Schatkamer der Nederlandsse oudheden. Of woordenboek, behelsende Nederlands steden en dorpen, kasteelen, sloten en heeren huysen, oude volkeren, rievieren, vermaarde luyden in staat en oorlogh, oudheden, gewoontens en lands wysen

[Meeren]

MEEREN; gelyk Holland is bolland, week en laag van gronden; soo is het ook (voornaamlyk in het Noorderdeel) met ontelbaare meeren en meertjes, poelen en waalen, braaken en dellen, gelyk als doorkorven. Welke alle hier op te noemen een moeylyken en onnutten arbeid synde, ik alleenlyk de voornaamste, volgens de rang van het A.B.C, hier sal ter neder stellen.

Abkouder meer, tussen Abkou en de Voetangel; is seer gering van omtrek; maar, by noodweer somwylen, de jaagschuyten als noch vry hinderlyk. Sie de Stichtsche Kaart van Nic. Visscher.

Van Abkoude en haar slot is boven gesproken, 5 bl.

Achtermeer; by Holysloot, ontrent Suyderwouw, in Waterland. Is bedykt, A. 1566. Van der Wouwde, Alkm. 6 bl. Dirk Burger, Medembl. 96 bl.

Aalmeer, (wegens de overvloedige aal) anders Dalmeer, in de Koedyker Ban, is bedykt, A. 1560. Deese, weder 95 bl. en die, 6 bl.

Beemster, aan de Purmerdyk gelegen; bedykt, A. 1600. Is, A. 1610, door een hooge vloed overstroomd, doch aanstonds weder bedykt. Deselve Vander Woude, 6 bl. Parivall, Verm. van Holl. 168 bl. Vuirige Colom. 120 bl. De Scoreler, 94 bl. Onpartydigh Chron. 14 bl.

Deese Beemster is wel eer een rievier of een water geweest. Vronens Onderg. 4 B. 11 H. 243 bl. Alting. Notit. 2 Part. 37 pag. De Scoreler, 95 bl.

[p. 228]

Belmermeer, by Holysloot en Suyderwouw; bedykt, A. 1632 De Scoreler, 95 bl.

Betgermeer, tussen Bergen en Alkmaar; bedykt, A. 1555. Deselve, 6 bl. De Scoreler, 97 bl.

Bilemermeer, tussen de Diem en de Gaasp; bedykt, A. 1631; doch heden weder onder water, zedert de ongemeene waternood van den 5 en 6 April, des jaars, 1702. Gemelde Colom. 123 bl. Siet het Geschrift nevens het Afbeeldsel van dit onderlopen.

Broeker meer, in de Broeker-ban, bedykt A. 1626. De Scoreler, 95 bl.

Buiksloter-meer; ook, A. 1626, bedykt. Deselve, 95 bl.

Diemermeer, A. 1630, bedykt; doch weder ondergeloopen, A. 1651, door het breeken van S. Teunis Dyk. Heden evenwel droog, en de spilpenning der naastgelegene stedelingen niet qualyk genoemd. Vuirige Colom, 123 bl. Amsteld. Beschryv. 3 B. 183 bl.

Egmondermeer, A. 1555, bedykt. Vander Woude, 6 bl. De Scoreler, 96 bl.

Engewormermeer, ontrent het Kalf; A. 1624, bedykt. Deselve, 95 bl.

Haarlemmer- en Leidsse-meer; welke, voor ontrent 200 jaaren, met een enkele weetering, waaren van een gescheiden: loopende ook diergelyke weeteringkjes door het land, (toen meest poelen en moerassen) tot aan Swaanenburg of het Huys ter Hart. Parivall, Verm. van Holl. 165 bl.

Rensdorp, in het meer nu ten eenemaal verdronken, strekte toen sich aan het lapje lands, de Vennep genoemd.

Tussen de uiterlanden van den Ruigen Hoek lagh een kleene doortogt, om, van het vaste land of van Hillegom, te konnen ryden, door Aalsmeer, Ryk en Sloten tot in Amstelland: komende soo tot Woerden en tot Uitrecht, aan de Rhynsaater-Woudsse syde.

Ook kon iemand, in die tyd, droogvoets, met een springstok, van Rhynsaterwoude komen tot aan Hillegom; en siet nu alles van het verslindend water overheerd!

Daarenboven doen noch heden de Noordwestelyke stormwinden de meest uitgevende landstreek van de Oude Weetering af voor Rhynsaaterwoude, Leimuyden, en Aalsmeer tot aan Amstelveen elendigh weghschuiren; gelyk, door de Westen Suidweste winden, langs de kant van Sloten, Ryk, Nieuwerkerk, en voorts langs Schalkwyk tot aan het Spaaren, alles hoe langs hoe meerder afbrokkeld. Van Royen, over Ver-

[p. 229]

stege, 2 H. 34 bl. aantrekkende een Oude Landkaart van A. 1508. Siet ook het Provisioneel Concept der Bedykkinge deeser meeren, A. 1641, uitgegeven, nevens een aanspraak van vader Vondel: aan den Leeuw van Holland:

Uitheemsse vyanden te sitten in de veeren,
Te slingeren den staart grootmoedigh over zee
Is ydel; als uw long, geslaagen aan het teeren,
Inwendigh vast vergaat en gy, met hertewee,
Soo deerlyk sucht en kucht en loost, by heele brokken,
Het rottende ingewand te keel uit, in de golf.

