Bisten en boargers

[p. 109]

Kearn-energy

De lêzing oer de kearnenergy hat ús wurch makke. Wy fiele it beide yn 'e lea as wy op hûs yn bokselje. Saeklik en strang hat de heechgelearde sprekker syn ûnderwerp bihannele. Neat hat er bidutsen hâlden of fortroulik fuortglimke, doe't er it hie oer de ynfloed fan de strielingen, oer de konsekwinsjes fan in forhege radio-aktiviteit yn 'e loft en oer de gefolgen fan in atoomoarloch. Gjin freonlike leagens hat er foar us stalle wollen, yllusys hat er ôfwiisd.

Sûnder praten geane wy ús paed.

Earst moatte wy Grytsje ophelje, dy't by beppe is. ‘Hja hat krekt de sliep út’, seit beppe, ‘earst hat hja och sa leaf boarte en doe is hja yn 'e sliep rekke - ik haw har op 'e divan lein, hja hat der neat fan fornommen - en nou sit hja moai by beppe to thédrinken; is 't net leave?’

In bleek, smel snútsje laket foldien oer in kopke sloppe thé hinne.

‘Beppe hat lekkere koekjes’, fortelt hja.

‘Hjir lea, hast noch ien, en dan mar gau it mantelsje oan, of wolle jim ek noch thé?’ Dat moat mar net en wy sette ôf. Beppe komt ek mei.

De strjitte is smel en tsjuster, mei syn iene lantearne, mar hieltyd breder wurde de trottoirs, neigeraden wy fierder komme, en hieltyd mear feal ljocht is der en greate kloften inoarren optriuwende en fansiden kringende lju. Lytse Grytsje rekket hast ûnder 'e fuotten, dat hja komt by heit op 't skouder to sitten. Hwat is hja licht op 't gewicht, tink ik oandien. Hja laket en hat wille dêr op har heech sitplak en hat nearne gjin euvelmoed yn. Hja fornimt net dat heit en mem earnstich en soargelik sjogge,

[p. 110]

dat beppe' eagen leech en deadsk binne, dat it gerop en geraes fan de opkringende mannichte freugdeleas, sûmber en fijannich is. Har eagen, wit ik, yn it bleke, suver hongerige gesicht, laitsje en blier wiist hja mei in lyts hantsje nei de hoed fan in âldeftich frommes, dêr't in tûfe bledtsjes mei kersen op pronket.

‘Sjoch, kersen!’, kraeit hja en rikt mei de hân as woe hja der fan ploaitsje. Ik grommelje hwat, mar it frommes smyt mei in bange, lilkaerdige biweging de holle yn 'e nekke en de kersen swypkje bûten it biroai fan it smelle hantsje. Dêrfoaroer komt nou de troanje fan it âldminske to sjen. Ien each hat hja, op it plak fan it oare flammet in fjurrich read, in gleije woune. It libbene each stoarret fol hate op it bern. De mûle, mei de broazelige tosken, forlûkt. ‘Hjir dat bern’, raest hja en hja stekt twa bienbitige hannen út. ‘Minsken, help my!’, ropt hja noch, en it liket wol oft de lju leaver har helpe as ús. Kâld krûpt de eangstme my by de skonken op, mar troch it opkringen fan de kliber folk rekket it ieneagige frommes tjirgjend under 'e fuotten en hommels is it sintrum fan slaen en stompen en triuwen efter ús. It is hjir hwat minder drok en de lju slane ús gjin acht - sûnder opwining haestje hja har nei it plak fan it trelit. Grytsje sit noch by my op 't skouder en mem seit dat se in skat is. Mar ik fiel dat it famke de triennen yn 'e eagen hat en dat har lippen trilje. Beppe is der ek noch, it spoarkuorke mei Grytsje har guod hat hja oan 'e earm.

Wy kinne nou fansels it gewoane paed net gean - ik soe net ienris witte hoe dat hjirwei to finen - dat wy moatte bûtenom. Ik ken de hiele oarde net, mar dochs sette wy biret de stap, as haw ik hjir earder west, lang forlyn, fierder werom yn 'e tiid as ik sels bistean.

Oer in âlde púndyk, ûnder hege beammen, giet ús wei.

Der is gjin wyn, gjin lûd, inkeld ús senuweftich sykheljen, om't wy hastich binne, mar it gean ús swier falt, as rounen wy op pik en tar, hwat alhiel sa net is.

Ynienen hâlde de beammen op en leit de iepen greide foar ús.

