greate nijs loslitten waerd. En der mocht neat oan miskearje, oan dy forslachjes fan forgearringen, oars wie de âldman min to brûken. En as it in pear kear oer de hege skuon roun, dan wie der gjin pardon. ‘Bisykje it mar as koekjebakker of as gersknipper’, sei er dan, ‘journalist silst yn der ivichheit net wurde’. Nou ja, hy sei it yn it Hollânsk dan, hwant Frysk waerd der yn

[p. 147]

dy dagen oan 'e krante noch net praet, alteast by ‘It Nijs’ net.

Mar dêr't er hwat yn seach, dy holp er ek foarút, ek wol om by in oare krante to kommen as dêr foar sa'n ien gaedliker plak wie as oan syn eigen. Ja, der binne forskate lju dy't gâns oan him to tankjen hawwe.

My mocht er ek wol en dat die my doe noch net iens sasear nij, hwant ik miende dat ik wol in aerdich stikje skriuwe koe.

‘Dou moatst sa moarns de stêd mar ris yn’, sei er op in dei tsjin my. ‘Der is altyd hwat nijs wei to heljen, hwant man, it leit op 'e strjitte’. Dat wie ien fan syn sizwizen - hy hie der mear nammers. ‘En bisykje dan ekris’, hâldde hy my foar, ‘om ris in aerdich sketske to skriuwen fan hwat der sa yn 'e stêd to sjen is. It hoecht fuortdaliks gjin nijs to wêzen, mar der bart altyd wol hwat aerdichs dat in kursyfke wurdich is. Man, it leit op 'e strjitte’. Dat wie ik folslein mei him iens en ik tochte: man, ik sil ris hwat sjen litte; ik sil jo biwiizgje dat jo de goede útsocht hawwe. Dat ik knikte forheftich en sei dat ik myn bêst dwaen soe. By de doar rôp er my noch werom: ‘It nijs bliuwt fansels nûmer ien, nou?!’ Fansels! en ik slagge de stêd yn.

***

Ik wie net ûnfortúnlik, hwant ik hie al ridlik gau in pear moaije nijtsjes, al hie ik noch gjin ‘aerdich foarfaltsje’ sjoen dat kursyf yn 'e krante koe. Dat dêr bigoun ik doe op to loeren, mar heden minske, hwat barre yn in stêd as uzes dochs in dripke ‘aerdige foarfaltsjes’. Ik roun mar om, ik waerd wurch... Hwat hie ik in sin oan in kopke kofje, mar kofjedrinke op kosten fan 'e krante, dêr fielde Meekma neat foar en fan hwat ik sels fortsjinne, koe it ek al min.

Dêr hie 'k nou mei myn stomme kop tocht, dat ik in moaije opdracht hie om't it suver neat foar my wêze soe en skep de ‘aerdige foarfaltsjes’ samar fan 'e strjitte op. Sa prakkesearre ik doe al, hwant it foel alhiel net ta en ik waerd suver lilk op de âldman, dy't my der ynluze hie. Ik woe langer net foar gek

[p. 148]

omrinne, hâldde ik mysels foar, ik koe mar better werom nei de krante.

Nou, dat die ik op 't lêst ek en fansels, doe't ik mei de stap der yn de Nijstêd delkaem, dêr wie it! Ik seach kloften lju gearkringen oan 'e wetterskant, in man kaem oanrinnen mei in lange stôk en doe't ik my troch de kliber hinnewrotten hie, koe ik noch krekt sjen hoe't in katsje út it wetter opfiske waerd. Der gie hwat goedkarrend gemompel op, doe't it bistke op 'e wâl kaem, dêr't it lykwols net sitten bleau, hwant mei in pear fikse sprongen wie it earne yn in finsterbank en bigoun himsels to bihimmeljen. De lju giene wer fierder - it hie krekt tolve ûren slein - op hûs oan fansels. ‘Dit is it’ wist ik fuortendaliks, dat it sin stie al hiel oars.

Efkes letter koe ik der foar sitten gean en fleach de pinne oer it papier. Ik biskreau it allegearre ‘in zorgvuldig gekozen bewoordingen’, sil 'k mar sizze: it earme katsje dat to wetter rekke wie, ‘klagelijk miauwend’ - al hie 'k dêr fansels neat fan heard - de gearkloftsjende lju dy't ûnderwei nei hûs ‘waar de dampende soep hen wachtte’ dochs eefkes sjen moasten, de man mei de stôk, it opheljen fan it katsje: ‘een adembenemend ogenblik’ n'twier.

Greatsk en wis fan mysels, lei ik it Meekma to foaren. Dy lies it en doe kaem de douche. ‘Het is wel aardig’, sei er, ‘de woorden zijn wat te dik hier en daar, maar dit stukje heeft geen pointe Waerbeek, het heeft geen pointe’.

***

Fansels hy hie gelyk, it hie gjin pointe. Hawar, ik slagge de stêd wer yn en roun hieltyd mar to brieden oer dy ‘pointe’. Oare ‘aerdige foarfaltsjes’ wiene der fansels ek net, dat dy kattestoarje mealde my mar troch de kop. Hwat foar pointe koe sa'n forhael oer in heal forsûpte kat dan dochs hawwe yn fredesnamme? Nou ja, de rêdder koe der sels ynknoffelje, mar as ik dat yn myn stikje sette, dan kamen der klachten dat der ‘noait ien kear oek niet’ in man yn 'e Nijstêd fallen wie.

[p. 149]

Op it lêst hie ik it. ‘De werkelijkheid overtreft altijd de fantasie’, dat wie in oare útspraek fan âlde Meekma. Dat ik wist hwat my to dwaen stie: ik soe sels de wurklikheit meitsje. Ik fong in kat earne fan 'e strjitte, treau him ûnder de jas en dêrmei nei de Nijstêd. Nimmen seach, en ik soalde de kat der yn.

En jawol hear. It ‘klagelijk miauwen’ wie der, foarbygongers kamen delsetten, bleauwen stean, der wie in man mei in lange stôk, goedkarrend gemompel doe't it bist op 'e wâl wie. Yn in pear sprongen siet it yn in finsterbank... bigoun himsels to bihimmeljen... de lju giene wer fierder op. Alles krekt lyk as de moarns... en wer gjin ‘pointe’.

Hawar, doe't de kust wer feilich wie fong ik poes wer út it finsterbank en eefkes letter lei er jitris yn 'e Nijstêd. En wer spile it hiele tafriel him ôf, alhiel sa't ik it nou al twaris sjoen hie. Allinne wiene der dizkear in pear âlde mantsjes, dy't net sa fluch út 'e fuotten koene en tsjin inoar seine: ‘Nou sit der forgémy al wer in kat yn 'e grêft’.

Ik wie myn rie to'n ein, mar tocht: ‘trije kear is skippersrjocht’ en fiif minuten letter - de âlde mantsjes wiene stadich fuortkuijere - soalde ik de kat foar de tredde kear der yn.

Nou, dêr gie it wer: ‘Klagelijk miauwen’, foarbygongers dy't stean bleauwen, in man dy fluch de lange stôk helle en doe it bisykjen it katsje op 'e wâl to krijen. Ja, it slagge wer... Dêr kaem it oan. It goedkarrend gemompel gie wer troch de kliber folk en nou moasten de pear sprongen komme en de retraite yn it finsterbank.

Né, der kaem hwat oars. De kat draeide de kop fansiden nei my ta, seach my mei fjurkjende eagen oan en sei lilk: ‘Mar nou fordom ik it langer’.

Hy fordwoun yn in sydstrjitte.