Wat baat het, met uw klaauw, al't Oost en West te plokken,

Nadien u byt in 't hert dees wreede Waterwolf,
Belust, om over u eerlang te triomfeeren?
O land-leeuw, waak eens op en wek, met eenen schreeuw,
Al 't veen, de Kennemers en Rhynlands oude Heeren,
Met d'Amstellanders op, tot noodhulp van hun Leeuw!
Men sluite met een dyk dit dier, dat u komt plagen.
De windvorst vlieg 'er met syn molewieken toe,
De snelle windvorst weet den Waterwolf te jagen
In zee, van waar hy quam, het kabblen nimmer moê.
De veenboer sit en wenst dees waterjagt te spoeyen,
En't veenwys roept: hy ruimt, de Landleeuw weid op 't ruim
En suigt syn long gesond aan d'uyers van de koeyen.
Soo wint de Land leeuw land! soo puird by goud uit schuim!

Voeg hier noch by het geen Jan Adriaanssen Leeghwater, syn tyd aangaande, ons verteld; te weeten, dat ontrent Sloten, op eene jaar, 50 roeden syn weghgenoomen; dat voor Ruigenhoek 500 roeden syn afgesleten, dat men, met een plank, over de sloten ging van de Vennep tot aan Hillegom. Siet syn Haarlemmer-meerboek, 8 en 9 bl. benevens Van Leeuwen, Leid. 157 bl.

Heiloër-meer; A. 1581, bedykt. Vander Woude, 6 bl. en de Scoreler, 97 bl.

Horstermeer, tussen Vreêland en Ankeveen; een leenroerige bedykinge; van welken het jaartal my is onbekend.

Huigen-waart, tussen Alkmaar, en de dorpen, S. Pankras, Hensbroek en Veenhuysen; A 1626, bedykt. De Colom, 123 bl. Vander Woude, 7 bl. De Scoreler, 94 bl.

Limmer-meer; A. 1430 bedykt. Deselve, 6 bl. De Scoreler, 97 bl.

[p. 230]

Monike-meer, by Monikedam; als noch een oopen water. Sie van Monikedam, beneden.

Naarder-meer, tussen Weesp en Naarden; ook noch een vol water. Sie de Stichtsse Kaart van Visscher.

Purmer; A. 1620, bedykt en opgedroogd. De Colom, 123 bl. 't Onpartydigh Chronykje, 43 bl.

Schager-waart, A. 1631, bedykt. De Scoreler, 94 bl.

Schermermeer, by Alkmaar (let hier hoe deese stad is Almeer, wegens alle de omgelegene meeren, gelyk wy ook aanmerkten, 13 bl.) A. 1632, bedykt. Van der Woude, 6 bl.

Slotermeer, A. 1591, bedykt. Deselve, 76 bl.

Starmeer tussen Marken en Graftdyk, ontrent de Ryp, A. 1643, bedykt. Deselve, 6 bl.

Vronermeer, A. 1561, bedykt. Deselve, 6 bl.

Wieringerwaart, ter syden Kolhorn, A. 1608, bedykt en, A. 1610, van het zeewater weder overstroomd. Deselve, 7 bl. De Scoreler, 94 bl.

Woghmeer, by Ursem en Hensbroek, A. 1607, bedykt. Vander Woude, 7 bl.

Wormermeer, tussen Jisp en Purmerland, nevens de Enge wormer, A. 1626 bedykt. Deselve, 7 bl. en de Colom, 123 bl.

De Zyp, by Petten; viermaal bedykt. A. 333, van het zeewater overstelpt, isse, 1200 jaaren, onder de golven begraven, blyven leggen. Maar, A. 1553, is 'er een nieuwe bedykkinge geschied. Wederom, A. 1572, naa de Allerheiligenvloed, van A. 1570. Wederom, A. 1597, doch, in het selve jaar, in Septemb. weder vol water; weder gedroogt en geslooten. De Colom. 119 bl. Parivall. Verm. van Holl. 168 bl. behalven onse Scoreler, Dirk Burger.

Vorders schryft Van Spaan (in syn Chron. van Hongersnooden, &c. 132 bl.) dat men, in de bedykkinge van A. 1552, onder het graven, heeft gevonden de gronden van een stad die meer dan 200 jaaren hadden bedekt geweest.

Ondertussen sou met deese Meer-lyst genoegsaam bewaarheid worden het seggen van gemelde Leeghwater (ook op het uitmaalen van het Haarlemmermeer aandringende) dat'er, na de troebeltyd, in Holland, Zeeland en de naastgelegene landen, ontrent de 80000 morgen syn bedykt. Siet hem, 20 en 21 bl. des Meerboeks.