[p. 111]

De loft is blau as laei, mar dochs is alles klear en transparant. De moanne moat efter ús stean en dizze swarte klearens biwurkje. Mar ik doar, ik kin net omsjen.

Foar ús, op in hûndert meter faeks, is it wetter, as de mar sa wiid. It makket in greate bocht nei ús ta, mar strekt him gâns fierder út, nei efteren ta, dêr't de stêd leit. De stêd sels is net to hearren; wol dounsjen en sjongen oan 'e oare kant it wetter, yn op ien nei it foarste hûs, dêr't wy in part fan 'e forljochte finsters fan sjen kinne. It heart och sa inkeld yn de wide nacht. As wy dêr wiene, dan wiene wy thús. Mar dan moatte wy oer de hege, o sa smelle, tuitelige brêge, dêr't in treppentsje út 'e greide wei by op liedt.

Yn de blauwe nacht hear ik beppe' hert bounzjen en dat fan myn wiif en dan myn eigen. It makket my minder kjel as de réalisaesje dat ik de hertslach fan Grytsje net hear. Myn hannen fiele har skonkjes. ‘Leave’, lúster je ik, mar ik forjit har op itselde stuit, hwant deun by de foet fan de trep, gjin fjouwer meter fan inoar ôf, binne twa swarte rammen, mei krûme hoarnen en tige krolderich flues, dy't op 'e efterste poaten geane, ré om in pear skiep - skiere, feale bisten - to bispringen. Mear skiep binne der, grif noch in stik tsien, toalve, dy't nuet tsjin inoar oan skeuke en mei bolle, wêzenleaze eagen steane to sjen.

Even efterliker, hwat mear nei rjochts, stiet in bolle oan it tsjoar, in jong bist noch, dat bisiket in mannich hokkelingen binei to kommen, mar it tou hâldt him.

De froulju dogge in trêd tobek en doare net fierder.

Sûnder bitinken stoarmje ik, mei great gemean fan earms en lûd skreauwend en haltend in eintsje op de bisten yn. De skiep kringe tsjin inoar op om krieme to kinnen en drafkje fuort mei skommeljende, wollige liven. Linien springe de rammen der efteroan en mei geane de hokkelingen op 'e kletter, mei gâns omheechsmiten fan it efterein. De bolle snúft en bigjint as dol yn 'e rounte to giseljen oan syn tsjoar, de kop foardel. Mei de efterpoaten smyt er modderkluten yn de tsjustere, blauwe loft. It paed nei

[p. 112]

de brêge bliuwt lykwols frij en fol freze sette wy dêr op ta.

As wy de kreakjende trimen fan 'e trep opgien binne, fiel ik my leech en kâld. Ik kypje om my hinne: de bolle fljocht noch hieltyd as wyld yn 'e rounte, op in distânsje steane de skiep en rinne de hokkelingen. Dan sjoch ik dat beppe net mear by ús is. Lofts fan de brêge sjogge wy har gean, dêr't earst noch in eintsje gers is en dan it wetter. ‘Beppe’, rop ik wanhopich, ‘kom hjir dochs. It kin.’

Mar hja heart net myn lyts lûd en stadich rint hja fierder. In swart minske ûnder in laeiblauwe loft. Dêr giet hja, wy kinne neat dwaen, en dan wurdt hja wei. Wy doare neat to sizzen, op 'e brêge. Sûnder redendielen bigjinne wy to stappen, hoeden en foarsichtich, oer de heal formôge plankjes.

It dounsjen en sjongen komt tichterby, de forljochte finsters wurde wisser. Efter my hear ik in gjalp, ‘Grytsje har mem...’ tink ik, mar ik kin net omsjen - de planken kreakje ûnder myn fuotten. Fierder dochs, fierder, fierder...

Dan, ynienen stean ik stokstiif stil: de brêge hâldt op, foar ús gappet in leechte.

Djip ûnder ús is it swarte wetter. Grytsje gûlt súntsjes, ik fiel it mear as dat ik it hear. Fan 'e kaei oan 'e oare kant dûkt in rôt nei ûnderen. It duorret Sekûnden, dan in plûmp!

Al dy tiid kin ik net sykhelje, mar nou kin ik net mear forneare. Fol wanhope draei ik my om... Ek efter ús is de brêge fordwoun, oplost yn it neat. Om myn nekke fiel ik de twa lytse skonkjes. ‘Forjow my Grytsje’, siz ik, ‘forjow my...’.